بارداری علاوه بر حالت تهوع، احساس خستگی و تورم پاها، می‌تواند باعث کمر درد هم بشود. کمر درد در بارداری، معمولاً بخش پائینی کمر را درگیر می‌کند. بر اساس نتایج یک بررسی در این وضعیت، بیش از دو سوم از زنان، در دوران بارداری دچار کمر درد می‌شوند.
عوامل متعددی از جمله تغییرات هورمونی و تغییرات شکل بدن در دوران بارداری، در ایجاد کمر درد، نقش دارند. علل ایجاد کمر درد در بارداری، در زنان متفاوت است و ممکن است که به مراحل مختلف بارداری بستگی داشته باشد. در مقاله زیر، دلایل کمر درد در باردادی و راه‌های درمان و پیشگیری از این ناراحتی، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
علائم کمردرد در بارداری
زنان باردار ممکن است که در ناحیه کمر، درد موضعی را احساس نمایند و یا درد به باسن، ران و پاها کشیده شود و علائمی شبیه به ناراحتی سیاتیک ایجاد نماید. این کمردرد، ممکن است که دائمی باشد، با فعالیت کردن بدتر شود، خوابیدن را مختل کند و یا بر روی عملکرد کلی شخص، اثرات منفی بگذارد. کمر درد معمولاً بین ماه‌های پنجم تا هفتم بارداری آغاز می‌شود؛ ولی درصد کمی از زنان ممکن است که این درد را در اوایل هفته ۴ تا ۱۶ بارداری تجربه کنند.
درد پشت یا کمر درد در بارداری، به طور کلی دربالای کمر و در مرکز کمر احساس می‌شود؛ ولی ممکن است که به همراه درد قسمت‌های دیگر بدن نیز ظاهر شود. احساس درد لگن خلفی (درد پشت لگن) چهار برابر بیشتر از کمر درد در بارداری است.
علائم کمر درد در بارداری، ممکن است که در هر زمانی از بارداری آغاز شود. این علائم ممکن است به صورت‌های زیر ظاهر شوند:
- یک کرختی یا درد شدید و سوزش در ناحیه کمر.
- احساس درد در یک طرف، در ناحیه راست یا چپ قسمت پایینی و یا وسط کمر.
- دردی که به پشت ران، ساق پا و گاهی به داخل پا کشیده می‌شود (شبیه درد سیاتیک).
- افتادن پاها، عارضه‌ای است که با ناتوانی در بلند کردن قسمت جلوی پا هنگام راه رفتن ظاهر می‌شود.
علائم درد لگن خلفی در دوران بارداری به طور معمول عبارتند از:
- دردی که ممکن است به صورت درد عمیق، تیر کشیدن، کرختی و یا احساس سوزش در پشت ناحیه لگن ظاهر شود.
- دردی که ممکن است در باسن احساس شده و به کشاله ران و پشت ران کشیده شود.
- دردی که ممکن است شبیه درد عصب سیاتیک باشد، اما بر خلاف درد سیاتیک، اغلب تشخیص محل دقیق آن غیرممکن است و امکان دارد که با افزایش ماه‌های بارداری، نوع درد و یا نواحی آن، تغییر کند.
علت‌های کمر درد در بارداری
عواملی که منجر به کمر درد در بارداری می‌شوند را میتوان به سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سوم بارداری، تقسیم کرد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
علل کمر درد در سه ماهه اول
عواملی که منجر به کمر درد، در سه ماهه اول بارداری می‌شوند عبارتند از: تغییرات هورمونی و فشار.
تغییرات هورمونی
در طول سه ماهه اول بارداری، سطح پروژسترون در بدن زنان به سرعت افزایش می‌یابد. سطوح بالای این هورمون، به شل شدن عضلات و رباط‌های نزدیک لگن منجر می‌شود، که می‌تواند بر ثبات و تراز بودن مفاصل، تأثیر بگذارد.
هورمون دیگری که پزشکان آن را ریلاکسین می‌نامند به قرار گرفتن تخمک در دیواره رحم کمک می‌کند و همچنین از انقباضات رحم، در مراحل اولیه بارداری جلوگیری می‌نماید. با نزدیک شدن به زمان زایمان، هورمون ریلاکسین، دهانه رحم را تحریک می‌کند تا نرم شود و برای زایمان آماده گردد.
علاوه بر این، ریلاکسین باعث شل شدن رباط‌ها و مفاصل در ناحیه لگن می‌شود تا کانال زایمان را در زمان زایمان کاملاً باز نماید. این امر نیز می‌تواند منجر به درد لگن در دوران بارداری گردد.
در نتیجه، هورمون ریلاکسین بر رباط‌هایی که ستون فقرات را تثبیت می‌کنند، تأثیر می‌گذارد، و می‌تواند باعث بی‌ثباتی، تغییر حالت بدن و کمر درد شود.
استرس
اگرچه بسیاری از افراد، بارداری را یک رویداد هیجان انگیز و پر از تغییرات در زندگی می‌دانند، اما از طرفی می‌تواند استرس را نیز بوجود می‌آورد. استرس بیشتر بر روی خلق و خو یا وضعیت روانی زنان تأثیر می‌گذارد. استرس می‌تواند باعث بروز علائم فیزیکی مانند احساس خستگی، سردرد، سفتی عضلات و درد عضلانی شود.
علل کمردرد در سه ماهه دوم و سوم بارداری
در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری، با رشد سریع جنین، رحم به سرعت بزرگ می‌شود. همانطور که در زیر بررسی می‌نمائیم، تغییرات وضعیت بدن، افزایش وزن، و جدا شدن عضلات، همگی منجر به کمر درد در مراحل بعدی بارداری می‌شوند.
متمایل شدن بدن به عقب
با افزایش وزن جنین، مرکز ثقل بدن زن، به جلوی بدن او منتقل می‌شود. بعضی از زنان، برای حفظ تعادل بدن خود به عقب خم می‌شوند. خم شدن به عقب، فشار اضافی بر عضلات پشت وارد می‌نماید که این امر می‌تواند منجر به ایجاد کمر درد و سفتی عضلات پشت شود.
افزایش وزن
وزن اضافه‌ای که زن در دوران بارداری به دست می‌آورد، باعث بروز کمر درد و درد مفاصل می‌شود. مقدار وزنی که یک زن در دوران بارداری اضافه می‌کند، بر سلامت کلی او و کودکش تأثیر می‌گذارد.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) به زنانی که یک جنین را باردارند، با توجه به وزن قبل از بارداری آنها، توصیه‌های زیر را برای وزن در دوران بارداری، ارائه می‌دهند:
- اضافه کردن ۱۳ تا ۱۸ کیلوگرم در صورت کمبود وزن
- اضافه کردن ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم در صورت داشتن وزن مناسب
- اضافه کردن ۷ تا ۱۱ کیلوگرم در صورت داشتن اضافه وزن
- اضافه کردن ۵ تا ۹ کیلوگرم در صورت چاق بودن
جدا شدن عضلات
شکم از دو باند ماهیچه‌ای موازی تشکیل شده است که در وسط شکم به هم متصل می‌شوند. این ماهیچه‌ها به تثبیت ستون فقرات و حمایت از کمر کمک می‌کنند. در دوران بارداری، جنین در حال رشد، به عضلات شکم فشار می‌آورد و باعث کشیدگی این عضلات و در بعضی موارد جدا شدن آنها می‌گردد. این فشار می‌تواند منجر به وضعیتی به نام دیاستاز رکتی(جدایش شکمی) شود. در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری، بعضی از زنان، ممکن است در شکم خود دچار برآمدگی یا “پچ” شوند. این برآمدگی نشانه این است که عضلات شکم آنها در حال جدا شدن هستند تا فضایی برای رشد کردن رحم فراهم شود.
عضلات شکم، پس از کشیده شدن، ضعیف‌تر می‌شوند. این امر می‌تواند خطر آسیب دیدن کمر یا درد کمر یا لگن را در زنان باردار افزایش دهد.
تسکین کمردرد بارداری
کمر درد در بارداری، غیر عادی نیست، با اینحال باید مورد توجه قرار بگیرد. شما در حال افزایش وزن هستید، مرکز ثقل بدن شما تغییر می‌کند و هورمون‌های شما باعث شل شدن رباط‌های مفاصل لگن شما می‌گردند. با این وجود، شما معمولاً می‌توانید کمر درد خود را در دوران بارداری، کاهش دهید.
نحوه درمان کمر درد در بارداری، به مراحل دوران بارداری، علل زمینه‌ای، عوامل تشدیدکننده کمر درد و وجود سایر بیماری‌ها مانند دیابت یا مشکلات قلبی بستگی دارد. استفاده از درمان‌های پزشکی جسمی و روان درمانی، در مواردی که شخص در توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و مشارکت در رویدادهای اجتماعی به طور قابل‌توجهی دچار مشکل می‌شود و کیفیت زندگی او را مختل می‌کند، ضروری می‌باشد.
هفت راه برای تسکین کمر درد در بارداری:
بدن را در حالت درستی نگه دارید
همانطور که جنین در بدن شما رشد می‌کند، مرکز ثقل بدن شما به جلو منتقل می‌شود. برای جلوگیری از خم شدن به سمت جلو، ممکن است با تکیه دادن به عقب جبران کنید؛ و این وضعیت می‌تواند عضلات کمر را تحت فشار قرار دهد و به کمر درد در بارداری منجر شود.
اصول حالت بدنی درست را به شرح زیر در ذهن داشته باشید:
- صاف بایستید.
- سینه خود را بالا نگه دارید.
- شانه‌های خود را عقب نگه دارید و راحت باشید.
- زانوهای خود را قفل نکنید.
هنگامی که می‌ایستید، از یک تکیه‌گاه راحت و پهن استفاده کنید. اگر مجبور هستید برای مدت طولانی بایستید، یک پا را روی یک چهارپایه کوتاه قرار دهید؛ و استراحت‌های مکرر داشته باشید.
حالت درست، همچنین به معنای نشستن با احتیاط است. صندلی‌ای را انتخاب کنید که پشت شما را صاف نگه دارد یا یک بالش کوچک در پشت کمر خود قرار دهید.
لوازم مناسب را تهیه کنید
کفش‌های پاشنه کوتاه، ولی نه خیلی صاف و با قوس مناسب بپوشید. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند که ممکن است، بدن شما را بیشتر به سمت جلو متمایل کند و باعث زمین خوردنتان شود، خودداری کنید. بستن کمربند حمایتی برای بارداری پیشنهاد می‌شود.
اجسام را به درستی بلند کنید
هنگام بلند کردن یک جسم کوچک، از زانو کمک بگیرید و با پاهای خود بلند شوید. از کمر خم نشوید یا اجسام را با کمک عضلات پشت بلند نکنید. مهم است که محدودیت‌های خود را بشناسید. در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید.
به پهلو بخوابید
به پهلو بخوابید نه به پشت. یک یا هر دو زانو را خم نگه دارید. از بالش‌های حاملگی یا پشتیبان، بین زانوهای خمیده، زیر شکم و پشت خود استفاده نمائید.
گرما، سرما یا ماساژ را امتحان کنید
در حالی که شواهد زیادی برای اثبات اثربخشی آنها وجود ندارد، اما، ماساژ یا استفاده از پد گرم کننده یا کیسه یخ روی کمر ممکن است کمک کند.
فعالیت بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید
فعالیت بدنی منظم می‌تواند کمر شما را قوی نگه دارد و کمر درد در بارداری را تسکین دهد. با تأیید پزشک، فعالیت‌های ملایم مانند پیاده‌روی یا ورزش‌های آبی را امتحان کنید. فیزیوتراپ همچنین می‌تواند حرکات کششی و تمریناتی را به شما آموزش دهد که ممکن است مفید باشند.
شما می‌توانید حرکات کششی را روی کمر خود انجام دهید. روی دست‌ها و زانوهای خود قرار بگیرید، طوری که سرتان در راستای پشت شما باشد. شکم خود را کمی به سمت داخل بکشید، پشت خود را کمی گرد کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید، سپس شکم و کمر خود را شل کنید و کمر خود را تا حد امکان صاف نگه دارید. این تمرین را به تدریج تا ۱۰ بار تکرار کنید. از پزشک خود در مورد سایر تمرینات کششی نیز سؤال کنید.
درمان‌های مکمل را در نظر بگیرید
استفاده از طب سوزنی ممکن است کمر درد در بارداری را تسکین دهد. درمان کایروپراکتیک نیز ممکن است برای بعضی از زنان، تسکین دهنده باشد. با این وجود، تحقیقات بیشتری لازم است. اگر درمان تکمیلی دیگری را در نظر دارید، آن را پزشک خود در میان بگذارید. حتماً به پزشک کایروپراکتیک یا طب سوزنی بگویید که باردار هستید.
داروهای مسکن بی ضرر را انتخاب کنید
هر نوع دارویی در دوران بارداری، برای کاهش خطر آسیب رسیدن به جنین در حال رشد، باید با احتیاط مصرف شود. فقط مصرف گروه خاصی از داروها در دوران بارداری بی خطر تلقی می‌شوند؛ با اینحال باید از مصرف بعضی از این داروها در سه ماهه اول پرهیز کرد و فقط در سه ماهه دوم و سوم بارداری تجویز می‌شوند. همچنین به خاطر داشته باشید که هیچ داروی بدون نسخه‌ای را نباید بدون مشورت با پزشک خود استفاده نمائید.
بعضی از داروهای مسکن بی‌خطر عبارتند از:
- برای کمردرد و درد لگن در بارداری، استامینوفن نسبتاً بی خطر در نظر گرفته می‌شود و به عنوان یک داروی خط اول استفاده می‌شود.
- برای دردهای عصبی، مانند درد سیاتیک یا رادیکولوپاتی، داروهای ضد تشنج (گاباپنتین) یا داروهای ضد افسردگی (آمی تریپتیلین) ممکن است با احتیاط برای استفاده کوتاه مدت تجویز شوند.
- برای دردهای ناتوان کننده یا شدید، داروهای مخدر ممکن است توصیه گردد، اما دوز مصرف آن با احتیاط تجویز می‌شود تا از ایجاد عوارض مواد مخدر در نوزاد جلوگیری شود.
ما مجدداً تأکید می‌کنیم که قبل از مصرف هر دارویی از جمله مکمل‌ها، داروهای بدون نسخه (OTC)، پمادها و یا داروهای استنشاقی در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید.
کمر درد بعد از بارداری
درد مداوم یا بدون سابقه قبلی در کمر پس از بارداری که به عنوان کمر درد پس از زایمان نیز شناخته می‌شود، معمولاً ۶ ماه طول می‌کشد، اما ممکن است تا یک دهه ادامه یابد. کمر درد پس از زایمان، بیشتر در حین انجام فعالیت‌هایی، مانند راه رفتن، بلند کردن، خم شدن و یا حمل نوزاد، رخ می‌دهد و ممکن است با استراحت، ورزش و درمان‌های خانگی تسکین یابد.
کمر درد پس از زایمان ممکن است که ادامه عوارض دوران بارداری باشد؛ یا به عنوان یک عارضه جدید پس از زایمان ایجاد شود. عدم درمان مناسب این عوارض ممکن است منجر به بروز درد مزمن شود، بر عملکرد روزانه تأثیر بگذارد و کیفیت کلی زندگی را کاهش دهد. به زنان توصیه می‌شود که برای تسکین علائم و رفع مشکلات اساسی، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند. داشتن کمری بدون درد پس از زایمان، به مادران کمک می‌کند تا به طور مؤثرتری از نوزاد خود مراقبت کنند و از تجربه اولیه مادر شدن خود لذت ببرند.
سؤالات متداول
آیا کمر درد در بارداری شایع است؟
کمردرد در بارداری بسیار شایع است و تخمین زده می شود که ۵۰ تا ۸۰ درصد زنان باردار را درگیر می‌کند. این کمر درد، می‌تواند از درد خفیف مرتبط با فعالیت‌های خاص تا درد حاد که مزمن می‌شود متغیر باشد.
کمر درد در بارداری چگونه است؟
کمر درد در بارداری به صورت یک درد ملایم یا تیز و سوزان در قسمت پایین کمر می‌باشد.
اگر در دوران بارداری کمر شما درد بگیرد چه اتفاقی می‌افتد؟
درد پشت یا کمر درد در بارداری، بخصوص در مراحل اولیه بسیار شایع است. در دوران بارداری، رباط‌های بدن شما به طور طبیعی نرم تر می‌شوند تا بدن شما را برای زایمان آماده کنند. این امر می‌تواند به مفاصل کمر و لگن شما فشار وارد کند و باعث کمردرد شود.
علت کمر درد شدید در دوران بارداری چیست؟
در طول یک دوره بارداری سالم، زنان معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند. که ستون فقرات باید آن وزن را تحمل کند؛ و این امر می‌تواند باعث ایجاد کمر درد شود. وزن نوزاد و رحم در حال رشد نیز بر رگ‌های خونی و اعصاب لگن و پشت فشار وارد می‌نماید.
چه زمانی باید نگران کمر درد در بارداری باشید؟
زنانی که در دوران بارداری دچار کمردرد می‌شوند، در صورت مشاهده علائم زیر باید با پزشک متخصص زنان و زایمان یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرند:
- درد شدید.
- دردی که بیش از ۲ هفته طول بکشد.
- انقباضاتی که در فواصل زمانی معین رخ می‌دهند و به تدریج تشدید می‌شوند.
آیا می‌توانم کمرم را در دوران بارداری ماساژ دهم؟
به طور کلی، بله. ثابت شده است که ماساژ درمانی در دوران بارداری، فواید بسیاری از جمله احساس تندرستی، حس آرامش و خواب بهتر را به همراه دارد.
آیا وضعیت قرار گرفتن نوزاد در شکم، می‌تواند باعث کمر درد شود؟
نوع دیگر کمر درد، دردی در ناحیه کمر است که در حین زایمان شروع می‌شود؛ که این درد به دلیل موقعیت قرار گرفتن نوزاد در داخل حفره لگن ایجاد می‌گردد. در این حالت، پشت سر نوزاد، به ستون فقرات و دنبالچه شما فشار می‌آورد. برای کاهش این درد میتوان موقعیت خود را تغییر داد.
