زمانی که دست خود را برای سلام دادن به دوستی بالا میآورید، شما این عمل را کنترل میکنید. دیگر عملکردهای بدن مانند ضربان قلب، دمای پوست و فشار خون توسط سیستم عصبی شما و به طور غیر ارادی کنترل میشوند. یک روش میتواند به شما در کنترل طبیعی این عملکردها کمک کند؛ این روش بیوفیدبک نام دارد و این درمان برای کمک به جلوگیری یا درمان بیماریهایی مانند سردرد، درد مزمن، بی اختیاری و فشار خون بالا کمک میکند.
بیوفیدبک چیست؟
بیوفیدبک نوعی درمان است که از سنسورهای متصل به بدن برای اندازهگیری عملکردهای مهم بدن استفاده میکند. بیوفیدبک به شما کمک میکند تا در مورد چگونگی عملکرد بدن خود بیشتر بدانید. این اطلاعات ممکن است به شما در ایجاد کنترل بهتر روی عملکردهای خاص بدن و رفع نگرانیهای مربوط به سلامتی شما کمک کنند.
بیوفیدبک بر اساس قدرت ذهن ساخته شده است. در این ایده، با روشهای مناسب، میتوانید سلامت خود را با فکر کردن به چگونگی پاسخ بدن به موارد استرسزا و دیگر محرکها تغییر دهید. استرس مزمن میتواند عوارض بسیاری روی بدن داشته باشد، این عوارض ممکن است شامل افزایش فشار خون، افزایش دمای بدن و اختلال در عملکرد بدن شوند. با ارتقا پاسخ موثرتر فیزیکی و ذهنی به استرس، هدف بیوفیدبک کمک به شما در کنترل فرایندهای بدنی مانند ضربان قلب و فشار خون است. این فرایندهای بدنی در ابتدا کاملا اختیاری در نظر گرفته میشوند.
انواع بیوفیدبک
بسته به مشکلات سلامتی و اهداف شما، متخصص درمان یا پزشک شما ممکن است از روشهای بیوفیدبک متنوعی استفاده کند. انواع بیوفیدبکها به صورت زیر هستند:
- امواج مغذی: در این نوع از سنسورهای کف سری و الکتروسفالوگرافی (EEG) استفاده میشود تا امواج مغذی شما بررسی گردند.
- انقباض عضله: در این نوع با نوار عضب و عضله یا الکترومیوگرافی (EMG)، سنسورهایی روی عضلات اسکلتی شما قرار میدهند تا فعالیت الکتریکی که باعث انقباض عضله میشود را بررسی کنند.
- انواع دیگر: انواع دیگر بیوفیدبک شامل تنفس، ضربان قلب، فعالیت غدد عرق و دما میشوند.
کاربردهای بیوفیدبک در کلینیک بازتوان
بیوفیدبک، که گاهی درمان بیوفیدبک نام دارد، برای کمک به کنترل مشکلات سلامت ذهنی و بدنی بسیاری استفاده میشود:
درد مزمن
بیوفیدبک برای کمک به شما در تشخیص عضلات سفت شده و سپس کمک به شل کردن آن عضلات میباشد و ممکن است به تسکین دردهایی مانند کمردرد، دل درد، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و فیبرومیالژیا کمک کند. در تسکین درد، بیوفیدبک میتواند برای تمامی سنین، از کودکان تا سالمندان، مفید باشد.
بیاختیاری ادرار و روده
بیوفیدبک یا فیدبکتراپی میتواند به بیمارانی که مشکل کنترل ادرار و روده دارند نیز کمک کند. بیوفیدبک میتواند به بانوان کمک کند تا عضلات کف لگن که تخلیه ادرار را کنترل میکنند را یافته و تقویت کنند. بعد از چندین جلسه درمانی، بانوان مبتلا به بیاختیاری ادرار ممکن است بتوانند مشکل ادرار کردن را کاهش دهند. بیوفیدبک میتواند به کودکانی که شب ادراری دارند و مبتلایان به بی اختیاری مدفوع (ناتوانی در کنترل حرکات روده بزرگ) نیز کمک کند. برخلاف داروهای استفاده شده برای درمان بی اختیاری، بیوفیدبک باعث ایجاد عوارض جانبی نمیشود.
یبوست
بیوفیدبک ممکن است همراه با بهبود رژیم غذایی به منظور کم کردن یبوست مزمن، مخصوصا برای یک نوع فرعی خاص به نام اجابت مزاج دیسینرژی، مفید باشد.
بیماران معمولا جلسه آموزشی اولیه با متخصص دارند و سپس حداکثر شش جلسه درمانی با فواصل دو هفتهای در سه ماه برگزار میشود. آموزش بیوفیدبک شامل قرار دادن پروب در قسمتهای خاصی از سر است و در همین حال، بیمار فعالیت عضلات را روی صفحه رایانه مشاهده میکند. بیماران با باد کردن و تخلیه مکرر بالن رکتوم، شرایط حسی را تداعی میکنند.
فلج عصب صورت
بیوفیدبک با آنالیز فوری و اصلاح حرکات صورت، به مغز کمک میکند. روش مورد استفاده در بیماران فلج عصب صورت معمولا EMG است. EMG میتواند از آتروفی عضله پیشگیری کرده و بهبود بافت را تقویت کند. بنابراین ممکن است به پیشگیری از ایجاد عواقب بیماری فلج بلز نیز کمک کند.
دیگر بیماریها
سایر مصارف بیوفیدبک:
- اختلال کمبود توجه در بیش فعالی (ADHD)
- بیماری مزمن انسداد ریه (COPD)
- سردرد
- اضطراب
- فشار خون بالا
- سندرم رینود
- صدمه
- آسم
- صرع
- روماتیسم مفصلی
مزایای بیوفیدبک
همانند دیگر رویکردهای درمانی، بیوفیدبک نیز نقاط قوت و ضعف خود را دارد. این درمان ممکن است برای شخصی مناسب نباشد، بنابراین قبل از مشخص کردن این که این روش برای شما مناسب است یا خیر، مزایای آن را در نظر بگیرید. چه دلایلی باعث میشوند که شما از بیوفیدبک استفاده کنید؟ ما در این بخش به این سوال جواب میدهیم.
غیرتهاجمی
بیوفیدبک ممکن است در شرایطی که دیگر درمانها موثر نبودهاند یا بیمار قادر به مصرف داروی خاصی نبوده است، کاربرد داشته باشد. از آنجایی که بیوفیدبک غیرتهاجمی است، بیماران ممکن است در جایی که دیگر درمانها ممکن است غیرتهاجمی یا مختل کننده باشند، ترجیح داده شوند.
مکملی برای دیگر درمانها
درمان بیوفیدبک میتواند به عنوان بخشی از یک رویکرد درمانی استفاده شود. بیماران اغلب استفاده از بیوفیدبک را انتخاب میکنند تا دیگر درمانها، مثلا داروها و دیگر روشهای آرامش بخش را تقویت کنند.
امکان کنترل احساسات را به شما میدهد.
بیوفیدبک به بیماران آموزش میدهد که در شرایط استرسزا چگونه پاسخهای خود را کنترل کنند که این امر میتواند به آنها کمک کند تا کنترل بیشتری داشته، استرسی که در طی زندگی روزمره دارند و استرس ناشی از شرایط دیگر را بهتر مدیریت کنند. بیوفیدبک میتواند مزایای دیگری برای سلامت روحی نیز داشته باشد، مثلا یادگیری روشهای جدید برای کنترل اضطراب و مدیریت پاسخهای احساسی.
بیوفیدبک درمانی چگونه انجام میشود؟
بیوفیدبک آرامش را تقویت میکند که میتواند به تسکین تعدادی از بیماریها که مربوط به استرس هستند نیز کمک کند. در طی جلسه بیوفیدبک، الکترودها روی پوست وصل میشوند. از سنسورهای انگشتی نیز میتوان استفاده کرد. این الکترودها یا حسگرها سیگنالهایی را به مانیتور ارسال میکنند که صدا و فلاش نوری آنها ضربان قلب یا تنفس، فشار خون، دمای پوست، تعرق یا فعالیت عضله را نشان میدهند.
وقتی تحت فشار هستید، این عملکردها تغییر میکنند. ضربان قبل تندتر شده، عضلات سفت میشوند، فشار خون افزایش یافته، شروع به عرق کردن میکنید و تنفس سریعتر میگردد. شما این پاسخها به استرس را میتوانید زمانی که اتفاق میافتند، روی مانیتور مشاهده کنید و سپس هنگامی که سعی در توقف آنها دارید، فیدبک فوری دریافت کنید. جلسات بیوفیدبک معمولا در مطب پزشک انجام میشود، اما برنامههای رایانهای هم وجود دارند که سنسور بیوفیدبک را به رایانه شما متصل میکند.
متخصص بیوفیدبک درمانی به شما در انجام ورزشهای آرامش بخش که برای کنترل عملکردهای مختلف بدن انجام میدهید، کمک میکند. مثلا، ممکن است از روش آرامش بخشی استفاده کنید که امواج مغزی که در هنگام سر درد دارید را رفع کند.
اثر بیوفیدبک
هرچند محققان مطمئن نیستند که بیوفیدبک چگونه و چرا مفید است، اما میدانند که درمان امیدوارکنندهای برای بیماریهای مختلف است. این امر توسط بسیاری در رشته پزشکی به عنوان جایگزینی برای اختلالات حالت روحی و اضطراب تایید شده است.
- پزشکان در یک تحقیق متوجه شدند که بیوفیدبک و نوروفیدبک یا فیدبک عصبی پتانسیل زیادی برای درمان اختلالات روحی و اضطراب، مثلا PTSD، اختلال اضطراب فراگیر و افسردگی در بزرگسالان دارد.
- بیوفیدبک، مخصوصا نوروفیدبک، ثابت کرده که تمرکز را بهبود بخشیده و بیش فعالی در مبتلایان به ADHD را کاهش میدهد.
- در یک متا – آنالیز متوجه شدند که بیوفیدبک افسردگی و فشار عضلانی را کاهش داده و فعالیت ذهنی در مبتلایان به کمردرد مزمن را بهبود میبخشد.
- همچنین در تحقیق مروری و سیستماتیکی متوجه شدند که بیوفیدبک به بهبود پردازشهای شناختی، حالات روحی و اضطراب در درمان بالینی بیماران مبتلا به اختلالاتی مانند ADHD، آلزایمر، بی اشتهایی، افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلال مصرف مواد و PTSD کمک میکند.
دستگاههای بیوفیدبک
شما میتوانید درمان بیوفیدبک را در کلینیک فیزوتراپی، مراکز پزشکی و بیمارستانها دریافت کنید. تعداد زیادی از دستگاهها و برنامههای بیوفیدبک برای مصارف خانگی در بازار موجود هستند:
برخی از این دستگاهها تغییرات فیزیولوژیکی بدن شما، مانند ضربان قلب، فعالیت و تغییرات پوست را با استفاده از یک یا چند سنسور متصل به انگشتان و گوش شما اندازهگیری میکنند، این سنسورها به یارانه شما متصل میشوند. با استفاده از گرافیک رایانهای و جوابها، این دستگاهها با استفاده از تسریع تنفس، شل کردن عضلات و تفکر مثبت در مورد توانایی خود برای مقابله با استرس، به شما در کنترل آن کمک میکنند. تحقیقات نشان میدهند که این نوع دستگاهها ممکن است در بهبود پاسخها در زمان استرس مفید باشند و حس آرامش و سلامتی را القا کنند.
نوع دیگر بیوفیدبک تراپی شامل استفاده از دستبندی است که فعالیت مغذی را در هنگام مدیتیشن کنترل میکند. از صداها برای نشان دادن زمانی که ذهن شما آرام است یا فعال است استفاده میکند تا به شما کمک کند تا پاسخ به استرس را کنترل کنید. این اطلاعات در هر جلسه میتواند روی رایانه یا گوشی همراه شما ذخیره شود تا بتوانید پیشرفت خود در طی زمان را بررسی کنید.
تعدادی دستگاه بیوفیدبک خانگی نیز وجود دارند که قابل حمل بوده و در بازار موجود هستند. یکی از انواع آنها سنسوری است که روی مچ قرار گرفته، تنفس را تحت نظر میگیرد و الگوی تنفسی را با استفاده از برنامهای قابل دانلود بررسی میکند. اگر استرس طولانی مدتی داشته باشید، این برنامه به شما هشدار داده و فعالیتهای تنفسی را برای کمک به بازگشت آرامش به شما پیشنهاد میدهد.
آمادگی برای بیوفیدبک
قبل از شروع درمان حتما اعتبار متخصص خود را بررسی کنید. میتوانید در مورد آموزشهای گذرانده شده آنها و اینکه آیا بیمه سلامت را قبول میکنند یا خیر سوال بپرسید. این را فراموش نکنید که آمادگی بیشتری برای جلسه بیوفیدبک نیاز نیست.
خطرات بیوفیدبک
بیوفیدبک معمولا بیخطر است، اما ممکن است برای همه مناسب نباشد. دستگاههای بیوفیدبک ممکن است برای افراد مبتلا به بیماریهای خاصی مانند مشکل در ریتم ضربان قلب یا بیماریهای خاص پوستی، به درستی کار نکند. حتما در ابتدا در این مورد با پزشک مشورت کنید.
هزینه بیوفیدبک
هزینه بیوفیدبک میتواند بسته به آموزش، کیفیت و تجربه متخصص متفاوت باشد. تعدادی دستگاه بیوفیدبک خانگی نیز وجود دارند که قابل حمل بوده و در بازار موجود هستند. این دستگاهها میتواند با قیمتهای قابل توجهی عرضه شوند. برای کسب اطلاع در مورد هزینههای این درمان به پزشک مراجعه کنید.
بعلاوه، برخی شرکتهای بیمه بیوفیدبک درمانی را برای برخی بیمارهای خاص پوشش میدهند، اما دیگران این کار را نمیکنند و برنامه شما ممکن است محدود به جلساتی شود که در پوشش بیمه قرار میگیرد. اگر در موارد خاص و بر ای تعداد خاصی از جلسات بیمه این درمان را پوشش میدهد، از شرکت بیمه خود پرس و جو کنید. ممکن است نیاز به ارجاع به پزشک یا متخصص دیگری داشته باشید.
سوالات پرتکرار
بیوفیدبک درمانی برای چه کسانی مناسب نیست؟
بیوفیدبک درمانی ممکن است برای همه مناسب نباشد. دستگاههای بیوفیدبک ممکن است روی برخی مبتلایان به بیماریهای خاص مانند مشکلات ریتم قلبی یا بیماریهای پوستی خاص، مناسب نباشد.
چقدر زمان میبرد تا بیوفیدبک اثر کند؟
مزایای بیوفیدبک را معمولا در عرض ده جلسه یا کمتر خواهید دید. برخی بیماریها مانند فشار خون بالا، ممکن است به جلسات بیشتری برای درمان نیاز داشته باشند.
از بیوفیدبک چه انتظاری میتوانم داشته باشم؟
جواب: درطی جلسه بیوفیدبک، پزشک از یک سنسور بی درد برای اندازهگیری عملکرد قطعی بدن استفاده میکند. جواب را روی صفحه نمایش خواهید دید. سپس روشهای تغییر نتایج را آزمایش میکند.
مرسومترین نوع بیوفیدبک چیست؟
جواب: سه نوع از مرسومترین روشهای بیوفیدبک به صورت زیر هستند:
- فیدبک الکترومیوگرافی (EMG)
- فیدبک دمایی یا گرمایی
- الکتروانسفالوگرافی
کلید موفقیت در انجام بیوفیدبک چیست؟
جواب: بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که آرامش کلید موفقیت در بیوفیدبک درمانی است.
دستگاه بیوفیدبک چگونه استرس را کاهش میدهد؟
بیوفیدبک از تجهیزات و نرمافزارهایی برای اندازهگیری سیگنالهای فیزیولوژیکی بدن شما که مرتبط به ضربان قلب، فعالیت عضله، تعرق و دما استفاده میکند تا به شما در انجام کارهای مهمی مانند تنفس، آرامش ذهن یا کاهش تنش کمک کند.
آیا بایوفیدبک تاییدیه FDA را دارد؟
جواب: سازمان غذا و دارو (FDA) دستگاههای بیوفیدبک را برای کاهش استرس و فشار خون تایید کرده است.
چه کسی بیوفیدبک تراپی را انجام میدهد؟
جواب: متخصص بیوفیدبک تراپی این کار را انجام میدهد. یک متخصص بیوفیدبک تراپی معتبر اغلب دارای مجوز پزشکی مانند دندانپزشکی، پزشکی، پرستار ثبت شده، متخصص فیزیوتراپی یا روانشناس است.
