استئوآرتریت یا آرتروز کمر، نوعی بیماری شایع است که به دلیل زوال تدریجی غضروف مفصل ستون فقرات، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر می‌نماید. از علائم این بیماری میتوان به درد در قسمت پایینی کمر، پا درد، بی‌حسی و ضعف عضلانی اشاره کرد. برای تشخیص آرتروز کمر از روش‌هایی مانند معاینه فیزیکی، بررسی سوابق پزشکی و تست‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. روش‌های درمان این بیماری شامل فیزیوتراپی، داروهای مسکن، تزریق کورتیکواستروئیدها و در موارد شدید جراحی می‌گردد.
آرتروز کمر چیست؟
استئوآرتریت رایج‌ترین فرم آرتروز کمر محسوب می‌شود و به طور معمول افراد بالای 50 سال را درگیر می‌نماید. این عارضه بر روی قسمت پایینی کمر تأثیر گذاشته و با زوال تدریجی استخوان‌ها پیشرفت می‌کند. با ازبین‌رفتن غضروف بین مفصل‌ها، مفصل دچار التهاب و درد می‌شود و چون این درد نوعی آسیب مکانیکی محسوب می‌گردد در هنگام خم‌شدن یا چرخاندن کمر بیشتر حس خواهد شد. آسیب‌دیدگی‌های قبلی نیز در ابتلا به آرتروز کمر نقش دارند.
علائم آرتروز کمر
علائم آرتروز کمر در هر فرد متفاوت می‌باشد؛ اما از رایج‌ترین این علائم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در قسمت پایینی کمر: این اولین و شایع‌ترین علامت آرتروز کمر محسوب می‌شود. درد ممکن است در قسمت پایینی کمر متمرکز باشد و یا به باسن و پاها نیز سرایت نماید.
- خشکی: قسمت آسیب‌دیده ممکن است خشک یا سفت شود به‌خصوص در هنگام صبح و بعد از بیدارشدن از خواب و یا نداشتن تحرک در یک بازه زمانی.
- کاهش دامنه حرکتی: کاهش انعطاف در قسمت پایینی کمر انجام برخی از حرکات و وظایف را مشکل می‌سازد.
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن: برخی از افراد به دلیل فشرده‌شدن عصب‌ها در پای خود احساس سوزن‌سوزن‌شدن یا بی‌حسی می‌نمایند.
- ضعف عضلانی: ممکن است عضلات اطراف مهره‌های آسیب‌دیده دچار ضعف شده و حفظ تعادل یا پوزیشن بدن را مشکل سازند.
- تورم: التهاب در مفاصل قسمت پایینی کمر باعث بروز تورم و حساسیت به لمس در این نواحی می‌شود.
- کرپیتوس: به دلیل ساییده شدن قسمت‌های سخت مفصل بر روی یکدیگر، برخی از افراد در هنگام خم‌شدن یا چرخیدن از قسمت پایینی کمر خود صدای تق‌تق می‌شنوند.
درصورتی‌که احساس می‌کنید به آرتروز کمر مبتلا شدید و یا یکی از این علائم را داشتید باید برای تشخیص بهتر و پیداکردن روش درمان مناسب به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
توصیه می‌شود هر زمانی که احساس کردید به آرتروز کمر مبتلا شده‌اید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید. برخی از مواردی که بهتر است در صورت بروز آن‌ها به پزشک مراجعه کنید به شرح زیر می‌باشند:
- درد مداوم یا دردی که به مرور زمان تشدید می‌شود.
- سختی در انجام وظایف روزانه.
- کاهش عملکرد و تحرک
- بی‌حسی، ضعف و سوزن‌سوزن‌شدن
- سابقه قبلی در ابتلا به آرتروز و یا بیماری‌های این‌چنینی
علت‌های آرتروز کمر
علت دقیق بروز آرتروز کمر هنوز به طور کامل مشخص نشده است و معمولاً از عوامل مختلفی متأثر است. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- سن: خطر ابتلا به آرتروز کمر با افزایش سن افزایش می‌یابد. باگذشت زمان مفاصل ستون فقرات تحلیل رفته و احتمال ابتلا به آرتروز کمر بیشتر می‌گردد.
- جنسیت: احتمال بروز آرتروز کمر در زنان بیشتر از مردان می‌باشد، به‌خصوص بعد از دوران یائسگی.
- اضافه‌وزن: اضافه‌وزن باعث می‌شود تا فشار بیشتری به مفاصل وارد گردد. این فشار بر روی ستون فقرات باعث می‌شود تا روند تحلیل‌رفتن غضروف‌ها و ابتلا به آرتروز افزایش یابد.
- آسیب‌دیدگی یا جراحی قبلی: آسیب‌دیدگی‌هایی نظیر شکستگی یا رگ‌به‌رگ شدن کمر و یا جراحی ستون فقرات احتمال ابتلا به آرتروز در این ناحیه را افزایش می‌دهد.
- ژنتیک: عوامل ژنتیکی نقش مهمی را در ابتلا به آرتروز ایفا می‌کنند. در صورتی‌که یکی از اعضای خانواده شما به آرتروز کمر مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری نیز افزایش می‌یابد.
- شغل و فعالیت‌های فیزیکی: برخی از مشاغل خاص که شامل بلندکردن اجسام سنگین، حرکات تکرارشونده و یا نشستن به مدت طولانی می‌شوند، احتمال ابتلا به آرتروز کمر را افزایش می‌دهند. این مشاغل باعث تحلیل‌رفتن مفاصل و غضروف‌ها می‌شوند.
- پوزیشن و حالت اشتباه بدن: داشتن پوزیشن اشتباه یا قراردادن بدن در وضعیت نامناسب در هنگام بلندکردن اجسام یا انجام برخی فعالیت‌ها باعث می‌شود تا فشار زیادی به قسمت پایینی کمر وارد گردد. به مرور زمان این فشار منجر به بروز آرتروز خواهد شد.
تشخیص آرتروز کمر
برای تشخیص آرتروز کمر نمیتوان به تنها یک تست اکتفا کرد به همین دلیل پزشک از چندین آزمایش و معاینه برای تشخیص این بیماری استفاده می‌نماید. این آزمایش‌ها به طور معمول شامل موارد زیر می‌شود:
شرح‌حال از بیمار
در طول مشاوره پزشکی، تمامی علائم بیمار به طور کامل توسط پزشک بررسی می‌شود. در این پروسه بیمار به طور کامل میزان درد، خشکی، نحوه عملکرد مفاصل، زمان بروز درد و تغییر آن به مرور زمان و همچنین تأثیر این علائم بر انجام فعالیت‌های روزانه خود را شرح می‌دهد.
بررسی سوابق پزشکی اطلاعاتی نظیر دیگر بیماری‌های فرد، داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کند، درمان‌های قبلی، سابقه بیماری‌های خانوادگی و سبک زندگی وی شامل مصرف الکل و سیگار در اختیار پزشک می‌گذارد. درصورتی‌که درد فرد زیاد باشد، پزشک در خصوص عوامل محرک این درد، روش‌های تسکین آن و برخی از عادت‌های زندگی مانند ورزش‌کردن، نوع تغذیه و فعالیت‌های تفریحی وی از او سؤال خواهد کرد.
معاینات فیزیکی
پزشک برای بررسی عواملی چون سلامت عمومی فرد، وضعیت اسکلتی عضلانی، عملکرد عصب‌ها، سیستم رفلکس و واکنشی وی و چک‌کردن مستقیم مشکل مفاصل بیمار را معاینه می‌نماید.
در طول این معاینه پزشک عواملی مانند قدرت عضلات، میزان انعطاف‌پذیری و توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه مانند راه‌رفتن، خم‌شدن و کشش را بررسی می‌کند. همچنین برای اطلاع از دامنه حرکتی فرد و میزان تشدید درد در هنگام انجام برخی فعالیت‌ها از وی خواسته می‌شود تا چندین حرکت ورزشی انجام دهد.
عکس اشعه ایکس
پزشک برای مشاهده آسیب‌دیدگی مفاصل و میزان آن برای بیمار عکس اشعه ایکس تجویز می‌کند. به کمک این عکس‌ها میتوان ازدست‌رفتن غضروف، وجود شکستگی‌های فشاری و همچنین وجود خار استخوان و محل آن را به طور دقیق تشخیص داد. همچنین این عکس‌ها به تشخیص و حذف دیگر عوامل بروز درد کمک می‌کنند.
سیتی اسکن
برای بررسی بهتر وضعیت کانال نخاعی و بافت‌های اطراف آن از سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود.
در برخی موارد سیتی اسکن شامل میلوگرافی نیز می‌گردد. در طول این پروسه نوعی ماده حاجب به درون ستون فقرات تزریق می‌شود تا عارضه‌هایی نظیر خار استخوان یا بیرون‌زدگی دیسک که به نخاع و عصب‌ها فشار وارد می‌کنند مشخص گردد.
ام‌آرآی
ام‌آرآی نوعی روش تصویربرداری پیچیده است که تصاویر دقیقی را از نخاع، ریشه عصب‌ها، دیسک‌ها، رباط‌ها و بافت‌های اطراف در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
از ام‌آرآی برای بررسی جزئیات بافت‌ها مانند میزان آب درون آن‌ها استفاده می‌کنند. این اطلاعات برای تشخیص بیماری‌هایی مانند تحلیل‌رفتن دیسک، عفونت و تومور اهمیت ویژه‌ای دارد.
تشخیص‌های افتراقی
در زمان معاینه بیمار با علائم کمردرد و احتمال ابتلا به آرتروز، باید دیگر بیماری‌های و عارضه‌هایی که ممکن است علائمی شبیه به آرتروز داشته باشند را نیز در نظر گرفت. برخی از تشخیص‌های افتراقی شامل موارد زیر می‌شوند:
- فتق دیسک: این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بافت نرم درون دیسک بیرون‌زده و به عصب‌های مجاور خود فشار وارد می‌کند. این بیماری علائمی شبیه به آرتروز کمر دارد.
- تنگی کانال نخاعی: با تنگ شدن کانال نخاعی، به عصب‌ها و نخاع فشار وارد می‌شود. در این حالت فرد دچار کمردرد، پادرد و بی‌حسی می‌گردد. با این‌حال تنگی کانال نخاعی با انجام برخی فعالیت‌ها تشدید شده و در هنگام استراحت بهبود می‌یابد.
- اسپوندیلولیستزیس: در این عارضه یکی از مهره‌های ستون فقرات از دیگر مهره‌ها جلو می‌زند و باعث کمردرد، فشرده‌سازی نخاع و بی‌ثباتی ستون فقرات می‌شود.
- روماتیسم مفصلی: روماتیسم مفصلی نوعی بیماری خودایمنی است که بر روی مفاصل تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث بروز درد، التهاب و خشکی در مفاصل می‌شود. روش درمان روماتیسم مفصلی و آرتروز با هم متفاوت می‌باشد به همین دلیل تشخیص این دو بیماری از هم بسیار مهم می‌باشد.
- عفونت: در موارد نادر عفونت‌های باکتریایی و قارچی بر روی نخاع تأثیر گذاشته و باعث بروز درد و دیگر علائم می‌شود. عفونت ستون فقرات باید سریعاً درمان گردد.
- پوکی‌استخوان: در این عارضه استخوان‌ها ضعیف شده و به‌شدت مستعد شکستن می‌شوند. شکستگی فشاری ستون فقرات باعث بروز درد در قسمت پایینی کمر خواهد شد.
روش‌های درمان
درمان آرتروز کمر ممکن است با رویکردهای متفاوتی انجام گیرد. درصورتی‌که بیماری به موقع درمان نشود می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد. درمان آرتروز کمر شامل مجموعه اقداماتی است که هدف آن کاهش درد، افزایش قابلیت حرکت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. در ادامه، به برخی از روش‌های درمان آرتروز کمر اشاره خواهیم کرد
درمان‌های اولیه
کمردرد ناشی از آرتروز در برخی موارد باعث ناتوانی فرد می‌شود؛ اما به کمک برخی مراحل اقدامات میتوان این درد را کاهش داد و عملکرد ستون فقرات را بهبود بخشید. اگرچه ورزش کردن برای بیشتر افراد مبتلا به آرتروز کمر بی‌خطر می‌باشد؛ اما بهتر است قبل از انجام این تمرینات با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت نمود.
استراحت دوره‌ای
داشتن کمی درد در هنگام صبح و یا در هنگام شروع کردن ورزش طبیعی می‌باشد. با این‌حال درد شدیدتر نشان‌دهنده این است که ستون فقرات، بافت‌های اطراف آن و دیگر بافت‌های نرم به استراحت نیاز دارند.
برای مثال افرادی با درد در قسمت پایینی کمر خود بهتر است برای چند ساعت به شکل جنین بر روی یک تشک سفت بخوابند. در صورت شدید بودن درد فرد به یک تا دو روز استراحت نیاز دارد.
کمپرس سردوگرم
استفاده از کمپرس گرم باعث شل‌شدن مفاصل خشک می‌شود و انجام برخی فعالیت‌ها را ساده‌تر می‌کند. همچنین استفاده از کمپرس سرد برای 10 تا 15 دقیقه بعد از ورزش‌کردن باعث کاهش تورم شده و درد را به‌سرعت بهبود می‌بخشد.
کاهش وزن
اضافه‌وزن باعث می‌شود تا فشار بیشتری به مفاصل فاست ستون فقرا وارد گردد. افراد دارای اضافه‌وزن 5 برای بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز کمر قرار دارند. داشتن رژیم غذایی برای کاهش وزن نقش مهمی را در بهبودی افراد مبتلا به آرتروز کمر ایفا می‌کند.
درمان‌های دارویی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهای NSAID مانند: ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک برای تسکین درد و کاهش التهاب آرتروز کمر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها به تسکین درد و تورم کمک می‌کنند، اما مصرف طولانی‌مدت آن‌ها، به‌خاطر احتمال بروز عوارض جانبی، باید تحت‌نظر پزشک باشد.
شل‌کننده‌های عضلانی
شل‌کننده‌های عضلانی مانند متوکاربامول به برطرف نمودن اسپاسم و گرفتگی عضلات کمک می‌کنند. ممکن است این داروها برای بهبود علائم آرتروز کمر تجویز شوند؛ اما باید بدانید که نمی‌توانند علت اصلی بروز این بیماری را درمان کنند.
استامینوفن
استامینوفن (پاراستامول) ممکن است برای کنترل درد خفیف تا متوسط آرتروز کمر تجویز شود. این دارو مسکنی است که می‌تواند به تسکین درد کمک کند، اما اثر ضدالتهابی ندارد.
مسکن‌های موضعی
این مسکن‌ها به شکل کرم، پماد، ژل، اسپری و پدهای ضد درد در دسترس می‌باشند و به طور مستقیم بر روی ناحیه دردناک مالیده می‌شوند. این مسکن‌ها برای افرادی که می‌خواهند از عوارض گوارشی که در برخی موارد با استفاده از داروهای خوراکی ایجاد می‌شوند دور بمانند مناسب می‌باشد. (با این‌حال این داروها نیز عوارض خاص خود را دارند.)
بریس کمر
بریس کمر به ثابت نگه‌داشتن ستون فقرات، کاهش فشار بر روی مفاصل آسیب‌دیده و کاهش درد از طریق محدودکردن میزان حرکات کمر کمک می‌کند. با این‌حال باید بدانید استفاده طولانی‌مدت از بریس و اتکاکردن به آن به مرور زمان باعث ضعیف‌شدن عضلات و کاهش دامنه حرکتی می‌شود. توصیه می‌گردد تا این بریس‌ها را زیر نظر پزشک متخصص و به عنوان بخشی از روند درمانی که شامل ورزش، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی می‌شود استفاده کنید.
درمان‌های تزریقی
وقتی‌که درمان‌های محافظه‌کارانه اثری نداشته باشند، میتوان از داروهای تزریقی به‌عنوان گزینه‌ای برای درمان آرتروز کمر استفاده کرد:
تزریق گلوکوکورتیکوئید اپیدورال
با بروز التهاب درون ستون فقرات و کانال نخاعی، ریشه عصب‌ها تحریک و متورم می‌شوند. در این شرایط پزشک برای کاهش تورم و درد ناشی از آن یک داروی ضدالتهاب قوی تجویز می‌نماید. به طور معمول گلوکوکورتیکوئید به طور مستقیم به ناحیه اپیدورال تزریق می‌شود. ناحیه‌ای درست در داخل کانال نخاعی اما خارج از لایه بافت هم‌بند که مایع نخاعی، نخاع و اعصاب نخاعی را در برمی‌گیرد. این تزریقات داروهای مسکن و ضدالتهاب را مستقیماً به ناحیه آسیب‌دیده وارد می‌کنند. کاهش درد از کمتر از یک هفته بعد از تزریق آغاز و بسته به شرایط فرد بین چندین هفته تا چندین ماه ادامه خواهد داشت.
تزریق استروئید اپیدورال یا ترانس فورامینال
زمانی که ریشه عصب فشرده و یا ملتهب شود باعث بروز درد در کمر و پاها خواهد شد. در تزریق استروئید اپیدورال یا ترانس فورامینال که در برخی موارد تزریق بلوک انتخابی ریشه عصبی نامیده می‌شود گلوکوکورتیکوئید یا یک عامل بی‌حس‌کننده به قسمتی از عصب که از کانال نخاعی خارج می‌شود تزریق می‌گردد. کاهش درد چند روز بعد از تزریق شروع شده و تا چندین ماه دوام خواهد داشت.
بلوک مفصل فاست
درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد ریشه درد شما در مفصل فاست می‌باشد روش بلوک کردن مفصل فاست را تجویز می‌نماید. در طول این پروسه کورتیکواستروئید یا یک داروی بی‌حسی به طور مستقیم به کپسول مفصل تزریق می‌گردد. افراد مبتلا به درد مفصل فاست ناشی از آرتروز از این تزریق بهره می‌برند.
نوروتومی فاست
درصورتی‌که بلوک کردن مفصل فاست نشان دهد که یک مفصل خاص منشأ بروز درد در فرد می‌باشد، از روش نوروتومی فاست استفاده می‌گردد. در طول این پروسه به کمک یک سوزن داغ عصب مسئول بروز درد برداشته می‌شود و کمردرد فرد برای مدت چندین ماه تا یک سال بهبود می‌یابد. بعدازاین مدت و با رشد مجدد عصب فرد دوباره دچار درد خواهد شد.
پلاسمای غنی شده از پلاکت
پی آر پی یا تزریق پلاسما غنی شده از پلاکت یکی از روش‌های درمان آرتروز کمر محسوب می‌شود. در طول این پروسه مقداری خون از بیمار گرفته شده و به کمک دستگاه سانتریفیوژ پلاکت‌های آن جدا می‌گردد. سپس پلاسمای غنی شده از پلاکت به کمک روش‌های تصویربرداری به ناحیه آسیب‌دیده کمر تزریق می‌شود. فاکتورهای رشد موجود در پی آر پی، به‌صورت طبیعی روند درمان بدن را سرعت بخشیده، التهابات و درد را کاهش داده و باعث بهبودی عملکرد مفاصل می‌شوند. تزریق پی آر پی باعث کاهش درد شده، دامنه حرکتی مفصل را افزایش می‌دهد و نیاز به جراحی را به تعویق می‌اندازد. با این‌حال میزان تأثیرگذاری آن در هر فرد متفاوت بوده و به‌شدت بیماری و واکنش بدن فرد به روند درمان بستگی دارد.
فیزیوتراپی
برخی حرکات ورزشی برای درمان آرتروز کمر و بهبود علائم آن وجود دارد؛ پزشک متخصص طب فیزیکی می‌تواند برنامه ورزشی تخصصی برای شما تهیه کند که متناسب با نیازها و سبک زندگی شما باشد. برخی از این تمرین‌ها عبارت‌اند از:
تقویت شکم
این ورزش توانایی بدن در انقباض و کنترل ماهیچه‌های شکمی را افزایش داده و باعث محافظت بیشتر از ستون فقرات می‌شود. بر روی کمر خود دراز کشیده و زانوهایتان را خم نمایید و سعی کنید کمر و لگن خود را در حالت خنثی نگه دارید. بدون حبس‌کردن نفس سعی کنید ناف خود را به سمت ستون فقرات کشیده و عضلات قسمت پایینی شکم را منقبض نمایید. برای 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس عضلات شکم را آزاد کنید. این حرکت را در 3 ست ده‌تایی تکرار نمایید.
بالاآوردن زانو
این حرکت به بهبود انعطاف‌پذیری قسمت پایینی ستون فقرات و لگن کمک کرده و باعث می‌شود تا میزان موبیلیتی بدن در هنگام انجام وظایف روزانه بهبود یابد. در حالی‌که هر دو زانوی خود را خم کرده‌اید بر روی کمر دراز بکشید. به آرامی یکی از زانوهای خود را تا نزدیکی قفسه سینه بالا بیاورید تا زمانی که در قسمت پایینی کمر و لگن احساس کشیدگی کنید. برای 5 ثانیه در این حالت باقی بمانید و سپس به آرامی پای خود را پایین آورید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار نمایید.
کشش همسترینگ
در زمان ابتلا به آرتروز کمر عضلات همسترینگ شروع به سفت‌شدن می‌کنند. این ورزش به کشش این عضلات و افزایش میزان انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک می‌نماید. به طور کامل دراز بکشید و یک کش را به انگشتان پای خود قلاب کنید. به کمک کش پای خود را به سمت بالا بکشید تا جایی که در پشت زانو و ران احساس کشش نمایید. برای 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی پای خود را پایین آورید. این حرکت را برای هر پا سه بار تکرار کنید.
تمرین پهلوها
این تمرین ماهیچه‌های پهلوها و پایین شکم را تقویت کرده به ثبات کلی قسمت پایین ستون فقرات و پاها کمک می‌کند. بر روی پهلو دراز بکشید و هر دو زانوی خود را خم کنید. با کشش ناف به سمت عقب عضلات شکمتان را منقبض نمایید. به آرامی زانوی پای بالایی را بلند کرده و به سمت بالا ببرید، سعی کنید به سمت عقب برنگردید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار نمایید.
تقویت عضلات باسن
این تمرین عضلات سرینی را تقویت نموده و باعث بهبود کنترل بر روی قسمت میانی بدن و بالارفتن ثبات پاها و حفظ تعادل در زمان راه رفتن و ایستادن می‌شود. بر روی شکم دراز بکشید و برای محافظت از کمر یک بالش بر زیر شکم خود قرار دهید. پاهای خود را کاملاً کشیده و سپس با انقباض عضلات باسن پایتان را به آرامی از روی تخت بلند کنید و بعد از چند ثانیه به آرامی پایین آورید. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار نمایید.
کایروپراکتیک
کایروپراکتیک یک روش درمانی است که بر درمان ساختار ستون فقرات تمرکز دارد. این روش شامل درمان دستی، متحرک‌سازی و کشش غیرفعال ناحیه باسن و ستون فقرات است. با اصلاح‌های مکانیکی در ستون فقرات و تسریع فرایند التیام، کایروپراکتیک می‌تواند به کاهش درد و التهاب در مفاصل کمر کمک کند و عملکرد مفاصل را بهبود بخشد. با این‌حال، برای درمان آرتروز کمر، کایروپراکتیک به‌تنهایی کافی نیست و باید در کنار سایر روش‌های درمانی مورداستفاده قرار گیرد.
طب سوزنی
طب سوزنی به درمان آرتروز کمر و درد ناشی از آن کمک می‌کند. این طب سنتی که تاریخچه آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد مبتنی بر این باور است که بدن دارای الگوهای جریان انرژی است و جریان مناسب انرژی برای سلامتی هر فرد لازم می‌باشد. در طول جلسات درمان سوزن‌های بسیار ظریفی در نقاط مخصوصی از پوست فرومی‌روند تا جریان انرژی طبیعی بدن را حفظ و اصلاح کنند. این روش درمانی کاملاً بی‌خطر محسوب می‌شود.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
در این روش درمانی بدون تهاجم، از جریان الکتریکی ضعیف برای کاهش حساسیت عصب‌ها در اطراف ستون فقرات استفاده می‌شود. به طور معمول بیماران در حین انجام این پروسه فقط کمی لرزش خفیف احساس می‌کنند. اما باید در نظر داشته باشید که نتیجه این روش درمانی برای همه افراد یکسان نمی‌باشد و در برخی موارد درد فرد کاهش نخواهد یافت. TENS درمانی در یک کلینیک طب فیزیکی توسط پزشک متخصص انجام می‌شود.
شاک‌ویوتراپی
میتوان از شاک‌ویوتراپی برای درمان آرتروز کمر استفاده نمود. این روش درمانی با کاهش التهاب در محل آسیب‌دیده؛ بهبود گردش خود و همچنین بازسازی بافت‌ها به کاهش درد و التهاب ناشی از آرتروز کمک می‌کند. با این‌حال قبل از انجام شاک‌ویوتراپی بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت نمایید تا متوجه شوید که آیا این روش برای شما مناسب می‌باشد یا خیر.
عمل جراحی
برای درمان آرتروز کمر، معمولاً از روش‌های غیرجراحی استفاده می‌شود. با این‌حال برای درمان آرتروز کمر در موارد شدید و با تشخیص پزشک، چندین نوع جراحی ممکن است انجام شود.
در ادامه، برخی از جراحی‌های معمول برای آرتروز کمر آورده شده است:
جراحی آرتروپلاستی
آرتروپلاستی یک روش جراحی برای آرتروز کمر است که در آن مفصل آسیب‌دیده در ناحیه کمر با مفصل مصنوعی ساخته شده از فلز و پلاستیک جایگزین می‌شود. سپس مفصل مصنوعی با ماده مخصوصی مانند سیمان اکریلیک به استخوان ران، ساق پا و مچ پا متصل می‌شود. هدف اصلی این جراحی کاهش درد و بهبود عملکرد کمر است. جراحی آرتروپلاستی کمر ممکن است با دوره توان‌بخشی و فیزیوتراپی ترکیب شود تا عملکرد کمر بهبود یابد.
لامینکتومی
در این جراحی، بخشی از استخوان‌های پشتی کمر (لامینا) برداشته می‌شود که فشار بر روی عصب‌ها و نخاع را کاهش می‌دهد. این جراحی به‌منظور کاهش درد و فشار در کمر انجام می‌شود.
جراحی فیوژن استخوانی
در این جراحی، استخوان‌های کمر با استفاده از پیچ و میله‌های فلزی به هم وصل می‌شوند. این جراحی به‌منظور استحکام بخشیدن به ستون فقرات و کاهش درد و ناتوانی‌ها انجام می‌شود.
جراحی جایگزینی مفصل
در برخی موارد شدید آرتروز کمر، جراحی جایگزینی مفصل کمر می‌تواند مؤثر باشد. در این جراحی، مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود.
در هرصورت، تصمیم نهایی در مورد نوع جراحی به میزان آسیب، سن، سطح فعالیت و… بستگی دارد که توسط پزشک بررسی می‌شود و تصمیم نهایی با مشورت با بیمار اتخاذ می‌شود.
عوارض عدم درمان آرتروز کمر
عدم درمان آرتروز کمر می‌تواند به‌تدریج عوارض جدی ایجاد کند. برخی از عوارض ممکن عبارت‌اند از:
- درد مزمن: آرتروز کمر می‌تواند منجر به درد مزمن در کمر شود که ممکن است در طول زمان شدیدتر شود.
- محدودیت در حرکت: فرسایش مفاصل کمر باعث کاهش قابل‌توجه انعطاف‌پذیری مفاصل و محدودیت حرکت می‌شود.
- سفتی و خشکی عضلات کمر: در صورت عدم درمان، ممکن است سفتی و خشکی عضلات و بافت‌های اطراف مفاصل کمر افزایش یابد.
- تغییرات در استخوان‌ها: آرتروز کمر می‌تواند باعث تغییرات در استخوان‌ها شود، ازجمله تشکیل اسپایک‌های استخوانی و بروز شکستگی‌ها.
- تحریک عصبی: فشار و التهاب ناشی از آرتروز کمر می‌تواند به اعصاب کمر و ستون فقرات فشار وارد کند و علائمی مانند درد، احساس سوزش و ضعف عضلانی را به همراه داشته باشد
- تغییرات در قدرت عضلات: آرتروز کمر می‌تواند باعث کاهش قدرت عضلات پیرامونی مفاصل کمر شود که استقامت در فعالیت‌های روزمره و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد.
- تغییرات در نحوه راه‌رفتن: در صورت تغییرات شدید در مفاصل کمر، شخص ممکن است نحوه راه‌رفتن خود را تغییر دهد و به کمک عصا نیاز داشته باشد.
عوامل مؤثر بر موفقیت درمان
عوامل مختلفی می‌توانند بر روی روند درمان آرتروز کمر تأثیر بگذارند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- شدت آرتروز: هرچه آرتروز وخیم‌تر باشد به درمان‌های تهاجمی‌تری نیاز دارد.
- سن و سلامت عمومی بیمار: بیماران مسن‌تر و افرادی که به برخی بیماری‌های دیگر نیز مبتلا می‌باشند ممکن است نتوانند برخی از روش‌های درمانی را تحمل کنند.
- سبک زندگی و فعالیت‌های بیمار: افرادی که از نظر فیزیکی فعال می‌باشند و یا دارای مشاغل فیزیکی می‌باشند در مقایسه با افرادی که فعالیت کمتری دارند به روش درمانی متفاوتی نیاز خواند داشت.
- ترجیحات بیمار: برخی از افراد درمان‌های کم تهاجم مانند فیزیوتراپی را انتخاب می‌کنند و برخی دیگر روش‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی را ترجیح می‌دهند.
- واکنش بیمار به درمان: برخی از بیماران نسبت به یک روش درمانی واکنش مثبت نشان می‌دهند و برخی دیگر خیر.
مراقبت‌های لازم در فرایند درمان آرتروز کمر
در حین درمان آرتروز کمر، رعایت مورد زیر می‌تواند به بهبود وضعیت و کنترل دردتان کمک کند:
- فعالیت فیزیکی منظم: انجام تمرینات تقویتی و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات پشتی و شکمی می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد کمر کمک کند. همچنین، فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا در برنامه خود قرار دهید.
- کنترل وزن: حفظ وزن سالم می‌تواند فشار روی مفاصل کمر را کاهش دهد و بهبود علائم آرتروز کمک کند.
- استفاده از تکنیک‌های صحیح برای حرکات روزمره: در هنگام برخاستن از صندلی، تخت، زمین و حمل‌ونقل اشیا سنگین، از تکنیک‌های صحیح استفاده کنید تا فشار روی مفاصل کمر را کاهش دهید.
- استفاده از وسایل کمکی: استفاده از بریس‌های کمری، درازکشیدن و لوازمی مانند عصاها می‌تواند در کاهش درد و فشار روی مفاصل کمر مؤثر باشد.
- استراحت مناسب: استراحت کافی به بدنتان بدهید. استفاده از تکنیک‌های تسکین‌دهنده درد؛ مانند استفاده از کمپرس گرم و سرد نیز می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- احتیاط در فعالیت‌های روزمره: از انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی بر مفاصل کمر دارند خودداری کنید.
سخن پایانی
استئوآرتریت ستون فقرات یک بیماری دژنراتیو شایع است که بخش قابل‌توجهی از جمعیت سالخورده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با تحلیل‌رفتن تدریجی غضروف‌ها در مهره‌های ستون فقرات و بروز درد و کاهش موبیلیتی شناخته می‌شود. اگرچه نمیتوان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد؛ اما به کمک برخی روش‌های درمانی میتوان علائم آن را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. این روش‌های درمانی شامل فیزیوتراپی، داروها، تغییر سبک زندگی و در موارد شدیدتر جراحی می‌شود. در صورتی‌که فرد به‌صورت مداوم در قسمت پایینی کمر خود احساس درد داشت باید برای تشخیص و درمان به‌موقع آرتروز هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند.
سؤالات متداول
شایع‌ترین نوع آرتریت کمر چیست؟
شایع‌ترین نوع آرتریت کمر، استئوآرتریت کمر است که بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد و باعث فرسایش مفصل‌ها می‌شود.
آیا آرتروز کمر می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد؟
بله، آرتروز کمر ممکن است بر اثر آسیب‌دیدگی در جوانی نیز اتفاق بیفتد؛ اما اغلب آرتروز کمر در افراد مسن دیده شده است.
آیا ورزش می‌تواند علت آرتروز کمر باشد؟
ورزش منظم و سالم می‌تواند به بهبود و حفظ سلامت عضلات و استخوان‌های کمر کمک کند. اما، ورزش سنگین و بدون استراحت کافی می‌تواند به استخوان‌ها و مفاصل آسیب برساند.
آیا ورزش‌های معینی هستند که به آرتروز کمر کمک می‌کنند؟
بله، ورزش‌هایی مانند شنا، یوگا و پیاده‌روی با شدت پایین می‌تواند به تقویت عضلات اطراف مفاصل کمر کمک کند. همچنین تمرینات انعطاف‌پذیری و تقویت‌کننده که توسط متخصص طب فیزیکی تجویز می‌شود می‌تواند بهبودی را تسریع کند.
آیا عمل جراحی برای درمان آرتروز کمر لازم است؟
عمل جراحی معمولاً به‌عنوان گزینه آخر در نظر گرفته می‌شود، زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند و بیماری کیفیت زندگی بیمار را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. پزشک می‌تواند بر اساس وضعیت بیمار تصمیم به جراحی بگیرد.
آیا ژنتیک نقشی در آرتروز کمر دارد؟
بله. تحقیقات نشان داده است که وجود تاریخچه خانوادگی از آرتروز کمر می‌تواند عاملی در افزایش خطر ابتلا به این بیماری باشد.
آیا آرتروز کمر قابل‌درمان است؟
آرتروز کمر به طور کامل رفع نمی‌شود؛ با این‌حال برخی روش‌های درمانی می‌تواند به بهبود و مدیریت علائم آن کمک کند.
آیا رژیم غذایی خاصی برای بیماران آرتروز کمر وجود دارد؟
خیر، با این‌وجود مصرف بعضی مواد غذایی دارای ویتامین D، امگا3 و کلسیم می‌تواند به بهبود علائم آرتروز کمر کمک کند.
آیا روش طب سوزنی می‌توانند در درمان آرتروز کمر مفید باشند؟
بله، طب سوزنی به‌عنوان یک روش تکمیلی و مکمل، می‌تواند به کاهش التهاب و درد در کمر کمک کند و بهبود علائم آرتروز را تسریع کند.
آیا میتوان از آرتروز کمر جلوگیری کرد؟
اگرچه نمیتوان به طورکلی از آرتروز کمر جلوگیری کرد؛ اما با رعایت توصیه‌های متخصص طب فیزیکی مانند کاهش وزن و ورزش میتوان فشار را روی مهره‌های کمر، کمتر کرد.
آیا آرتروز کمر می‌تواند تأثیرات روحی و روانی داشته باشد؟
در صورت عدم درمان آرتروز کمر، فرد با محدودیت‌هایی در زندگی مواجه می‌شود که این مسئله ممکن است باعث کمبود اعتماد به نفس و مسائل روحی شود.
آیا کاهش وزن در کاهش درد و علائم آرتروز کمر مؤثر است؟
بله، کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار روی مفاصل کمر کمک کند و در نتیجه درد و علائم ناشی آرتروز کمر را بهبود بخشد.
