نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا که در حوزه پزشکی با نام «سندرم پاتلوفمورال» هم شناخته میشود، عارضه شایعی بوده که غضروف زیرین کاسه زانو (کشکک زانو) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پاتلا (کاسه یا کشکک زانو) استخوانی کوچک واقع در جلوی مفصل زانو است که با حرکت یا خم شدن زانو، به آرامی روی استخوان ران (فمور) می‌لغزد. اما بروز عارضه کندرومالاسی پاتلا یا همان نرمی کشکک زانو، موجب آسیب دیدگی و نرم شدن غیرطبیعی غضروف زیرین کاسه زانو (کشکک) میشود که این امر ساییده شدن غضروف بر روی استخوان ران و سایر مشکلات را در پی خواهد داشت. علل متعدد و متفاوتی می‌توانند باعث بروز کندرومالاسی پاتلا شوند اما این عارضه عمدتا به دلیل استفاده بیش از حد از زانو یا انحراف و جابجایی کشکک زانو (عدم قرارگیری صحیح محور زانو) رخ می‌دهد. این عارضه منجر به بروز درد و التهاب در زانو میشود و به همین دلیل با از طریق فیزیوتراپی، بریس زانو (زانو بند طبی)، تزریق دارو و سایر روش‌های مناسب درمانی، بدنبال درمان پزشکی آن باشید.
نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا چیست؟
کندرومالاسی پاتلا وضعیتی است که طی آن غضروف مفصلی (هیالین) موجود در سطح زیرین کشکک زانو تحلیل رفته و به اصطلاح نرم می‌گردد. این امر به غضروف و شیار متصل به استخوان ران، آسیب می‌رساند و یکی از علل شایع درد و تورم مکرر قدامی زانو نیز می‌باشد.
نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا، بویژه حین بالا یا پایین رفتن از پله، حین انجام ورزش‌هایی که زانو را درگیر می‌کنند و یا حین نشستن‌های طولانی مدت، موجب بروز زانو درد میشود که معمولا این زانو درد با تورمی همراه نیست. این عارضه میتواند ناشی از تغییر زاویه یا چرخش ساق پا باشد که منجر به عدم تعادل بین عضلات چهار سر ران و جابجایی کشکک زانو حین حرکت میشود.
این وضعیت در میان افراد جوان و ورزشکار بیشتر شایع بوده اما گاها ممکن است در افراد مسن مبتلا به آرتروز زانو نیز رخ دهد.
کندرومالاسی پاتلا در چهار سطح یا درجه تقسیم بندی میشود:
| درجات مختلف کندرومالاسی پاتلا | |
| درجه ۰ | غضروف حالت نرمال و طبیعی دارد |
| درجه ۱ | سطح غیر طبیعی غضروف، شدت درد بالا- غضروف مفصلی زانو نرم و متورم شده. |
| درجه ۲ | شکاف و پارگی غضروف تا سطح مفصل |
| درجه ۳ | نقص ضخامت یا نازک شدن جزئی غضروف به همراه تخریب و زخم بافت |
| درجه ۴ | بيرون زدگي استخوان به همراه زوال قابل توجه غضروف |
علائم کندرومالاسی پاتلا یا نرمی کشکک زانو
کندرومالاسی پاتلا یا نرمی کشکک زانو جزو شایع‌ترین علل ایجاد کننده زانو درد است. این نوع از زانو درد که به آن سندروم درد کشککی رانی (پاتلوفمورال) گفته میشود، با علائم زیر تشخیص داده میشود:
- درد در قسمت جلویی، اطراف یا پشت زانو
- دردی که حین بالا یا پایین رفتن از پله، نشستن یا ایستادن‌های طولانی مدت یا حین اعمال فشار شدید روی زانو، تشدید شده و بدتر میشود.
- سفتی یا خشکی مفصل زانو
سایر علائم عبارتند از:
- حین خم کردن یا حرکت دادن زانو، احساس ساییده شدن یا ترک خوردگی دارید و یا سر و صدایی از زانو می‌شنوید.
- در موارد نادر نیز ممکن است تورم یا ترشحاتی در مفصل زانو داشته باشید.
علت نرمی کشکک زانو
شایع‌ترین علل ایجاد کننده کندرومالاسی پاتلا عبارتند از:
- ضربه یا آسیب مستقیم حاد به کشکک زانو، بویژه شکستگی یا دررفتگی
- عدم تعادل بین عضلات اطراف زانو
- تزریق مکرر استروئید به زانو
- استفاده بیش از حد از زانو، بویژه در ورزشکاران
- روماتیسم مفصلی
- آرتروز
- ضعف عضلات و استخوان‌های اطراف زانو
چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو هستند؟
اشخاص زیر نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو هستند:
- افراد چاق و کسانی که اضافه وزن دارند.
- افرادی که آسیب دیدگی، شکستگی یا دررفتگی مربوط به کاسه زانو داشته‌اند.
- ورزشکاران اعم از دوندگان، بازیکنان فوتبال، دوچرخه سواران
- حتی نوجوانان و افراد بزرگسال سالم بویژه زنان
تشخیص نرمی کشکک زانو
معمولا از معاینه بالینی و تست‌های تصویربرداری برای تشخیص نرمی کشکک زانو استفاده میشود که در ادامه رایج‌ترین روش‌های تشخیص این عارضه را بررسی می‌کنیم:
- معاینه بالینی یا فیزیکی: در طول معاینه، پزشک زانوی شما را از حیث علائمی مانند درد، تورم و حساسیت به لمس بررسی می‌کند. همچنین، حین حرکت دادن زانو حس ساییده شدن یا صدای آن را نیز ارزیابی می‌کند.
- عکسبرداری با اشعه ایکس: از عکسبرداری با اشعه ایکس برای ارزیابی هرگونه آسیب دیدگی زانو یا ناهماهنگی در استخوان‌های زانو استفاده میشود.
- ام آر آی-MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم زانو اعم از غضروف و رباط‌ها را نشان می‌دهد که پزشک بوسیله آن میتواند هر نوع آسیب دیدگی یا تحلیل رفتگی را تشخیص دهد.
- آرتروسکوپی: گاها در برخی موارد پزشک آرتروسکوپی را توصیه می‌کند که روشی کم تهاجمی و شامل قرار گیری دوربینی کوچک در مفصل زانو است که بوسیله تصاویر آن پزشک میتواند وضعیت غضروف را بررسی کند.
باید توجه داشت که سایر عارضه‌هایی مثل تاندونیت کشکک، پارگی منیسک زانو، آرتروز و آرتریت روماتوئید نیز می‌توانند علائمی شبیه به کندرومالاسی پاتلا یا نرمی کشکک زانو داشته باشند. از اینرو، تشخیص دقیق عارضه برای درمان موثر و مناسب بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
عوارض درمان نکردن نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی
عدم درمان نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی میتواند منجر به بروز برخی از عوارض و تاثیرات طولانی مدت شود که شامل موارد زیر هستند:
- درد مزمن زانو: زانو درد ناشی از کندرومالاسی میتواند مزمن شده و توانایی فرد برای انجام امورات روزمره یا ورزش کردن را مختل و محدود سازد.
- آسیب دائمی غضروف: به مرور زمان با عدم درمان، آسیب وارده به غضروف تشدید شده و این امر میتواند منجر به تحلیل رفتن غضروف شود که درمان آن دشوار است.
- ضعف و بی ثباتی زانو: با تشدید وضعیت غضروف، زانو دچار ضعف و بی ثباتی شده و این امر میتواند احتمال زمین خوردن و آسیب دیدگی بیشتر را افزایش دهد.
- دررفتگی کشکک: کندرومالاسی پاتلا میتواند موجب تداخل در تراز طبیعی کشکک یا کاسه زانو شده و این امر باعث دررفتگی کشکک شود.
- آرتریت: اگر میزان قابل توجهی از غضروف زانو از بین برود، ممکن است شخص به آرتریت مفصل زانو مبتلا شود که این عارضه نیز موجب تشدید درد و ناراحتی زانو خواهد شد.
در صورت درمان نکردن و یا جدی نگرفتن این عارضه ممکن است در طولانی مدت حداقل دچار یکی از عوارض فوق شوید، بنابراین بهتر است حتما به پزشک یا متخصص طب فیزیکی برای درمان مراجعه نمایید.
درمان نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی
اگر بعد از ورزش کردن یا حتی پیاده روی متوجه درد شدیدی در زانوی خود شوید، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:
- استفاده از یخ برای کاهش تورم و درد بعد از ورزش کردن
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن برای تسکین درد و تورم
- اجتناب از حرکات و ورزش‌هایی که به زانوی شما فشار زیاد یا ضربه وارد می‌کنند.
پیروی از این نکات تا زمانی که بتوانید به پزشک مراجعه کنید، میتواند درد شما را کاهش دهد.
به دلیل اینکه غضروف مفصلی امکان بهبودی کامل ندارد، از اینرو عارضه کندرومالاسی پاتلا به نوعی یک مشکل دائمی است. اما با این حال، درمان‌های غیر جراحی نیز می‌توانند در عرض چند ماه زانو درد بیمار را تسکین دهند. اگر چنانچه درمان غیر جراحی موثر نباشد، پزشک جراحی برداشتن غضروف آسیب دیده را توصیه می‌کند که پس از انجام آن، اکثریت بیماران متوجه بهبودی علائم خود می‌شوند.
کار با فوم رولر برای تسکین سفتی عضلات و کاهش فشار از روی کشکک مفید است. استراحت کردن، اعمال کیسه یخ و مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن هم می‌توانند برای تسکین علائم در موارد ضربه و آسیب دیدگی مستقیم زانو موثر باشند اما برای درمان دائمی و موثر باید از سایر روش‌های درمانی استفاده کنید.
بریس زانو یا زانوبند طبی
حمایت از کشکک و مفصل زانو با بریس کردن، راه دیگری برای کاهش درد و علائم است، اما ردیابی کشکک را نیز تغییر داده و عملکرد فعال عضلات چهارسر ران را کاهش می‌دهد. بریس ممکن است در کوتاه مدت برای ارائه حمایت و تسکین درد به بیماران برای جلوگیری از حرکات آنتالژیک و عادی سازی راه رفتن تا حد امکان مفید باشد. بریس را می‌توان برای بیماران قبل و بعد از عمل نیز استفاده کرد، اما بریس باید امکان تغییر در کشش داخلی کشکک و فشار را فراهم کند. پوشیدن بریس تنظیم مجدد کشکک و به دنبال فیزیوتراپی اثر هم افزایی بر روی بیماران مبتلا به کندرومالاسی کشکک دارد.
ضربه زدن به کشکک برای تاثیرگذاری بر حرکت آن ممکن است کمی تسکین کوتاه مدت باشد، اما شواهد متفاوت است. یک تکنیک متداول استفاده از نوار کینزیو است.
زانوبند موجب کنترل حرکت کشکک زانو و حفظ عملکرد فعال عضلات چهارسر ران میشود که این امر برای کاهش درد و سایر علائم زانو موثر است. استفاده از بریس زانو یا زانوبند طبی برای جلوگیری از حرکات آنتالژیک و اصلاح الگوی راه رفتن موثر است. می‌توان بنا به صلاحدید پزشک از بریس قبل یا بعد از عمل جراحی نیز استفاده کرد. استفاده از بریس زانو بهمراه فیزیوتراپی میتواند نتایج مثبتی برای بیماران مبتلا به کندرومالاسی پاتلا داشته باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با تقویت عضلات چهارسر ران و عضلات اطراف زانو موجب محافظت از تشدید آسیب دیدگی زانو میشود که این حرکات تقویتی شامل تمرینات کم فشار مانند شنا یا دوچرخه ثابت می‌شوند. تمرینات ایزومتریک زانو نیز که شامل خم شدن و رهاسازی کنترل شده عضلات هستند، برای افزایش قدرت عضلات خاصی موثر هستند.
ورزش های زیر می‌توانند به بهبود درد و ناراحتی ناشی از نرمی کشکک زانوی شما کمک نمایند. لازم به ذکر است که تمامی ورزش های زیر بایستی تحت نظر متخصص طب فیزیکی انجام شوند تا از آسیب بیشتر به موضع جلوگیری شود.
کشش عضلات چهار سر ران
رو به شکم دراز کشیده و زانوی خود را خم کرده و پاشنه پا را به سمت لگن بیاورید. می‌توانید برای اعمال فشار بیشتر از دست یا حوله نیز استفاده کرده و پا را به سمت لگن بکشید. در این حالت کششی را در در قسمت جلوی ران پای خود احساس خواهید کرد.
چرخاندن زانو روی صندلی بلند
روی لبه صندلی یا میز بلندی نشسته و پایتان را از آن آویزان کنید. زانوی خود را تا جایی که می‌توانید همراه با کنترل کامل خم کنید. سپس پای خود را صاف کنید. این تمرین برای کاهش خشکی و سفتی زانو مفید است.
کشش پا همراه با کمپرس سرد
کیسه یخ یا سبزیجات یخ زده را در حوله پیچیده و آنرا برای کاهش درد و تورم روی زانوی خود بگذارید. بالا نگهداشتن پا نیز میتواند به کاهش تورم کمک کند. در حالی که پای شما رو به بالا قرار گرفته می‌توانید کششی را نیز برای عضلات خود ایجاد کنید.
VMO تقویت ماهیچه پهن میانی
چهارسر ران یک گروه عضلانی شامل چهار ماهیچه است که در جلو و بخش کناری ران قرار دارد. ماهیچه‌ی پهن میانی در قسمت داخلی جلوی ران قرار گرفته و شما می‌توانید با با فشردن عضله داخلی ران خود آنرا منقبض کرده و به آرامی پای خود را از روی زمین بلند کنید. زمانی که پای شما به اندازه چند سانتی متر از زمین فاصله دارد، پا را به سمت بیرون بچرخانید بi طوری که زاویه ۴۵ درجه رو به پهلو داشته باشد. با انجام این حرکت کشش را در قسمت داخلی عضله ران و از کشاله ران تا زانو احساس خواهید کرد.
تقویت ماهیچه پهن میانی داخلی
روی لبه صندلی نشسته و حوله‌ای را بین ران پاهای خود قرار دهید. پاها را روی هم قرار داده و حوله را با ران پای خود فشار دهید و سعی کنید پای پایینی خود را بلند کنید. پایی که در سمت بالا قرار دارد مقاومتی ایجاد می‌کند. این تمرین برای تقویت عضلات چهار سر ران مفید است.
اگر به کندرومالاسی پاتلا مبتلا باشید نباید حرکات زیر را انجام دهید. مگر اینکه پزشک یا فیزیوتراپیست شما انجام این حرکات را تایید کنند:
- اسکوات
- دستگاه اکستنشن پا
- تمرینات ایروبیک با شدت بالا
- تمرینات تحمل وزن بدن
پرولوتراپی
پرولوتراپی روش درمانی است که طی آن، یک محلول تحریک کننده به بافت آسیب دیده برای تحریک فرآیندهای طبیعی التیام بدن تزریق میشود. این روش میتواند برای کاهش درد و بهبود عملکرد زانو در افراد مبتلا به کندرومالاسی پاتلا موثر واقع شود.
تزریق کورتیکواستروئید ممکن است در برخی موارد منجر به نکروز بافت غضروف شود لذا پرولوتراپی گزینه ایمن تری برای کاهش درد و تحریک درمان و بازسازی غضروف است.
طب سوزنی
درد و تورم زانو ناشی از کندرومالاسی پاتلا با طب سوزنی قابل درمان هستند. طب سوزنی میتواند درد و تورم را کاهش داده و تنش و فشار را از عضلات اطراف زانو که منجر به ناهماهنگی کشکک زانو و در نتیجه تخریب غضروف زیرین آن میشود، کاهش دهد.
در این مورد متخصص طب فیزیکی میتواند از الکترواکیوپانچر یا طب سوزنی با تحریک الکتریکی نیز استفاده نماید.
ما معتقدیم که تحریک نقاط طب سوزنی میتواند برای افزایش متابولیسم موضعی و تسریع فرآیند ترمیمی در غضروف آسیب دیده، موثر باشد.
کفی طبی
کفی طبی یا ارتز نیز گزینه دیگری برای تسکین زانو درد است که تنها به دلایل زیر و در مواردی که مکانیک اندام تحتانی در ایجاد زانو درد دخیل باشند استفاده می‌شوند:
- کنترل ناهنجاری پرونیشن
- چرخش داخلی بیش از حد اندام تحتانی حین تحمل وزن بدن
جراحی کشکک زانو
جراحی کشکک زانو عوارض بسیاری دارد و یک نوع درمان کاملا تهاجمی محسوب میشود. این درمان تنها برای ورزشکاران حرفه‌ای و افرادی که دچار مشکلات جدی هستند توصیه میشود و در موارد خفیف تر، با استفاده از روش های غیرتهاجمی نرمی کشکک کنترل خواهد شد.
جراحی‌های متعددی بروی کشکک زانو انجام می‌شوند که عبارتند از:
- دبریدمان و لاواژ آرتروسکوپی: این روش عمدتا تشخیصی بوده و علائم را برای کوتاه مدت تسکین می‌دهد. این گزینه شامل استفاده از یک دوربین کوچک و ابزار جراحی برای برداشتن بافت آسیب دیده از مفصل زانو میشود.
- جراحی بازسازی سطح مفصلی زانو: در این جراحی غضروف آسیب دیده از سطح کشکک زانو برداشته شده و با بافت غضروفی سالم از سایر نقاط بدن جایگزین میشود.
- اصلاح ناپایداری مفصل زانو با جراحی: این جراحی شامل تنظیم مجدد و اصلاح انحراف کشکک، ترمیم رباط‌های آسیب دیده یا تقویت عضلات مجاور مفصل زانو می‌باشد.
- پاتلکتومی: برداشتن کشکک زانو با جراحی
روش های دیگری همچون شاک ویو، تحریک الکتریکی TENS و یا لیزر کم توان می‌توانند در درمان علائم ناراحت کننده ناشی از نرمی کشکک زانو موثر باشد. این موارد بنا بر تشخیص متخصص طب فیزیکی برای شما تجویز خواهند شد.
پیشگیری از نرمی کشکک زانو
می‌توان بوسیله جلوگیری از آسیب دیدگی زانو و عدم استفاده بیش از حد از مفاصل زانو، احتمال بروز کندرومالاسی پاتلا یا نرمی کشکک زانو را کاهش داد. بمنظور پیشگیری از نرمی کشکک زانو باید نکات زیر را انجام دهید:
- قبل از شروع ورزش، بدن خود را بخوبی گرم کرده و حرکات کششی انجام دهید.
- تمرینات تقویتی عضلات ساق پا و عضلات چهار سر ران را انجام دهید.
- شدت برنامه ورزشی خود را بتدریج افزایش دهید تا از وارد شدن فشار بیش از حد و ناگهانی به بدن جلوگیری کنید.
- کفش‌های راحت و مناسب ورزش بپوشید. عدم ایجاد تعادل مناسب و انتخاب کفش‌هایی که نتوانند پاشنه پا را تنظیم کنند، میتواند احتمال بروز مشکلات زانو را افزایش دهد. می‌توانید از پزشک خود نیز بخواهید که کفش مناسب جهت اصلاح و رفع مشکلات هم ترازی پا را به شما معرفی کند.
- در ورزش‌های پر برخورد مثل اسکی یا فوتبال از تجهیزات خاصی که احتمال آسیب دیدگی زانو را کاهش می‌دهند استفاده کنید.
- اگر حین کار کردن نیز مجبور به زانو زدن روی سطوح سفت و سخت هستید، از زانو بند برای محافظت از زانوی خود استفاده کنید.
نتیجه گیری
اگر چنانچه شما هم علائم عارضه نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا را دارید، باید در اسرع وقت بدنبال درمان پزشکی این مشکل باشید چرا که درمان زودهنگام میتواند برای جلوگیری از بروز سایر عوارض و تشدید مشکل، بسیار حائز اهمیت باشد. ما می‌توانیم در زمینه فیزیوتراپی، تزریقات دارویی، طب سوزنی و سایر روش‌های موثر درمانی به شما کمک کنیم. در صورت نیاز به درمان می‌توانید با ما تماس بگیرید.
پرسش‌های متداول
آیا پیاده روی برای کندرومالاسی پاتلا مفید است؟
این امر به چندین عامل بستگی دارد. پیاده روی ورزش آسانی است که بر خلاف دویدن فشار زیادی به زانو وارد نمی‌کند. اما با این حال، باید پیاده روی را هم به آرامی شروع کرده و به محض احساس زانو درد آنرا متوقف کنید. سعی کنید در مسیری صاف و بدون شیب تند پیاده روی داشته باشید.
علت بروز کندرومالاسی پاتلا در دوران بارداری چیست؟
شل بودن مفصل و رباط زانو، بیشتر شدن بار و فشار روی زانو و افزایش تجمع مایع در بدن در دوران بارداری، از جمله دلایلی هستند که موجب می‌شوند کندرومالاسی پاتلا در دوران بارداری رخ دهد.
مصرف کدام مکمل‌ها برای کندرومالاسی پاتلا مفید است؟
می‌توانید مکمل‌های غذایی طبیعی که برای غضروف مغزی و مفید هستند نظیر گلوکزامین، کندرویتین، مکمل MSM (متیل سولفونیل متان) و پپتیدهای کلاژن را تا ۲ الی ۳ ماه مصرف کنید تا علائم این عارضه را تسکین دهید.
آیا نرمی کشکک زانو ممکن است به خودی خود از بین برود و بهبود یابد؟
عارضه نرمی کشکک زانو درمان ندارد و تنها ممکن است در برخی موارد با درمان هایی که معرفی نموده ایم، آسیب به غضروف ها و درد ناشی از آن تا حدی بهبود یابد.
آیا می‌توان برای تسکین علائم عارضه کندرومالاسی پاتلا ورزش کرد؟
بله، می‌توانید ورزش کنید اما باید در طول درمان این عارضه از فعالیت‌های سنگینی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند، اجتناب کنید. یعنی شما باید از فعالیت‌هایی مثل بالا و پایین رفتن از پله و سطوح شیبدار، خم کردن زیاد زانو، زانو زدن، حرکات ایروبیک و سایر حرکاتی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند، اجتناب کنید.
آیا ماساژ برای کندرومالاسی پاتلا مفید است؟
ماساژ درمانی میتواند نقش مهم و موثری در تسکین علائم داشته باشد. با اینکه ماساژ درمانی مستقیما منجر به درمان نمی‌شود اما میتواند با کاهش و متعادل‌سازی نیرو و فشار وارده به زانو، مفید واقع شود.
