بیرون زدگی شدید یا خفیف دیسک مهره‌های L4 و L5 که در نواحی پایین کمر رخ می‌دهد، می‌تواند به علت فرسوده شدن ناشی از افزایش سن، سایش دیسک‌های بین مهره‌ای، کشیدگی یا ناشی از آسیب وارده به ستون فقرات کمری باشد. بیرون زدگی دیسک می‌تواند ریشه عصب را تحت فشار قرار داده و سبب ایجاد کمردرد، درد سیاتیک، بی‌حسی، گزگز یا ضعف و درد پا شود. درمان این عارضه در موارد خفیف شامل اقدامات محافظه‌کارانه مانند درمان دارویی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی بوده و در موارد شدید شامل تزریق یا عمل جراحی خواهد بود.
درمان دیسک بیرون زده مهره‌های L4-L5
روند درمان بیرون زدگی شدید و بیرون زدگی خفیف دیسک مهره‌های L4 و L5 معمولاً با روش‌های محافظه‌کارانه و اقدامات غیرجراحی شروع میشود. در مواردی که علائم و عوارض ایجاد شده در کمر یا پاها، نسبت به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده و با آن‌ها برطرف نمی‌شوند، یا در برخی موارد خاص که به طور اورژانسی نیاز به جراحی دارند، عمل جراحی برای رفع بیرون زدگی دیسک انجام میشود.
استراحت
برای کمک به بهبودی و جلوگیری از تشدید وضعیت و آسیب وارده به مهره‌های L4 و L5، اجتناب از انجام موارد زیر ضروری خواهد بود:
- خم کردن مکرر ستون فقرات
- چرخش یا حرکات ناگهانی مانند پریدن
- ورزش‌های با شدت بالا و بلند کردن وزنه و اجسام سنگین
از طرفی، حفظ پوسچر یا حالت بدنی مناسب حین ایستادن، نشستن، راه رفتن، دراز کشیدن و بلند کردن اجسام، برای حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات و برای به حداقل رساندن فشار وارده به ستون فقرات، کاملاً حیاتی و ضروری است.
درمان دارویی
در درمان دارویی، هم از داروهای تجویزی و هم از داروهای بدون نسخه (OTC) برای تسکین درد ناشی از بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 استفاده میشود.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی اعم از ایبوپروفن و ناپروکسن، به صورت بدون نسخه یا با نسخه در دسترس هستند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای کاهش و تسکین درد، تب و التهاب مؤثر بوده و انواع مختلف این دسته از داروها با نسخه در دسترس هستند. سلکوکسیب، دارویی جدید از دسته داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) بوده که عملکرد داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی سنتی را داشته و عوارض گوارشی کمتری ایجاد می‌کند.
استامینوفن
استامینوفن (نام عمومی داروی تایلنول) با مسدود کردن سیگنال‌های عصبی به مغز، درد را تسکین می‌دهد. این دارو نیز به صورت بدون نسخه در دسترس بوده و همچنین می‌تواند در ترکیب با سایر داروهای مسکن تجویزی مصرف شود. استامینوفن جزو داروهای ضدالتهابی نبوده و می‌توان برای کنترل مؤثرتر درد، آن‌را بین دوز تجویز شده داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مصرف کرد.
داروهای اُپیوئید
داروهای اُپیوئید شامل داروهای مسکن قوی با نسخه اعم از هیدروکودون، ترامادول و اکسی کدون میشود. این دسته از داروها، معمولاً برای موارد حاد و دردهای شدید مانند دوران نقاهت پس از جراحی تجویز می‌شوند. برخی از افراد ممکن است در موارد دردهای مزمن مانند کمر درد مزمن نیز از این داروها استفاده کنند، اما باید توجه داشت که سوءمصرف این قبیل داروها خطرناک بوده و تنها باید تحت نظر پزشک از آن‌ها استفاده کرد.
استروئیدهای خوراکی
استروئیدهای خوراکی اعم از قرص متیل پردنیزولون و پردنیزون، متعلق به دسته داروهای ضد التهابی بوده و معمولاً برای تسکین درد تجویز نمی‌شوند. اما گاهاً در برخی موارد، ممکن است این داروها نیز در موارد حاد کمر درد یا گردن درد به دلیل وجود التهاب، برای درمان تجویز شوند. استروئیدهای خوراکی عمدتاً برای دوره‌های درمانی کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند و مصرف طولانی مدت آن‌ها باید تحت نظر پزشک انجام شود، چراکه می‌تواند عوارض جانبی جدی و خطرناکی ایجاد کند.
توجه داشته باشید که هر نوع دارویی حتی داروهای بدون نسخه نیز در کنار مزیت‌ها، خطرات و عوارض جانبی خاص خود را دارند. از این رو، فقط پزشک می‌تواند تعیین کند که کدام نوع دارو برای هر شرایط خاص، علائم یا نوع درد مناسب بوده و می‌تواند مؤثر باشد.
بریس کمر
وسیله‌هایی مانند بریس کمر و کمربند طبی می‌توانند با ایجاد حمایت بیشتر از عضلات کمر، به کاهش درد و ناراحتی ناشی از بیرون زدگی شدید یا خفیف دیسک مهره‌های L4 و L5 کمک کنند. بریس کمر با ایجاد ثبات در ناحیه کمری و کاهش فشار از روی ناحیه آسیب دیده، به حفظ حالت بدنی مناسب نیز کمک می‌کند. با وجود این، حتی بریس کمر را نیز باید تحت نظارت پزشک استفاده کرد، چرا که استفاده طولانی‌مدت از بریس نیز می‌تواند منجر به تضعیف عضلات کمر و پشت شده و نهایتاً این امر، احتمال بروز آسیب‌‌های بعدی را افزایش دهد. از این رو، برای درمان مؤثر و مناسب باید همیشه با یک پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
تزریق استروئید اپیدورال کمری
استروئیدهایی که مستقیماً در فضای اپیدورال ستون فقرات تزریق می‌شوند، می‌توانند باعث کاهش التهاب و کاهش حساسیت رشته‌های عصبی به درد شده و در نتیجه موجب شوند که سیگنال‌های درد کمتری در ناحیه تولید شود. تزریق استروئید اپیدورال کمری عمدتاً برای درمان علل التهابی ایجاد کنندۀ درد در موارد بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 مؤثر بوده و معمولاً برای دردهای ناشی از فشار وارده به ستون فقرات کمری تأثیر کمی دارند.
اوزون درمانی
در اوزون درمانی یا اوزون تراپی، مخلوطی از گاز اکسیژن-اوزون به درون دیسک آسیب دیده تزریق میشود. طی این روش درمانی، تزریق اوزون به طور مستقیم از طریق سوزن به دیسک انجام شده و موجب کاهش حجم دیسک میشود. این کاهش حجم دیسک ناشی از اکسایش پروتئوگلیکان‌ها بوده که نوعی پروتئین هستند که درون هسته ژله مانند دیسک (هسته پالپوزوس) وجود دارند. زمانی که از حجم دیسک کاسته میشود، در نتیجه فشار وارده به عصب کم شده و بیمار درد کمتری را احساس خواهد کرد. به نظر می‌رسد که گاز اوزون دارای خاصیت ضد التهابی و ضد درد بوده که این عامل به طور مؤثری می‌تواند درد ناشی از بیرون زدگی دیسک را تسکین داده و باعث بهبود عملکرد دیسک شود.
فیزیوتراپی
مداخلات فیزیوتراپی را می‌توان متناسب با وضعیت هر بیمار تغییر داد تا منحصراً موجب تسکین درد ناشی از بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 شود. فیزیوتراپی به تثبیت وضعیت کمر کمک کرده و عضلات و مفاصل کمر را در موقعیت مناسب قرار می‌دهد و این امر باعث تسکین طولانی‌مدت درد میشود. مداخلات فیزیوتراپی برای کمردرد، شامل تمریناتی میشود که موجب تقویت عضلات کمر شده و وضعیت سایر بافت‌ها و مفاصل ستون فقرات را نیز بهبود می‌بخشد. برخی از تمریناتی که متخصص فیزیوتراپی ممکن است توصیه کند عبارت‌اند از:
پل زدن
به پشت دراز بکشید و دست‌ها را به طرف پهلوها دراز کنید و سپس، هر دو زانوی خود را خم کنید. در همین حالت، به آرامی کمر خود را بالا آورده و حداقل ۵ ثانیه در این موقعیت بمانید. سپس می‌توانید به حالت اولیه برگردید. این حرکت را هر بار، ۱۵ الی ۲۰ مرتبه تکرار کنید.
سگ پرنده
کف هر دو دست و زانوهای خود را روی زمین قرار داده و عضلات شکمی را منقبض کنید. بدون پایین آوردن لگن، دست راست را رو به جلو و پای چپ را رو به پشت دراز کنید. سپس، همین حالت را برای دست و پای سمت مخالف تکرار کنید و هر بار به مدت ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید. برای هر سمت ۱۰ بار این حرکت را تکرار کنید.
پلانک
روی شکم دراز کشیده، دست‌ها را اندازه عرض شانه باز کرده و آرنج خود را روی زمین بگذارید. عضلات شکم را منقبض کرده و به کمک ساعد و انگشتان پا، بدن خود را از زمین بلند کنید. ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و کمر را پایین نیاورید. این تمرین را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
کایروپراکتیک
کایروپراکتیک نوعی درمان مکمل در علم پزشکی بوده که منحصراً به درمان غیر جراحی اختلالات سیستم عصبی و مشکلات سیستم اسکلتی عضلانی می‌پردازد. به طور کلی، کایروپراکتیک در درمان کمر درد، گردن درد و مشکلات ستون فقرات کاربرد دارد.
طب سوزنی
طب سوزنی، نوعی تکنیک در طب سنتی چین بوده که شامل قرار دادن سوزن‌های نازک و استریل در نقاط خاصی از بدن است که موجب تحریک جریان انرژی و تحریک روند ترمیمی بدن میشود. امروزه، پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که طب سوزنی برای تسکین درد و سایر علائم ناشی از بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 مفید است.
فرکانس رادیویی
می‌توان از ابلیشن با فرکانس رادیویی برای درمان درد مفاصل فاست ناشی از بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 استفاده کرد. طی این روش درمانی، بخشی از عصب ناقل سیگنال‌های درد به وسیله سوزن‌های منتقل کننده فرکانس رادیویی گرم می‌شوند تا با ایجاد گرمای بالا بافت مورد نظر تخریب شود. از بین بردن عصب ناحیه موجب جلوگیری از ارسال سیگنال‌های درد توسط عصب به مغز میشود.
الکتروتراپی با دستگاه TENS
دستگاه TENS جریان الکتریکی ضعیف با ولتاژ پایینی را برای تسکین درد به ناحیه مد نظر منتقل می‌کند. این روش درمانی موجب انسداد مسیر سیگنال‌های درد در طول عصب شده و همچنین، باعث تحریک تولید اندورفین طبیعی در بدن میشود که به عنوان مسکن عمل می‌کند.
می‌توان در موارد بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 از الکتروتراپی با دستگاه TENS برای کنترل درد و مدیریت علائم ناشی از سیاتیک استفاده کرد. با این‌که این روش برای تسکین درد مؤثر است، اما کاربردی در درمان علت اصلی مشکل ندارد.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی به از بین بردن بافت اسکار و زوائد بافتی ناحیه کمک کرده و باعث میشود تا عضلات و مفاصل بتوانند آزادانه حرکت کنند. امواج ماورای صوت شاک ویو تراپی با اعمال انرژی بالای نیروی مکانیکی بر روی بافت‌ها، مواد مغذی از دست رفته را به دیسک بازگردانده و این امر باعث هیدراته شدن مجدد دیسک‌های بیرون زده میشود. اصلاح حالت بدنی و تقویت عضلات نیز موجب میشود تا دیسک‌های ستون فقرات توسط عوامل آسیب‌زا، فشرده نشوند.
درمان های جراحی برای L4-L5
زمانی که با وجود گذشت چندین هفته از اقدامات غیر جراحی، بیمار دچار علائم عصبی نظیر بی‌حسی یا ضعف عضلانی باشد، جراحی برای درمان در نظر گرفته میشود. برای موفقیت آمیز بودن درمان از طریق جراحی، باید عمل جراحی متناسب با وضعیت بیمار انجام شود. همچنین، در موارد وجود تومور یا عفونت نیز جراحی توصیه میشود.
جراحی‌های ستون فقرات کمری که برای تسکین یا آزادسازی فشردگی ریشه عصبی یا سندروم دم اسبی (CES) انجام می‌شوند، معمولاً با استفاده از تکنیک‌های کم‌تهاجمی انجام شده و شامل موارد زیر می‌شوند:
- جراحی میکرودیسککتومی: در این جراحی بخش کوچکی از دیسک که نزدیک به ریشه عصبی است، برداشته میشود. ممکن است بخشی از استخوان مجاور ریشه عصبی نیز برای کاهش فشار از روی عصب، کوتاه شود.
- جراحی لامینکتومی: طی این جراحی تمام استخوان لامینا ستون فقرات یا بخشی از آن برای کاهش فشار از روی نخاع یا ریشه‌های عصبی، برداشته میشود.
- جراحی فورامینوتومی: طی این عمل، دهانه ریشه عصب نخاعی (حفره فورامن) با کوتاه کردن زوائد استخوانی، بزرگ‌تر میشود تا فشار روی عصب نخاعی کاهش پیدا کند.
- جراحی فاستکتومی: از طریق کوتاه کردن یا برداشتن بخشی از مفاصل فاست، فشار روی عصب نخاعی کاهش پیدا می‌کند.
- جراحی تعویض دیسک: این جراحی چندان متداول و رایج نبوده و طی آن برای رفع فشار از روی ریشه عصبی، دیسک بین مهره‌ای با پروتز مصنوعی جایگزین میشود.
مراقبت و پیشگیری از بیرون زدگی دیسک مهره های l4-l5
با این‌که نمی‌توان به طور کامل از بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 جلوگیری کرد، اما اقدامات و نکاتی وجود دارند که با پیروی از آن‌ها می‌توان احتمال بروز مشکلات دیسک را کمتر کرده و سلامتی ستون فقرات را افزایش داد. این موارد عبارت‌اند از:
- حفظ پوسچر یا حالت بدنی مناسب: پوسچر مناسب بدن، به ویژه نواحی کمر را رعایت کنید.
- بلند کردن صحیح اجسام: حین بلند کردن اجسام از عضلات پا کمک گرفته و از پیچش کمر اجتناب کنید.
- ورزش منظم: برای تقویت عضلات مرکزی بدن و با تمرکز بر دیسک مهره‌های L4 و L5، ورزش منظم داشته باشید.
- حفظ وزن سالم: برای کاهش فشار از روی دیسک‌های ستون فقرات، وزن سالم را حفظ کنید.
- حفظ مکانیک مناسب بدن حین انجام فعالیت: حین انجام فعالیت‌هایی نظیر خم شدن یا نشستن برای به حداقل رساندن فشار روی مهره‌های L4 و L5، به مکانیک مناسب بدن توجه داشته باشید.
- اجتناب از انجام حرکات تکراری و بلند کردن اجسام سنگین: حرکات تکراری و بلند کردن اجسام سنگین می‌توانند باعث وارد شدن فشار بیش از حد به مهره‌های L4 و L5 شوند.
- ترک کردن سیگار: برای گردش خون بهتر در بدن و افزایش سلامت کلی از جمله بهبود وضعیت مهره‌های L4 و L5، باید سیگار را ترک کنید.
تفاوت تورم دیسک و بیرون زدگی دیسک
بیرون زدگی خفیف (تورم دیسک) و بیرون زدگی شدید دیسک یکسان نبوده، اما به هم مرتبط هستند. هر دوی این موارد جزو مشکلات شایع دیسک‌های ستون فقرات بوده و می‌توانند باعث ایجاد درد و ناراحتی شوند. تفاوت عمده این دو مورد در میزان آسیب وارده به دیسک و نحوۀ جا‌به‌جایی یا حرکت دیسک است. در ادامه مقایسه کوتاهی از تفاوت این دو عارضه ارائه شده است:
بیرون زدگی خفیف دیسک (تورم دیسک)
بیرون زدگی خفیف دیسک یا تورم دیسک زمانی رخ می‌دهد که لایۀ خارجی دیسک (آنولوس فیبروزوس) سالم بوده، اما دیسک به سمت بیرون برآمده شود. این امر ممکن است در اثر افزایش سن، سایش دیسک یا آسیب وارده باشد. بیرون زدگی خفیف دیسک یا تورم دیسک عمدتاً بخش بزرگی از محیط دیسک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ارتفاع دیسک در این مورد تغییری نکرده و عادی باقی می‌ماند.
بیرون زدگی خفیف دیسک یا تورم دیسک بسته به این‌که موجب فشردگی عصب نخاعی یا سایر ساختارهای مجاور شود، ممکن است علائمی نیز ایجاد کرده یا بدون علائم باشد.
بیرون زدگی شدید دیسک
بیرون زدگی شدید دیسک که با نام فتق دیسک یا پارگی دیسک نیز شناخته میشود، زمانی رخ می‌دهد که هسته ژل مانند دیسک (به نام نوکلئوس پالپوزوس) پاره شده و به لایه بیرونی دیسک فشار وارد می‌کند. بیرون زدگی شدید دیسک معمولاً بخش کوچکی از محیط دیسک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند باعث وارد شدن فشار به عصب نخاعی یا عصب مجاور دیسک شود.
در موارد بیرون زدگی شدید دیسک به علت وارد شدن فشار مستقیم روی عصب نخاعی، احتمال بروز علائمی نظیر درد، بی‌حسی و ضعف بیشتر است.
با این‌که بیرون زدگی خفیف و بیرون زدگی شدید دیسک متفاوت از هم هستند، اما اگر لایه بیرونی دیسک تضعیف شده و پاره شود، ممکن است بیرون زدگی خفیف به بیرون زدگی شدید دیسک تبدیل شود. درمان این عارضه شامل اقدامات محافظه‌کارانه مانند درمان دارویی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی بوده و در موارد شدید شامل تزریق یا عمل جراحی خواهد بود.
سخن پایانی
دیسک مهره‌های L4 و L5 ستون فقرات کمری مستعد بیرون زدگی شدید هستند. این ناحیه از ستون فقرات به دلیل تحمل وزن زیاد و دامنه حرکتی بالا، در نتیجه افزایش سن، حالت بدنی نامناسب و حرکات تکراری، مستعد فرسودگی بوده و آسیب پذیرتر است.
درمان بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 چندوجهی بوده و بسته به شدت علائم ایجاد شده، میزان فشردگی عصب و وضعیت سلامتی کلی بیمار، می‌تواند شامل ترکیبی از اقدامات محافظه‌کارانه برای کنترل درد یا جراحی برای درمان مؤثر عارضه باشد. در موارد بیرون زدگی دیسک، همکاری مؤثر بین بیمار با پزشک و فیزیوتراپیست برای دستیابی به نتایج مطلوب از درمان و برای جلوگیری از تشدید وضعیت ضروری خواهد بود.
پرسش‌های متداول
آیا ممکن است بیرون زدگی خفیف دیسک مهره‌های L4 و L5 به بیرون زدگی شدید تبدیل شود؟
اگر چنانچه لایۀ خارجی دیسک پاره شده و هسته نرم دیسک به بیرون نشت کند، ممکن است بیرون زدگی شدید دیسک رخ بدهد. در برخی موارد ممکن است بیرون زدگی خفیف دیسک به بیرون زدگی شدید تبدیل شود.
آیا بیرون زدگی خفیف دیسک مهره‌های L4 و L5 جدی‌تر از بیرون زدگی شدید است؟
بیرون زدگی شدید دیسک جدی‌تر بوده، چرا که باعث ایجاد فشار زیادی بر عصب مجاور شده و این امر می‌تواند باعث ایجاد درد شدید، التهاب و حتی مشکلات حرکتی شود.
آیا بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 عارضه جدی و خطرناکی است؟
بیرون زدگی شدید (یا لغزش) دیسک مهره‌های L4 و L5 می‌تواند موجب ایجاد مشکلات جدی اعم از ناتوانی جنسی یا مشکل در تولید مثل (ناباروری) شود. همچنین، این عارضه ممکن است منجر به از دست دادن کنترل روده یا مثانه، فلج در یک یا هر دو پا و حتی مرگ شود.
آیا می‌توان با وجود بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 به زندگی عادی خود ادامه داد؟
اکثریت افرادی که دچار این عارضه می‌شوند در طی ۴ هفته احساس بهبودی پیدا می‌کنند. گاهاً این مدت زمان ممکن است بیشتر طول بکشد، اما اگر بعد از گذشت ۴ الی ۶ هفته همچنان درد و بی‌حسی داشتید یا وضعیت شما بدتر شد، باید حتماً با پزشک مشورت کنید.
آیا پیاده‌روی برای بهبود بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 مؤثر است؟
قطعاً بله. پیاده‌روی نوعی فعالیت سبک بوده که باعث افزایش گردش خون در بدن و سلول‌ها میشود. همچنین، این امر به هیدراته نگه‌داشتن دیسک‌ها کمک می‌کند که برای بهبودی و ریکاوری بهتر ضروری است.
آیا ممکن است که بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 خود به خود بهبود یابد؟
بله، بیرون زدگی شدید دیسک با گذشت زمان به طور خود به خود بهبود می‌یابد، اما با وجود این، باید در طول این مدت علائم ایجاد شده را کنترل کرده و از انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند شرایط را تشدید کنند، اجتناب کرد.
آیا ورزش کردن کمکی به بهبودی بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 می‌کند؟
بله، برخی از تمریناتی که برای تقویت عضلات حمایت کننده از ستون فقرات و افزایش انعطاف پذیری مؤثر هستند، می‌توانند مفید باشند. با وجود این، حتماً باید از تمرینات و ورزش‌هایی که فشار زیادی به کمر وارد می‌کنند، اجتناب کرد.
آیا بیرون زدگی شدید دیسک مهره‌های L4 و L5 می‌تواند منجر به سیاتیک شود؟
بله، اگر بیرون زدگی دیسک موجب اعمال فشار به عصب سیاتیک شود، می‌تواند باعث بروز درد سیاتیک، بی‌حسی یا گزگزی شود که از کمر در طول پاها منتقل میشود.
آیا ممکن است حالت بدنی نامناسب موجب بیرون زدگی دیسک مهره‌های L4 و L5 شود؟
بله، حالت بدنی نامناسب می‌تواند باعث شود که فشار زیادی به ستون فقرات وارد شده و این امر احتمال بروز سایر مشکلات اعم از بیرون زدگی شدید دیسک را نیز افزایش می‌دهد. از این رو، حفظ حالت بدنی مناسب می‌تواند به جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی کمک کند.
