تق تق یا همان صدا دادن زانو اغلب ضرر خاصی ندارد، اما با این حال، اگر همراه با درد و ناراحتی زانو باشد می‌تواند نشانه آسیب به رباط، پارگی مینیسک یا مشکلاتی در قسمت کشکک زانو باشد. در این مقاله به علل صدا دادن زانو، اینکه چه زمانی درد همراه با آن است و چه زمانی باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد، می‌پردازیم.
علت صدا دادن زانو
صدا دادن زانو می‌تواند به دلیل انواعی از بیماری‌ها و عوارض مختلف ایجاد شود. متداول‌ترین علل عبارتند از:
تشکیل حباب در مایع مفصلی
تشکیل حباب مفصلی، رایج‌ترین علت صدای زانو می‌باشد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که حباب‌های هوا در داخل مایع مفصلی ایجاد شوند. در چنین حالتی، حباب‌های تشکیل شده، فشار روی مفاصل زانو را زیاد می‌کنند. صدای تق تق به وجود آمده نیز به دلیل ترکیدن حباب‌های هوا و بازگشت فشار طبیعی زانو است. این حالت در کل خطرناک نبوده و تنها گاه به گاه در داخل زانو رخ می‌دهد.
آرتروز زانو
آرتروز در اصل، التهاب یک یا چند مفصل بدن است. درد، تورم و سفتی (خشکی) از علائم اولیه آرتروز می‌باشند. هر مفصلی در بدن ممکن است تحت تأثیر آرتروز قرار گیرد، اما به طور خاص در زانو شایع است. آرتروز زانو می‌تواند انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها را سخت کند. همین موضوع یکی از دلایل اصلی ناتوانی جدی برای بسیاری از افراد می‌باشد. آرتروز زانو باعث درد و التهاب مفصل می‌گردد. به طور کلی، درد زانو به تدریج و در طی زمان ایجاد می‌شود، هرچند که ممکن است ناگهانی نیز شروع شود.
سایر علائم آرتروز زانو عبارتند از:
- نرم و شل شدن غضروف و سایر بافت‌ها می‌تواند در حرکت مفاصل اختلال ایجاد کند. زانو ممکن است در حین حرکت به اصطلاح “قفل” شود، تق تق کند یا صدای ساییدن از خود تولید کند (کرپیتوس یا همان صدا دادن زانو).
- ممکن است مفصل خشک و متورم شود و خم و صاف کردن زانو را سخت کند.
- درد و تورم زانو ممکن است در صبح، یا بعد از نشستن یا استراحت بدتر شود.
- فعالیت شدید می‌تواند باعث تشدید درد شود.
- درد زانو ممکن است باعث احساس ضعف در زانو شود.
- بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز زانو، با تغییرات آب و هوا درد بیشتری را حس می‌کنند.
استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید دو نوع اصلی آرتروز هستند.
پارگی مینیسک
اگر مینیسک شما پاره شده است، احتمالاً بعد از 24 ساعت یا بیشتر درد و تورم شروع خواهد شد، به خصوص اگر پارگی جزئی باشد.
در پارگی مینیسک، ممکن است است شاهد بروز علائم زیر باشید:
- صدا دادن زانو یا کریپتوس
- تورم یا سفتی
- درد، به خصوص هنگام چرخاندن زانو
- مشکل در صاف کردن کامل زانو
- هنگامی که می‌خواهید زانو را حرکت دهید، احساس قفل شدگی در زانو خواهید داشت.
- احساس جابجایی کشکک زانو
آسیب دیدگی غضروف زانو
آسیب به غضروف زانو می‌تواند در اثر یک حرکت چرخشی ناگهانی یا ضربه مستقیم به زانو ایجاد شود، که هر دو در ورزش‌هایی مانند راگبی، اسکواش، فوتبال یا اسکی اتفاق می‌افتد. علائم آسیب دیدگی غضروف زانو مشابه سایر آسیب‌های زانو می‌باشد:
- احساس تق تق یا ساییده شدن زانو
- درد مفاصلی که ممکن است حتی در زمان استراحت نیز ادامه داشته باشد و زمانی که روی مفصل وزن می‌اندازید بدتر شود.
- تورم. که ممکن است تا چند ساعت یا چند روز ایجاد نشود.
- سفتی، خشکی
- قفل شدن و گیر کردن مفصل
پارگی تاندون کشکک زانو
تاندون کشکک به بالای کاسه زانو و ساق پا وصل می‌شود. علامت اولیه پارگی تاندون کشکک زانو به صورت یک نوع احساس ترکیدگی در مفصل می‌باشد. بلافاصله پس از این احساس، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
- درد
- تورم
- کبودی
- حساسیت به درد
- ناتوانی در صاف کردن زانو
- ناتوانی در انداختن وزن روی زانو
همچنین بهتر است بدانید که پارگی جزئی ممکن است فقط به شکل درد بعد از پریدن یا دویدن ظاهر شود، به خصوص وقتی پارگی کوچک باشد.
پارگی رباط‌های زانو
به طور کلی، زانو دارای 4 رباط اصلی است. رباط‌ها در اصل استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند و به مفصل ثبات و قدرت می‌بخشند. هر آسیبی به رباط می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که عبارتند از:
- پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL): پارگی رباط صلیبی قدامی، شایع‌ترین مدل آسیب به زانو است که باعث صدا دادن زانو می‌شود و معمولاً با درد تورم شدید همراه است. در این نوع آسیب، فرد شاید نتواند روی پای آسیب دیده خود بایستد.
- رگ به رگ شدن رباط جانبی جانبی (LCL): این آسیب ممکن است باعث صدای ترکیدن، درد، سفتی و ضعف زانو شود.
- پارگی رباط جانبی داخلی (MCL): این نوع پارگی می‌تواند باعث ایجاد تورم، درد و صدای زانو شود. بسته به کشش یا پارگی رباط، درد آن از خفیف تا شدید متغیر خواهد بود.
- آسیب رباط صلیبی خلفی (PCL): آسیب به این رباط، ممکن است صدای ترکیدن همراه با درد و تورم ایجاد کند.
سندرم پتلوفمورال (زانوی دوندگان)
داشتن سندروم کشکک فمورال (پتلوفمورال) یا زانوی دوندگان بدین صورت است که شما در جلوی زانو (کشکک) احساس درد مبهمی خواهید داشت. این نقطه از زانو در اصل جایی است که زانو به انتهای تحتانی استخوان ران (فمور) متصل می‌شود. زانوی دوندگان ممکن است به دلیل نقص ساختاری بدن یا نوع خاصی از راه رفتن یا دویدن ایجاد شود.
زانوی دونده با علائم زیر همراه خواهد بود:
- درد در داخل و اطراف کاسه زانو که در زمان فعالیت حس می‌شود و یا درد بعد از نشستن طولانی مدت با زانوهای جمع. این عارضه گاهی اوقات باعث ضعف یا احساس بی‌ثباتی نیز می‌گردد.
- صدای سایش یا تق تق کاسه زانو که هنگام خم و صاف کردن زانوی خود می‌شنوید.
- حساس شدن زانو به لمس
جراحی تعویض مفصل زانو
وقتی مفصل زانوی خود را تعویض می‌کنید، این احتمال وجود دارد که زانویتان همچنان صدا بدهد. شاید اولش بترسید و فکر کنید مشکلی در زانوی شما وجود دارد، ولی در حقیقت، جای نگرانی وجود ندارد. این صدا اغلب از تماس سطوح فلزی یا پلاستیکی زانوی تعویضی شما با یکدیگر ایجاد می‌شود. معمولاً این صدا را می‌توان با اصلاح روش انجام حرکات عادی روزانه از بین برد؛ حرکاتی مانند تغییر نحوه بلند شدن از روی صندلی یا تغییر نوع ورزشی که انجام می‌دهید. صدای زانو معمولاً پس از مدتی متوقف می‌شود، با این حال، اگر چنین نشد، ممکن است علت دیگری داشته باشد. علاوه بر این، اگر از ناحیه زانو دچار درد، تورم یا ناراحتی شدید، یا زانوی شما تغییر شکل غیرطبیعی دارد، باید با جراح ارتوپد خود تماس بگیرید.
علائم همراه با صدا دادن زانو
صدا دادن یا تق تق زانو معمولاً با علائم زیر همراه است:
- درد هنگام راه رفتن یا خم کردن زانو
- سفتی و خشکی زانو که با کشش ملایم یا ورزش بهبود می‌یابد.
- حساسیت یا درد زانو، بیشتر در قسمت داخلی زانو
- تورم گاه به گاه زانو
چه زمانی برای صدا دادن زانو به متخصص مراجعه کنیم؟
برای صدا دادن‌های گاه به گاه زانو نیازی به مراجعه به پزشک ندارید. با این وجود، اگر زانوهای شما درد هم دارد و نیز شرایط زیر را دارید، شاید بهتر باشد به متخصص مراجعه کنید:
- درد شما پس از یک دوره استراحت و درمان‌های خانگی مانند استفاده از کمپرس یخ و داروهای ضد التهابی (NSAIDs) از بین نرفته است.
- درد شما شدید است و مانع از انداختن وزن روی زانو شده است.
تشخیص علت صدا دادن و تق تق زانو
وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک ناحیه‌ای از زانو که باعث درد شده است را به دقت بررسی می‌کند. وی همچنین در مورد علائم و فعالیت اخیر شما از جمله تغییر احساس مفصل در طول حرکات مختلف سوالاتی می‌پرسد. اگر پزشک مشکوک شود که سندروم زانوی دوندگان باعث صدا دادن زانو و درد آن شده است، در مورد ورزشی که می‌کنید خواهد پرسید. در این حالت می‌توانید با توصیف درد و تغییرات اخیر در ورزشتان به پزشک در تشخیص بهتر کمک کنید. معمولاً پزشک قادر به تشخیص سندروم زانوی دونده از طریق معاینه خواهد بود، اما برای اطمینان از علت دقیق صدا دادن زانو، معمولاً عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و سی‌تی اسکن را تجویز می‌کند.
درمان صدا دادن زانو
بسیاری از علل صدا دادن زانو با درمان‌های خانگی مانند استفاده از داروهای بدون نسخه و بهره بردن از روش RICE (استراحت، کمپرس یخ، بستن زانو با زانوبند و بالا بردن زانو) بهبود می‌یابند. برای درمان علل دیگر ممکن است به کمک پزشک یا متخصص طب فیزیکی نیاز داشته باشید.
طبق دستور این متخصصین می‌توان از روش‌های درمانی زیر بهره برد:
طب سوزنی
طب سوزنی شامل وارد کردن سوزنی بسیار نازک به پوست در نقاط خاصی از بدن است. این طب سنتی چینی هزاران سال پیش آغاز شده است و اکنون برای درمان برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. هنگامی که سوزن‌های طب سوزنی روی ناحیه آسیب دیده قرار می‌گیرند، سیگنالی از نخاع به مغز ارسال می‌شود که ممکن است باعث ترشح اندورفین شود که به عنوان هورمون “حس خوب” شناخته می‌شود و به کاهش درد زانو کمک می‌کند. همچنین مطالعات نشان می‌دهند که طب سوزنی در درمان آرتروز زانو نیز مفید است.
فیزیوتراپی
تقویت عضلات اطراف زانو باعث استحکام بیشتر آن می‌شود. پزشک ممکن است فیزیوتراپی یا انواع مختلفی از تمرینات تقویتی را بر اساس علت ایجاد درد شما توصیه کند. همچنین اگر از نظر بدنی فعال هستید یا یک ورزش خاص را انجام می‌دهید، ممکن است برای اصلاح الگوهای حرکتی که بر زانوهای شما تأثیر می‌گذارند به انجام یک سری تمرینات خاص نیاز داشته باشید. این تمرینات همچنین برای بهبود انعطاف پذیری و تعادل شما مهم هستند.
لیزر تراپی
لیزر درمانی، نوری را به پوست شما می‌تاباند تا درد و التهاب را در اعماق ناحیه‌ای از بدن، مانند زانو، کاهش دهد. این روش درمانی، از سطوح کم انرژی یا فوتون استفاده می‌کند. بر خلاف لیزرهایی با فرکانس بالاتر که برای جراحی استفاده می‌شوند، این روش پوست شما را گرم نکرده و نیازی به ایجاد برش روی سطح پوست ندارد. در اصل فوتون‌ها به عمق مفصل آسیب دیده نفوذ می‌کنند. نور استفاده شده در لیزر درمانی باعث ایجاد تغییرات شیمیایی می‌شود که به بهبود و رشد مجدد سلول‌ها و بافت‌های آسیب دیده کمک می‌کند.
مزایای لیزر درمانی عبارتند از:
کاهش درد حاد (ناگهانی) یا مزمن (طولانی مدت)
- درمان التهاب
- تسریع بهبود زخم
- تحریک رشد مجدد بافت
- بهبود گردش خون در زانو
همچنین مطالعات نشان می‌دهند که لیزر درمانی در درمان آرتروز زانو نیز موثر است.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی (ESWT) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که شامل ارسال امواج شاک (موج ضربه‌ای) به بافت نرم آسیب دیده برای کاهش درد و تسریع بهبودی است. این روش درمانی، گزینه‌ای مناسب برای بسیاری از بیمارانی است که از درد مزمن زانو رنج می‌برند. عوارض جانبی این روش محدود به کبودی خفیف، تورم، سوزش، درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه تحت درمان بوده و مدت زمان نقاهت آن، در مقایسه با جراحی حداقل است. در شاک ویو تراپی، از امواج صوتی برای شکستن کلسیفیکاسیون بافت نرم، تقویت سنتز کلاژن، آزادسازی فاکتورهای رشد و تحریک روند بهبودی بدن استفاده می‌شود.
تزریق پی آر پی (PRP)
در روش درمانی پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) از تزریق غلظت معینی از پلاکت‌های خود بیمار برای تسریع روند بهبود تاندون‌ها، رباط‌ها، عضلات و مفاصل آسیب دیده استفاده می‌شود. به این ترتیب، تزریق پی آر پی از توانایی درمانی بیمار برای بهبود مشکلات اسکلتی-عضلانی استفاده می‌کند. این تزریق با برداشتن یک تا چند لوله از خون بیمار و سانتریفیوژ کردن آن برای متمرکز کردن پلاکت‌ها انجام می‌شود. سپس این پلاکت‌ها مستقیماً به بافت آسیب دیده بدن شما تزریق می‌شوند. این کار، فاکتورهای رشد را آزاد کرده که باعث تحریک و افزایش تعداد سلول‌های ترمیمی تولید شده توسط بدن شما می‌شود. همچنین مطالعات نشان می‌دهند که تزریق پی آر پی تاثیر مثبتی بر درمان آرتروز زانو دارد.
تزریق استروئید
تزریق هیدروکورتیزون برای درمان مفصل متورم و دردناک زانو، حال به علت حادثه یا آرتروز، استفاده می‌شود. هیدروکورتیزون مستقیماً به مفصل تزریق می‌شود. به این عمل تزریق داخل مفصلی می‌گویند. تزریق استروئید فقط با نسخه پزشک امکان دارد و باید توسط پزشک متخصص در کلینیک جراحی یا بیمارستان انجام شود.
سوالات متداول
آیا صدا دادن و تق تق زانو با ماساژ از بین می‌رود؟
اگر علت صدا دادن زانو مربوط به نحوه قرار گرفتن بدن حین راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره باشد، متخصص طب فیزیکی می‌تواند به کاهش این صداها از طریق ماساژ بافت عمیق یا ماساژ اصطکاکی کمک کند.
آیا صدا دادن زانو به دلیل اضافه وزن ایجاد می‌شود؟
چاقی مفرط فشار بیشتری به زانو وارد می‌کند، که به معنای ساییدگی و پارگی بیشتر زانو و خطر بالاتر آرتروز است که یکی از دلایل اصلی صدا دادن زانو است.
کمبود چه ویتامین‌هایی باعث صدا دادن زانو می‌شود؟
گرچه ویتامین‌ها ممکن است نقش اساسی در درمان صدا دادن زانو نداشته باشند، اما مصرف برخی از ویتامین‌ها می‌توانند عملکرد مفصل زانو را بهبود بخشند و درد را تسکین دهند. این ویتامین‌ها شامل گلوکزامین، کندرویتین، MSM، بروملین، کلاژن، ویتامین C، ویتامین D و اسیدهای چرب امگا 3 می‌باشند.
صدا دادن زانو در چه سنی رخ می‌دهد؟
افراد در هر سنی ممکن است تق تق کردن زانو را تجربه کنند، اما با افزایش سن بیشتر می‌شود.
آیا صدا دادن زانو در کودکان خطرناک است؟
از آنجایی که این صدا دادن زانو در کودکان بیشتر به دلیل ضربه یا استفاده بیش از حد ایجاد می‌شود، احتمالاً به دلیل آسیب به رباط است. بنابراین فرزندتان را برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص ببرید.
