ماساژ درمانی شامل درمان بافتهای نرم است که با هدف کمک به تنآرامی، رفع تنش عضلانی و بهبود سلامت انجام میشود. امروزه تکنیکهای گوناگونی برای انجام ماساژ درمانی وجود دارند. ماساژ تراپی مزایایی مانند کاهش استرس، تسکین درد و افزایش انعطافپذیری را به همراه دارد. ماساژ درمانی برای اکثر افراد مناسب است. این روش درمانی به آمادگی خاصی نیاز ندارد، کافی است ارتباط مؤثری را با متخصص برقرار کنید و لباس راحت بپوشید. ماساژتراپی رویکردی شخصیسازیشده و بینیاز از دارو را برای کمک به کاهش درد ناشی از انواع بیماریها از قبیل درد سیاتیک، کمردرد و آرتروز در اختیار میگذارد. تأمین آب مورد نیاز بدن و استراحت پس از جلسۀ ماساژ درمانی توصیه میشود. عوارض جانبی ماساژ درمانی عموماً موقتی است.
ماساژ درمانی چیست؟
ماساژ درمانی به متحرکسازی بافتهای نرم با هدف القای تنآرامی اشاره دارد. در ماساژتراپی از ترکیبی از تکنیکهای خاص ماساژ برای ایجاد اثر درمانی بهره گرفته میشود. ماساژ درمانی برای کاهش استرس، تسکین درد و افزایش حس آرامش و سلامتی کاربرد دارد. بهعلاوه ماساژدرمانی به دلیل به همراه داشتن اثرهای فیزیولوژیک فراوان برای بدن مفید است. از جمله اثرهای فیزیولوژیک ماساژتراپی میتوان به کاهش ضربان قلب، افزایش گردش خون، افزایش دما و تحریک گیرندههای حسی اشاره کرد. از این گذشته تکنیکهای مورد استفاده در ماساژتراپی با کمک کردن به کشش و شل شدن بافتهای نرم، افزایش حرکت دور مفصلها را ممکن میسازد.
انواع ماساژ درمانی
ماساژ درمانی انواع مختلفی دارد. رایجترین گونههای ماساژ درمانی را در این بخش توضیح میدهیم.
ماساژ نقاط ماشهای
ماساژ نقاط ماشهای یکی از تکنیکهای ماساژتراپی است که برای کاهش درد و تنش عضلانی کاربرد دارد. ماساژدرمانگر فشار مداومی را به ناحیههای خاص گرفتگی یا گرههای درون عضلهها وارد میکند که اصطلاحاً به آنها نقاط ماشهای گفته میشود. این فشار به از بین رفتن گرهها کمک میکند، جریان خون را افزایش میدهد و تنآرامی را تسهیل میکند. ماساژ نقاط ماشهای برای ناراحتیهایی مانند سردرد، درد شانه و گردن، فیبرومیالژی و آسیبهای ورزشی مفید است. ماساژتراپی باید توسط درمانگر آموزشدیده انجام شود تا ایمنی و اثربخشی درمان تضمین شود.
ماساژ گراستون
تکنیک گراستون نوعی متحرکسازی (موبیلیزاسیون) بافت نرم با کمک نوعی وسیلۀ خاص است. ماساژدرمانگر برای انجام ماساژ گراستون از ابزار خاصی برای مالش ملایم یا ماساژ پوست استفاده میکند. ماساژ گراستون با هدف برطرف کردن محدودیتها، چسبندگیها و بافت همبند جای زخم، روی بافت نرم عضلهها، تاندونها و رباطها انجام میشود. متخصصان آموزشدیده فشار کنترلشدهای را با وسایل استیل ضدزنگ برای از بین بردن ناهنجاریهای بافتی و تسهیل فرایند ترمیم وارد میکنند. متخصصان فیزیوتراپی و طب فیزیکی برای درمان مشکلات عضلانی-اسکلتی مانند تاندونیت و استرین یا کشیدگی و پیچ خوردن مکرر عموماً از تکنیک گراستون بهره میگیرند.
ماساژ بافت عمیق
ماساژدرمانگر برای انجام ماساژ بافتهای عمقی فشار و شدت بیشتری را هنگام ماساژ عضلهها به کار میبرد. ماساژ بافتهای عمقی با هدف رفع تنش و از بین بردن گرههای عضلانی دردناکی انجام میشود که غالباً با ناراحتی جسمی، درد، استرس و سردرد همراهاند.
ماساژ ورزشی
ماساژ ورزشی غالباً توسط ورزشکاران برای کمک به تمرینهای ورزشی به کار برده میشود. ماساژ ورزشی بر آمادهسازی عضلهها برای تمرین سنگین متمرکز است. بهعلاوه ماساژ ورزشی برای تسهیل توانبخشی عضلهها پس از آسیبدیدگی یا تمرین سخت و سنگین کاربرد دارد.
ماساژ سوئدی
ماساژ سوئدی محبوبترین نوع ماساژ درمانی است که با هدف تسهیل به آرامش رسیدن ذهن و جسم انجام میشود. ماساژ سوئدی شامل ماساژ تمام بدن میشود. بیمار روی تخت ماساژ دراز میکشد و ماساژدرمانگر گروههای عضلانی مختلف را به آرامی ماساژ میدهد. بهعلاوه ماساژ سوئدی به گردش جریان خون کمک میکند، استرس و فشار روانی را کاهش میدهد و درد و تنش عضلانی را برطرف میکند.
ماساژ شیاتسو
ماساژ شیاتسو که غالباً از آن با اصطلاح طب فشاری یاد میشود، نوعی ماساژ شبیه به طب سوزنی است. خاستگاه شیاتسو ژاپن است و شیاتسو در لغت به معنای «فشار با انگشت» است. متخصص شیاتسو بهجای آنکه مانند متخصص طب سوزنی از سوزن استفاده کند، نقطههای فشاری را با انگشتانش فشار میدهد. متخصصان بر این باوراند که فشار دادن این نقاط به آزاد شدن انرژی و بازیابی تعادل بین جسم و ذهن کمک میکند.
ماساژدرمانگر از دستها، ساعدها و حتی آرنجهایش برای ماساژ دادن گروههای عضلانی مختلف استفاده میکند. برخی ماساژدرمانگران برای خلق تجربهای دلنشین و آرامشبخش از روغنهای آروماتراپی (رایحهدرمانی) و موسیقی آرامشبخش کمک میگیرند.
موارد استفاده از ماساژ درمانی
بسیاری از انواع ماساژ درمانی علاوه بر تنآرامی ساده، فواید بسیار دیگری نیز دارند. در این بخش فقط با چند بیماری شایع آشنا میشوید که ماساژتراپی برای مدیریتشان مفید است. قبل از انجام ماساژدرمانی برای کمک به درمان هر مشکلی حتماً ابتدا با پزشک مشورت کنید.
کمردرد
ماساژ تراپی عضلهها و بافتهای نرم کمر را هدف میگیرد و به رفع تنش، بهبود گردش خون و کاهش التهاب کمک میکند. ماساژ درمانی با برطرف کردن عدمتعادلهای زمینهای عضلانی و تسهیل تنآرامی کمردرد حاد یا مزمن را تسکین میدهد.
سردرد
سردرد مشکل دیگری است که واکنش مطلوبی به ماساژ درمانی نشان میدهد. مطالعات متعدد نشان میدهد که ماساژ درمانی تعداد دفعات میگرن را کاهش و کیفیت خواب را بهبود میدهد.
آرتروز
در نخستین کارآزمایی بالینی که اثربخشی ماساژ سوئدی را برای درمان آرتروز زانو بررسی کرد، شرکتکنندگان در پژوهش ماساژ را یک یا دو بار در هفته، هر بار به مدت یک ساعت دریافت کردند. درد و خشکی زانوی گروه آزمایش در نتیجۀ ماساژدرمانی کمتر و عملکرد مفصلشان بهتر شد. حال آنکه چنین تغییرهایی در گروه کنترل مشاهده نشد.
سلامت روان
ماساژ درمانی یکی از روشهای طب مکمل و جایگزین (CAM) است که مزایای متعددش برای سلامت روان اثبات شده است. از جمله فواید ماساژ درمانی برای سلامت روان میتوان به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی اشاره کرد. ماساژ تراپی باعث آزاد شدن اندورفینها، یعنی هورمونهایی در بدن میشود که به بهبود خلق و خو کمک میکنند. بهعلاوه ماساژ درمانی کیفیت خواب را بهبود میدهد که به نوبۀ خود موجب کاهش هر چه بیشتر علائم افسردگی میشود.
مراحل ماساژ درمانی
ماساژ درمانی معمولاً از چند مرحله تشکیل میشود. مراحل عمومی یک جلسۀ ماساژ درمانی را در این بخش برایتان توضیح میدهیم.
ارزیابی و مشاوره
مرحلۀ اول شامل ارزیابی اولیه و مشاوره با متخصص ماساژ درمانی است. ماساژور پروندۀ پزشکیتان و نگرانیها یا اهداف خاصتان را بررسی و وضعیت فعلیتان را ارزیابی میکند تا طرح ماساژ درمانی را متناسب با نیازهایتان تنظیم کند.
آمادهسازی و موقعیتدهی
پس از تمام ارزیابی به شما فرصت داده میشود تا لباسهایتان را در حدی که راحت هستید، در رختکن دربیاورید و روی تخت ماساژ دراز بکشید. ماساژور از موقعیت مناسبتان مطمئن میشود و برای اینکه راحت باشید، ملحفهای را روی بدنتان میاندازد.
کاربرد تکنیکهای ماساژ
ماساژدرمانگر تکنیکهای ماساژ مختلف را با توجه به نیازها و ترجیحاتتان به کار میبرد. این تکنیکها شامل مشت و مال دادن، مالش نوازشی، ضربههای کوبشی، ماساژ اصطکاکی، کشش و فشار دادن بخشهای خاص بدن میشود.
برقراری ارتباط و بازخورد
برقراری ارتباط بین درمانگر و مراجع در طول جلسۀ ماساژتراپی مهم است. پس نظرتان را دربارۀ فشار، راحتی و نگرانیهای احتمالی بدون تردید با درمانگر در میان بگذارید. ارتباط صادقانه در تعدیل تکنیکها و مطمئن شدن از رضایت و راحتی مراجع به درمانگر کمک میکند.
اتمام ماساژ درمانی و مراقبت پس از ماساژ
درمانگر شدت ماساژ را در دقایق پایانی جلسۀ درمان به تدریج کمتر میکند. همچنین درمانگر توصیههایی را برای مراقبت پس از ماساژ میکند که شامل نوشیدن آب برای تأمین آب مورد نیاز بدن، پرهیز از انجام فعالیتهای سنگین و در صورت لزوم استفاده از پکهای سرد یا گرم میشود.
بحث و گفتگوی پس از جلسۀ ماساژدرمانی
درمانگر مشاهداتش را پس از ماساژدرمانی با شما در میان میگذارد و توصیههای لازم را برای مراقبت از خود یا جلسههای بعدی در اختیارتان میگذارد. همچنین ماساژدرمانگر به پرسشهایتان پاسخ میدهد و نگرانیهایتان را دربارۀ درمان برطرف میکند.
شایان ذکر است که مراحل خاص و مدت زمان هر مرحله متغیر است و به رویکرد درمانگر و نوع ماساژی که انجام میشود، بستگی دارد. تخصص درمانگر، ترجیح مراجع و اهداف یا عارضههای خاص موجود ساختار کلی جلسۀ ماساژ تراپی را تعیین میکند.
مراقبتهای بعد از ماساژ درمانی
بدن و ذهنتان پس از ماساژ درمانی در حالت آرامش و استراحت است. برای اینکه مطمئن شوید بیشترین فایدۀ ممکن را از ماساژ درمانی میبرید، بهتر است توصیههای زیر را که دربارۀ مراقبت پس از ماساژ تراپی است، بخوانید و به آنها عمل کنید:
- نوشیدن آب: پس از جلسۀ ماساژ درمانی آب فراوان بنوشید. نوشیدن آب از کمآبی جلوگیری میکند، خستگی را کاهش میدهد و به دفع سموم از بدن کمک میکند.
- پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی یا نوشیدنیهای کافئیندار: تا 12 ساعت پس از ماساژ درمانی نوشیدنیهای حاوی الکل یا کافئین ننوشید، چون این قبیل نوشیدنیها باعث کمآبی میشوند.
- خودداری از انجام فعالیتهای سنگین: انجام فعالیتهای بدنی سنگین تا 12 ساعت بعد از ماساژ ممنوع است. به این ترتیب به بدنتان کمک میکنید تا استراحت کند و استرسش به میزان بیشتری کم شود.
- انجام تمرینهای تنفسی ساده: وقت بگذارید و تمرینهای تنفسی ساده مانند تکنیک تنفس 4-7-8 را انجام بدهید.
- انجام منظم نرمشهای کششی: هر بار که بیشتر از 20 دقیقه با رایانه کار کردید، بلند شوید و نرمشهای کششی را برای کشش و گرم کردن ملایم مفصلها انجام بدهید. پس از نرمش کردن بروید و یک لیوان آب برای خودتان بیاورید.
- گرفتن وقت جلسۀ بعدی: ماساژ درمانی در صورتی بهترین نتیجه را دارد که به صورت منظم انجام شود. پس وقت جلسۀ بعدی را فوراً بگیرید.
عوارض ماساژدرمانی
اگرچه ماساژدرمانی عموماً ایمن تلقی میشود، این روش درمانی نیز با احتمال بروز خطر و عوارض جانبی همراه است. اگرچه عوارض جانبی ماساژ درمانی نادر است، لازم است از این احتمالات آگاهی داشته باشید.
احتمال دارد عوارض جانبی و خطرهای زیر را حین جلسۀ ماساژتراپی یا پس از آن تجربه کنید:
- درد یا ناراحتی: درد یا ناراحتی عضلانی تا حدی پس از ماساژدرمانی عادی است، بهویژه اگر تکنیکهای بافت عمقی به کار برده شود یا تنش یا گرفتگی در بخشهای خاصی از بدن وجود داشته باشد. این ناراحتی معمولاً ظرف یک تا دو روز از بین میرود.
- واکنشهای آلرژیک: مراجعین در موارد نادر به روغنها، لوسیونها یا دیگر محصولات مورد استفاده در جلسۀ ماساژدرمانی حساسیت نشان میدهند. ضروری است سابقۀ هر گونه حساسیت یا آلرژی را به درمانگر اطلاع بدهید تا از واکنشهای آلرژیک احتمالی جلوگیری شود.
- کبودی یا قرمزی: برخی بیماران که پوست حساسی دارند یا مستعد کبودی هستند، پس از ماساژ با قرمزی یا کبودی خفیفی روی محل درمان مواجه میشوند. این عوارض عموماً خفیف و موقتی است.
- تشدید عارضههای موجود: ماساژ بیماریهای موجود را در موارد نادر تشدید میکند. برای مثال اگر تکنیکهای ماساژدرمانی به درستی به کار برده نشود، بیماران مبتلا به آسیبهای عضلانی-اسکلتی خاص یا ناراحتیهای التهابی دچار درد یا ناراحتی شدید میشوند.
- خطر لخته شدن خون: بیماران دارای سابقۀ لخته شدن خون یا بیماران مبتلا به اختلالهای لختهکنندۀ خون باید مشکلشان را به ماساژدرمانگر اطلاع بدهند، چون تکنیکهای خاص ماساژدرمانی که مستلزم اعمال فشار محکم یا ماساژ عمیق است، با خطر جدا شدن لختههای خون همراه است.
هزینه ماساژ درمانی
هزینه ماساژ درمانی به عوامل زیادی علیالخصوص زمان انجام ماساژ بستگی دارد. هزینه حدودی ماساژ درمانی از 375 هزار تومان تا 600 هزار تومان برای یک جلسه ماساژ است. برخی عوامل مؤثر بر هزینه عبارتاند از:
- تجربۀ ماساژدرمانگر
- نوع ماساژ
- طراحی و محیط مرکز ماساژدرمانی
- مدت زمان ماساژ
- منطقۀ شهری محل قرارگیری مرکز ماساژدرمانی
- کیفیت مواد مصرفی
- ابزار و وسایل جانبی مورداستفاده
- خدمات مجزا از ماساژ
سخن پایانی
ماساژ درمانی رویکردی چندکاربردی را برای بهبود سلامتی و رفاه در اختیار میگذارد. ماساژ درمانی با تکیه بر ماهیت غیرتهاجمی و غیرداروییاش، عوارض جانبی بالقوه را به حداقل میرساند و روشی ایمن را به افرادی ارائه میدهد که به دنبال راهکاری طبیعی برای بهبود یافتن هستند. ماساژ درمانی باعث آرامش عضلانی و ذهنی میشود و هورمونهای استرس را کاهش میدهد. بهعلاوه ماساژدرمانی قابلیت تعدیل و سفارشیسازی را متناسب با نیازها و ترجیحات بیمار دارد. این قابلیت داشتن تجربۀ شخصیسازیشده را تضمین میکند و فواید درمان را برای هر یک از مراجعین به حداکثر میرساند.
سؤالات متداول
ماساژ درمانی دردناک است؟
ماساژ درمانی نباید دردناک باشد. درمانگر شدت فشار مورد استفاده را در جلسههای ماساژتراپی با توجه به میزان راحتی و ترجیح مراجع تنظیم میکند. لازم است در طول ماساژتراپی با درمانگر ارتباط داشته باشید تا از راحت و لذتبخش بودن تجربۀ درمان مطمئن شوید.
یک جلسۀ معمول ماساژدرمانی چقدر طول میکشد؟
جلسههای ماساژتراپی معمولاً 30 تا 90 دقیقه طول میکشند. مدت زمان ماساژ درمانی به ترجیح بیمار و نوع ماساژ بستگی دارد.
هر چند وقت یکبار باید ماساژ درمانی انجام بدهم؟
تناوب جلسههای ماساژ درمانی به نیازها و اهداف مراجعین بستگی دارد. برای برخی بیماران جلسههای منظم ماهانه یا هر دو هفته یکبار مفید است، برخی ترجیح میدهند فاصلۀ بین جلسههای ماساژدرمانی بیشتر باشد.
درد و کوفتگی پس از ماساژ درمانی عادی است؟
حساسیت به لمس یا کوفتگی عضلانی تا حدی پس از ماساژ عادی است، بهخصوص اگر تکنیکهای ماساژ بافت عمقی به کار برده شده باشد یا تنش در بخشهای خاصی از بدن وجود داشته باشد. این ناراحتی معمولاً ظرف یک یا دو روز از بین میرود.
کودکان میتوانند ماساژدرمانی انجام بدهند؟
بله، ماساژ تراپی برای کودکان نیز مفید است. البته لازم است ماساژ کودکان توسط متخصص آموزشدیده در زمینۀ ماساژ اطفال انجام شود. قبل از درمان با متخصص مشورت کنید تا از مناسب بودن ماساژ با توجه به سن و نیازهای فرزندتان مطمئن شوید.
ماساژ درمانی برای بهبود میگرن یا سردرد مفید است؟
ماساژتراپی به تسکین میگرن یا سردردهای تنشی کمک میکند. آن دسته از تکنیکهای ماساژ درمانی که گردن، شانهها و سر را هدف میگیرند، برای رفع تنش عضلانی و تسهیل تنآرامی سودمنداند.
ماساژ درمانی به درمان اضطراب و افسردگی کمک میکند؟
بله، ماساژدرمانی رویکرد مکمل مؤثری برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی است. اثرهای تنآرامی و کاهش استرس ماساژ خلق و سلامت کلی بیمار را بهبود میدهد.
اگر هنگام ماساژ خوابم ببرد، چه اتفاقی میافتد؟
به خواب رفتن هنگام ماساژ درمانی کاملاً عادی و بیانگر حالت تنآرامی عمیق است. درمانگر ماساژ را ادامه میدهد و در پایان جلسه به آرامی بیدارتان میکند.
ماساژ تراپی فقط برای رسیدن به تنآرامی است یا میتواند بیماریهای خاص را درمان کند؟
ماساژ درمانی هم برای تنآرامی مفید است و هم مزایای درمانی دارد. اگرچه ماساژدرمانی عارضههای خاص را تسکین میدهد، اما جایگزینی برای درمانهای پزشکی به شمار نمیآید. بهترین کار برای مطلع شدن از توصیههای مرتبط با بیماری خاصتان این است که با پزشک مشورت کنید.
اگر به تازگی جراحی کرده باشم، میتوانم ماساژ درمانی انجام بدهم؟
اگر تازه جراحی کردهاید، حتماً قبل از ماساژ درمانی با پزشک مشورت کنید. پزشک زمانبندی مناسب ماساژ درمانی و احتیاطهای لازم را توصیه میکند.
پس از ماساژ درمانی میتوانم ورزش کنم یا فعالیت بدنی داشته باشم؟
عموماً توصیه میشود که بلافاصله پس از ماساژ درمانی فعالیتهای بدنی سنگین انجام ندهید. بدن برای استراحت کردن و تجمیع مزایای ماساژ به زمان نیاز دارد. نرمشهای کششی ملایم یا ورزش سبک پس از ماساژ مناسبتر است.