نوار تست عصب و عضله نوعی تست تشخیصی است. ممکن است پزشکتان از این تست برای بررسی سلامت و کارکرد اعصاب و عضلات شما و یا در صورتی که علائمی داشته باشید که نشانه‌ی مشکلی در عضله یا عصب باشد، که به شکل گزگز، بی‌حسی و ضعف عضلانی بروز پیدا می‌کند، استفاده نماید.
نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عصب و عضله شامل مطالعه عضله (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCS) می‌شوند که تست‌هایی هستند که فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب را می‌سنجند. اعصاب سیگنال‌های الکتریکی ارسال می‌کنند تا عضلاتتان واکنشی نشان دهند. عضلات بعد از واکنش این سیگنال‌ها را آزاد می‌کنند که می‌توان آن‌ها را اندازه‌گیری کرد.
- تست EMG سیگنال‌های الکتریکی که عضلات در زمان استراحت یا در زمان استفاده شدن ایجاد می‌کنند را بررسی می‌کند.
- تست NCS سرعت و درستی انتقال سیگنال‌های الکتریکی در اعصاب بدن را بررسی می‌کند.
تست EMG و NCS به تشخیص اختلالات عضلات، اعصاب یا هر دو کمک می‌کنند. این تست‌ها می‌توانند جداگانه انجام شوند، اما معمولاً همزمان انجام می‌شوند.
چرا باید نوار عصب و عضله تهیه شود؟
در صورت مشاهده علائمی که ممکن است نشان دهنده اختلال عضلانی یا عصبی باشد، پزشک ممکن است که تهیه نوار عصب و عضله را برای بیمار تجویز نماید. برخی از علائمی که ممکن است نیاز به نوار عصب و عضله داشته باشند عبارتند از:
- سوزن سوزن شدن
- بی حسی
- ضعف عضلانی
- درد یا گرفتگی عضلات (کرامپ عضلات)
- فلج شدن
- انقباض غیر ارادی عضلات (یا تیک)
نتایج حاصله از نوار عصب و عضله می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت اصلی این علائم را تعیین نماید. دلایل احتمالی این علائم عبارتند از:
- اختلالات عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی
- اختلالاتی که بر توانایی اعصاب حرکتی برای ارسال سیگنال‌های الکتریکی به عضله تأثیر می‌گذارند، مانند میاستنی گراویس.
- رادیکولوپاتی‌ها (درگیری عصب نخاعی)
- اختلالات عصبی محیطی که بر اعصاب خارج از نخاع تأثیر می‌گذارند، مانند سندرم تونل کارپال
- اختلالات عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
آمادگی‌های لازم قبل از تست نوار عصب و عضله
پزشک، این روش را برای شما توضیح داده و به شما این فرصت را می‌دهد که هر گونه سؤالی را که ممکن است در مورد این تست داشته باشید بپرسید. حتماً پزشک خود را در مورد داروهای بدون نسخه یا نسخه‌ای که مصرف می‌کنید مطلع نمائید. همچنین مهم است که در صورت داشتن اختلال خونریزی، یا داشتن دستگاه ضربان ساز یا دفیبریلاتور قابل کاشت به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت داشتن هر یک از این بیماری‌ها و یا وسایل پزشکی ممکن است نتوانید تست نوار عصب و عضله را انجام دهید. معمولاً قبل از انجام این تست، ناشتا بودن لازم نیست. در برخی موارد، مصرف سیگار و نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه، چای و کولا ممکن است برای دو تا سه ساعت قبل از آزمایش محدود شوند. اگر قادر به انجام تست نوار عصب و عضله هستید، باید از قبل موارد زیر را انجام دهید:
- حداقل سه ساعت قبل از تست، از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- حمام کنید یا دوش بگیرید تا هرگونه چربی از روی پوست پاک شود. بعد از شستشو از هیچ لوسیون یا کرمی استفاده نکنید.
- لباس‌های راحت بپوشید که ناحیه‌ای که پزشکتان ارزیابی می‌نماید را مسدود نکند. ممکن است از شما خواسته شود که دقیقاً قبل از عمل، لباس بیمارستان را بپوشید.
بر اساس وضعیت پزشکی شما، پزشک ممکن است آماده سازی خاص دیگری را برایتان درخواست کند.
نحوه انجام تست سرعت هدایت عصبی
نحوه انجام تست الکترومیوگرافی و تست هدایت عصبی بسته به نوع اندام می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد. لذا با در نظر گرفتن تحتانی یا فوقانی بودن اندام به بررسی نحوه این پروسه خواهیم پرداخت.
تست حسی (سنسوری) اندام فوقانی
از الکترودهای گراند برای حذف نویزهای محیطی استفاده میشود. طبیعتاً باید یک گیرنده یا ریکوردر و یک تحریک کننده عصبی نیز وجود داشته باشد. برای مثال، برای تست سنسوری اندام فوقانی، عصب مدین واقع در دست را می‌توان در نظر گرفت. این عصب به چهار انگشت اول (غیر از انگشت کوچک) پیام می‌رساند. و اختلال آن موجع بیماری رایجی به نام سندروم تونل کارپال میشود. لذا مطالعه این عصب جز اصلی تست حسی (سنسوری) اندام فوقانی در نظر گرفته میشود.
گیرنده بر روی انگشت وسط نصب میشود. از این انگشت تا عصب مدین یک فاصله 14 سانتی‌متری وجود دارد که این عدد قراردادی است که در تمام دنیا پذیرفته شده است. تحریک کننده در فاصله 14 سانتی‌متری از گیرنده، روی عصب مدین قرار داده میشود. حال با تغییر شدت امواج الکتریکی، سعی در ایجاد تحریک میشود تا موجی داخل صفحه نمایشگر نشان داده شود. موج ثبت شده ویژگی‌های خاصی دارد که شامل طول موج، پیک یا ارتفاع موج و دامنه موج می‌باشد. برای مثال، اگر پیک موج از 3.6 بیشتر باشد می‌تواند ناشی از سندروم تونل کارپال باشد. یا همچنین اگر دامنه موج کم‌تر از اعداد خاصی باشد می‌تواند نشان‌دهنده نوروپاتی دیابتی باشد.
تست حرکتی (موتور) اندام فوقانی
در تست حرکتی یا موتور، گیرنده باید بر روی عضله‌ای خاص بسته شود. برای مثال در مورد عصب مدین، عضله‌ای که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد عضله ابداکتور پولیسیس برویس می‌باشد که گیرنده را روی آن نصب می‌کنیم. و همچنان تحریک روی عصب مدین قرار می‌گیرد. در کتب و مقالات علمی، فاصله بین این عضله و عصب مدین 8 سانتی‌متر می‌باشد. پس از ثبت موج، برای محاسبه سرعت عصب، نیاز داریم که در طول عصب مدین در نقطه‌ای پروگزیمال تا نزدیکی آرنج تحریک کننده را قرار داده و تحریک دیگری اعمال می‌کنیم. با اندازه گیری فاصله بین این دو نقطه می‌توان سرعت عصب را اندازه گرفت.
هر عصب سرعت خاص و استانداری برای هدایت عصبی دارد. عدد به دست آمده برای سرعت هدایت عصبی برای اندام فوقانی نباید کم‌تر از 50 باشد. اگر در تست با سرعت کم‌تر از 50 مواجه شویم، در محدوده خاصی نشانه نوروپاتی آکسونال می‌باشد و کم‌تر از آن نشانه نوروپاتی دمیلینه می‌باشد.
تست حرکتی (موتور) اندام تحتانی
در مورد اندام تحتانی، برای مطالعه موتور دو دسته اعصاب هستند که نقش ویژه‌‍ای دارند و در این آزمایش باید هر دو بررسی شوند؛ عصب پرونئال و عصب تیبیال. همانند اندام فوقانی، یک تحریک را از ناحیه انتهایی‌تر و تحریکی دیگر را در ناحیه پروکسیمال‌تر اعمال میشود و با توجه به بازه‌ی زمانی آن سرعت عصب را در اندام تحتانی محاسبه میشود.
سرعت استاندارد عصب در اندام فوقانی با اندام تحتانی متفاوت است. و پایین بودن سرعت، می‌تواند نشان از درگیری بیمار با بیماری‌هایی چون نوروپاتی‌های آکسونال یا دمیلینه باشد. مثلاً در نوروپاتی‌های دیابتی، سرعت هدایت عصبی در اندام تحتانی کم‌تر از 40 می‌باشد. همچنین اگر پروسه نوروپاتی خیلی طولانی بوده باشد ممکن است این عدد از 28 نیز کم‌تر باشد و نشان‌دهنده نوروپاتی دمیلینه می‌باشد. در صورتی که سرعت عصب بین 28 تا 40 باشد، بیمار با نوروپاتی آکسونال روبرو است.
نحوه انجام تست الکترومیوگرافی (EMG) اندام تحتانی
در تست نوار عصب و عضله اندام تحتانی از نیدل یا سوزن‌های خاصی استفاده میشود. بیماری‌های مربوط به میوپاتی یا گرفتگی عضله می‌تواند از طریق این نوع تست تشخیص داده شوند. سوزن یا نیدلی که برای تست نوار عصب و عضله استفاده میشود یکبار مصرف است و باید پس از استفاده برای یک بیمار دور ریخته شود. همچنین می‌توان موضعی که نیدل در آن فرو می‌رود را با الکل ضدعفونی کرد. البته در منابع مختلف بر سر این موضوع اختلاف نظر وجود دارد و گاهی گفته میشود که الکل زدن ممکن است باعث درد بیمار شود. اما ما، در کلینیک بازتوان، برای ایجاد اطمینان خاطر برای بیماران از بهداشتی بودن و جلوگیری از هر گونه عفونت از الکل استفاده می‌کنیم.
در این ویدئو، همانطور که می‌بینید، تست عضله برای عضله پرونئوس لونگوس (در ناحیه ساق پا) انجام میشود. پس از ضدعفونی کردن عضله و وصل سوزن به نیدل هولدر که الکترود مخصوصی است، نیاز به وارد کرد سوزن در عضله است. در این نوع تست باید در دو حالت عضله تست انجام شود؛ یکی حالت استراحت عضله و دیگری فعالیت عضله. که هر کدام اطلاعات مخصوصی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
در حالت استراحت یا رِست عضله، ممکن است امواجی بر روی صفحه نمایشگر ظاهر شوند که به امواج اسپانتانئوس (خود بخودی) معروف هستند و نمایانگر آسیبی در ناحیه تست است. در حالت فعالیت عضله باید توجه نمود که برای هر عضله حرکت خاصی وجود دارد که موجب فعالیت آن میشود و پزشکی که تست نوار عصب و عضله می‌گیرد باید به تمامی این حرکات آشنا باشد.
مثلاً برای ایجاد فعالیت عضله پرونئوس لونگوس از بیمار خواسته میشود تا پایش را از مچ به سمت پایین فشار دهد. امواج گرفته شده دارای خصوصیات مورد توجهی چون ارتفاع و زمان یا دیوریشن می‌باشند. اگر ارتفاع این امواج از حدی کوچک‌تر باشند نشان‌دهنده‌ی درگیری عضله می‌باشند. و همچنین اگر از حدی بزرگ‌تر باشند نشان‌دهنده‌ی پروسه‌های نوروژنی یا نوروپاتی هستند که باید بر این اساس تشخیص داده شوند.
گزارش گیری نوار عصب و عضله
شاید یکی از مهم‌ترین مراحل انجام نوار عصب و عضله قسمت گزارش گیری آن باشد. گزارش گیری نوار عصب و عضله کاری تخصصی است، زیرا که اطلاعات مختلفی که در طی آزمایش عصب و عضله بدست آمده باید توسط پزشک آنالیز شود و بر مبنای آن یک تشخیص و یک گزارش صادر شود.
گاهی ممکن است تست نوار عصب و عضله به جمع بندی و گزارش نهایی منجر نشود. البته این موارد بسیار نادر هستند و در اکثر موارد گزارش بدست آمده می‌تواند مسیر درمان را مشخص کند.
گزارش نوار عصب و عضله شامل چند قسمت مختلف میشود:
در قسمت اول جواب تست نوار عصب و عضله، مشخصات بیمار، تاریخ گزارش و اسم پزشک ارجاع دهنده نوشته میشود. در قسمت‌های بعدی به ترتیب نتیجه مطالعه هدایت موتور، مطالعه هدایت حسی و قسمت نیدلینگ قرار گرفته است. چند نمونه از الگوهای بدست آمده به شکل نمودار (تریس) نیز به تشخیص پزشک اگر دارای اهمیت خاصی باشند در گزارش ثبت می‌شوند.
بخش مطالعه هدایت عصبی موتور و سنسوری یا حسی شامل تاخیرات یا لیتنسی‌ها (latency)، دامنه امواج، سرعت و سایر مشخصات می‌باشد. در بخش الکترومایوگرافی، اطلاعات مربوط به امواج اسپانتانئوس و سایر مشخصات وجود دارند.
در قسمت نهایی، قسمت نتیجه‌گیری یا کانکلوژن می‌باشد که نتیجه تشخیص پزشک از مطالعه‌ی انجام گرفته در هدایت عصبی و الکترومایوگرافی است. پزشکی که مطالعه نوار عصب و عضله را انجام داده لازم است که این قسمت را بسیار واضح و بدون ابهام بیان کرده باشد. همچنین مشخصات وی شماره نظام پزشکی وی نیز باید در پایین این قسمت آمده باشد تا مهر تاییدی باشد که این پزشک یا پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی یا متخصص مغز و اعصاب می‌باشد.
نکات مهم پس از تست نوار عصب و عضله
ممکن است یک یا چند روز بعد از این تست عضلات متورم باشند. اگر درد، حساس بودن یا تورم بیشتر شد یا از محل ورود سوزن‌ها چرک ترشح کرد به پزشک اطلاع دهید. ممکن است پزشکتان بسته به وضعیت شما، دستورات اضافی بعد از تست به شما بدهد یا دستورات خود را تغییر دهد.
خطرات نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عصب و عضله یک آزمایش بسیار کم خطر است. با این حال، ممکن است در ناحیه‌ای که آزمایش شده است، احساس درد کنید. این درد ممکن است چند روز طول بکشد؛ اما با مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن تسکین می‌یابد. در موارد نادر، ممکن است در محل وارد کردن الکترود‌ها، سوزن سوزن شدن، کبودی و تورم، داشته باشید. اگر تورم یا درد بدتر شد حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
قیمت و هزینه تست نوار عصب و عضله
هزینه تست نوار عصب و عضله به برخی موارد از جمله تعداد قسمت‌هایی که باید بررسی شوند، موقعیت جغرافیایی کلینیک و خود پزشک بستگی دارد.
همچنین می‌توانید برای آگاهی از قیمت دقیق تست نوار عصب و عضله و تحت پوشش بیمه بودن آن با کلینیک بازتوان تماس بگیرید.
نحوه ارتباط با کلینیک بازتوان:
سؤالات متداول
تست نوار عصب و عضله برای تشخیص چیست؟
تست نوار عصب و عضله، یک روش تشخیصی برای ارزیابی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی (نورون‌های حسی و حرکتی) است. نتایج تست نوار عصب و عضله، می‌تواند اختلال عملکرد عصبی، اختلال عملکرد عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال عصب به عضله را نشان دهد.
تست نوار عصب و عضله چقدر دردناک است؟
تست نوار عصب و عضله ممکن است درد داشته باشد، اما معمولاً بدون نیاز به داروهای مسکن به خوبی می‌توان آن را تحمل کرد.
تست نوار عصب و عضله چه مدت طول می کشد؟
این تست معمولاً ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. شما می‌توانید هر یک از فعالیت‌های معمولی خود مانند خوردن، رانندگی و ورزش را قبل و بعد از این تست انجام دهید. هیچ عارضه جانبی پایداری پس از این تست وجود ندارد.
اگر نتیجه تست نوار عصب و عضله غیر طبیعی باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
یک نتیجه غیر طبیعی نوار عصب و عضله، یک الگوی عجیب و غریب با شکل موج‌های غیرعادی ارائه می‌دهد. حتی در حالت استراحت نیز فعالیت الکتریکی وجود دارد و فعالیت الکتریکی (تولید شده توسط نورون‌های حرکتی) در طول انقباض عضله غیر طبیعی است. نتایج غیر طبیعی نشان دهنده اختلال عملکرد عصبی، آسیب عضلانی یا اختلالات عضلانی است.
علائم آسیب عصبی که نوار عصب و عضله می‌تواند تشخیص دهد چیست؟
علائم آسیب عصبی عبارتند از:
- بی حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها
- احساس می‌کنید که یک دستکش یا جوراب تنگ پوشیده‌اید.
- ضعف عضلانی به خصوص در بازوها یا پاها
- مرتباً اشیایی را که در دست دارید از دستتان می‌افتد.
- دردهای شدید در دست‌ها، بازوها و پاها
- احساس گزگز که شبیه یک شوک الکتریکی خفیف است.
چند سوزن برای تست نوار عصب و عضله به بدن وارد می شود؟
ممکن است برای تست، وارد کردن ۵ سوزن یا بیشتر، لازم باشد. ممکن است با وارد کردن الکترود‌ها درد خفیفی را احساس کنید، اما معمولاً این تست بدون درد است. اگر تست برای شما دردناک است، باید به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این امر می‌تواند در نتایج حاصله، اختلال ایجاد کند.
قبل از انجام تست نوار عصب و عضله چه چیزهایی را باید بدانم؟
هنگام آماده شدن برای نوار عصب و عضله، لطفاً موارد زیر را انجام دهید:
- در روز انجام تست حمام کنید یا دوش بگیرید؛ دست‌ها و پاها را خوب بشویید تا چربی‌های پوست پاک شود.
- از لوسیون، روغن حمام یا کرم استفاده نکنید.
- لباس‌های راحت و گشاد بپوشید و به یاد داشته باشید که شلوارک و پیراهن آستین کوتاه یا بدون آستین همراه داشته باشید.
بعد از تست نوار عصب و عضله چه احساسی داریم؟
پس از تست، در صورت داشتن هر گونه درد، ممکن است به شما مسکن داده شود. پس از آزمایش نوار عصب و عضله، ممکن است برای چند روز احساس سوزن سوزن شدن کنید. ممکن است در جایی که سوزن وارد شده است دچار کبودی‌های کوچک یا تورم شوید.
