تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا پیآرپی یک روش موثر برای درمان مشکلات و آسیب‌های مفصل زانوست. در این روش بعد از خون‌گیری از بیمار، پلاسمای غنی از پلاکت از آن جدا شده و به محل آسیب دیده تزریق میشود. از آنجایی که پلاکت و دیگر پروتئین‌های موجود در پلاسما تاثیرات چشمگیری در بهبود و ترمیم بافت‌های آسیب دیده دارند، این تزریق میتواند با کاهش درد، التهاب و تسریع ترمیم بافت آسیب دیده، اثرات خوبی در درمان مشکلات زانو داشته باشد. همچنین به دلیل استفاده از خون خود بیمار در این روش، احتمال بروز عوارض بسیار پایین است بنابراین این درمان تقریبا برای همه قابل استفاده است. پزشک شما بعد از بررسی مشکل و شرایط آمادگی‌های لازم برای تزریق را به شما توصیه نموده و درمان را انجام خواهد داد. گاهی به چند بار تزریق برای درمان کامل نیاز است اما در مجموع تزریق پیآرپی یک روش تایید شده، ایمن و موثر است.
پی آر پی چیست و چه تاثیراتی در درمان آسیب‌های زانو دارد؟
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به عنوان راهی برای تکسین درد و تسریع بهبودی یک سری از بیماری‌ها که تاندون‌ها، عضلات، و مفاصل زانو را درگیر می‌کنند شناخته میشود.
این درمان پلاکت‌های خون شما را کشت می‌کند (پلاکت‌ها اجزای بسیار کوچک خون هستند که وظیفه لخته‌سازی و ترمیم را در بدن بر عهده دارند). سپس همراه پلاسما (بخش مایع خون شما) دوباره به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌شوند، با این ایده که این فرآیند به بدن در فرآیند ترمیم طبیعی بدن کمک خواهد کرد.
پلاکت‌ها حاوی پروتئین‌هایی به نام عوامل رشد هستند که در رشد طبیعی خیلی از بافت‌ها دخیل هستند. این عوامل شاید به کاهش التهاب مرتبط با آرتروز و التهاب تاندون در زانو کمک کنند.
تاثیرات تزریق پی آر پی در درمان آسیب‌های زانو
تزریق پی ار پی در درمان آسیب‌های مختلف زانو موثر است و به طور کلی با از بین بردن التهاب و تسریع فرایند ترمیم بافت به بهبود انواع آسیب‌های زانو کمک می‌کند. در یکی از بررسی‌های گسترده که بر روی حدوداً ۷۳۰ بیمار مبتلا به آرتروز انجام شده است، این بیماران بعد از دریافت اولین دوز تزریقی پی آر پی، کاهش درد، خشکی و سفتی زانو را گزارش دادند. (منبع)
در یکی از تحقیقات انجام شده بر روی ۲۸ ورزشکار مبتلا به تاندونیت کشکک، تزریق پی آر پی، تاثیر شگرفی در کاهش درد آنان داشته و دوران ریکاوری شان را کاهش داده است. (منبع) یکی دیگر از آسیب‌های شایع زانو، پارگی مینیسک است که در یک تحقیق بر روی ۳۰ نوجوانان، تزریق پیآرپی با کاهش درد همراه بود و بهبودی آنان را سرعت بخشید. (منبع) همچنین در بررسی‌های انجام شده توسط دانشمندان، تزریق پیآرپی به عنوان یک درمان موثر در کنار جراحی مینیسک یا لیگامنت استفاده شده است که سرعت بهبودی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.(منبع)
مزایای تزریق PRP در زانو
مزایای تزریق پی آر پی در زانو عبارتند از:
عوارض جانبی کم: در مقایسه با داروهای شیمیایی، پی آر پی از خون خود فرد تهیه میشود، و بدن به طور طبیعی به آن پاسخ می‌دهد بنابراین احتمال عوارض جانبی به مراتب کمتر است.
بهبودی سریع: تزریق پی آر پی در زانو میتواند باعث تحریک فرایندهای ترمیمی بدن شود و در نتیجه آن، بیمار سریع‌تر بهبود می‌یابد.
ریکاوری سریع: از آنجایی که این روش کاملا غیرتهاجمی است، بیمار بعد از تزریق عارضه خاصی را تجربه نخواهد کرد و تنها تورم و التهاب مختصر در ناحیه تزریق خواهد داشت که به سرعت رفع خواهد شد.
درمانی غیرتهاجمی: در برخی موارد، پی آر پی می تواند احتمال نیاز به جراحی را کاهش دهد. این گزینه برای افرادی که نمی‌توانند جراحی زانو انجام دهند، گزینه مناسب و غیرتهاجمی است.
کمک به ترمیم بافت: پی آر پی شامل فاکتورهای رشدی است که می توانند به ترمیم بافت زانو کمک کنند.
کاهش التهاب: درمان با پی آر پی می تواند به کاهش التهاب در زانو کمک کند، که این امر میتواند باعث کاهش درد و بهبود عملکرد زانو شود.
تاخیر در پیشرفت بیماری و اثر پایدار: تزریق پی آر پی برخلاف روش‌های دیگری مثل تزریق ژل و کورتیکواستروئید، اثر پایدار داشته و بعد از مدتی اثرات آن از بین نخواهد رفت. تزریق PRP در طولانی مدت باعث تاخیر روند بیماری و بهبود بیمار خواهد شد.
به خاطر داشته باشید که برای مشاهده تاثیرات تزریق پی آر پی، ابتدا پزشک باید شرایط شما را بررسی نموده و مطابق با مشکل مفصل زانوی شما تزریق انجام شود.
تزریق پی آر پی به درمان کدام آسیب‌های زانو کمک خواهد کرد؟
تزریق پی آر پی برای درمان انواع مشکلات زانو خصوصاً موارد مرتبط با بافت نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، این روش اثرات مثبتی روی درمان مشکلات زانو به شرح زیر نشان داده است:
- آرتروز: پی آر پی به کاهش درد و بهبود کارکرد مفصل کمک می‌کند و این مسئله به وسیله ارتقای بازسازی غضروف تخریب‌شده و کاهش التهاب اتفاق می‌افتد.
- التهاب تاندون: در بیماری‌هایی مثل التهاب تاندون کشکک (زانوی جهنده) یا التهاب تاندون عضلات چهارسر، پی آر پی میتواند به کاهش درد و تسریع روند بهبودی بافت تاندون کمک کند.
- صدمات وارده به رباط: برای پارگی‌های جزئی رباط یا مشکلات مزمن رباط مثل آسیب‌های وارده به MCL، ACL، PCL، و LCL، پی آر پی میتواند به فرآیند بهبودی کمک کند.
- پارکی‌های مینیسک: در پارگی‌های خفیف تا متوسط، پی آر پی میتواند مفید باشد.
- التهاب بورس زانو: درمان پی آر پی شاید برای کاهش التهاب و تسریع بهبود بافت مورد استفاده قرار گیرد.
- کندرومالاسی کشکک: کندرومالاسی کشکک بیماری‌ای است که در آن غضروف پشت کشکک آسیب دیده است. تزریق پی آر پی شاید به بازسازی غضروف آسیب‌دیده و تسکین علائم کمک کند.
- آسیب‌های ناشی از استفاده بیش‌از‌حد: پی آر پی همین‌طور میتواند برای آسیب‌های ناشی از استفاده بیش‌از‌حد از زانو خصوصاً در ورزش‌کاران مفید باشد. تزریق پی آر پی میتواند به تسریع فرآیند بهبودی و کاهش زمان نقاهت کمک کند.
دقت داشته باشید که اثربخشی درمان پی آر پی بر حسب بیماری میتواند متغیر باشد و قرار نیست همه افراد بهبودی چشمگیری تجربه کنند. تصمیم مبنی بر استفاده از پی آر پی باید صرفاً پس از ارزیابی بیماری شما و مشورت با پزشکتان اتخاذ شود.
چه کسانی کاندیدای این روش درمانی هستند؟
از آن جایی که خطری برای پس‌زده شدن وجود ندارد و عوارض درمانی پی آر پی خیلی خفیف هستند، اغلب به بیمارانی که درمان‌های سنتی مثل فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی، و تزریقات استروئیدی برایشان اثربخش نبوده، پی آر پی را توصیه می‌کنیم. همین‌طور، شاید برای به تأخیرانداختن (یا حتی پیشگیری از) مداخلات جراحی مثل تعویض زانو، از پی آر پی استفاده کنیم.
اما صرف داشتن بیماری‌ای که با پی آر پی قابل درمان است برای انتخاب آن برای مشکل شما کافی نیست. ما بیشتر پی آر پی را برای بیمارانی با مشخصات زیر توصیه می‌کنیم:
- تخریب اولیه تا خفیف
- وضعیت خوب سلامت
- مشکل ایجادکردن در زندگی روزمره به خاطر درد و عدم حرکت
- شکست روش‌های درمانی محافظه‌کارانه‌تر
پی آر پی همین‌طور اثر بیشتری روی بیماران جوان‌تر نسبت به مسن‌تر دارد. البته به این معنا نیست که پی آر پی برای بیماران مسن بی‌تأثیر است اما بیماران جوان‌تر پاسخ بیشتر و بهتری به این درمان می‌دهند.
چه کسانی کاندید پی آر پی نیستند؟
پی آر پی گزینه مناسبی برای همه افراد نیست. برای مثال، افرادی که آرتروز مرحله آخر یا تخریبی مفصلی دارند بعید است از این درمان نتیجه بگیرند. بیماران دیگری هم که ریسک زیادی در رابطه با این درمان تجربه خواهد کرد نیز بهتر است از این درمان پرهیز کنند. منظور از بیماران با ریسک بالا موارد زیر است:
- داشتن عفونت فعال یا بیماری متاستازی مثلاً افرادی که دچار روماتیسم مفصلی هستند.
- داشتن اختلالات خونی یا خون‌ریزی
- بیمارانی که تحت درمان ضدلخته به صورت فعال هستند.
- افراد دچار کم‌خونی
- بیماران باردار
- بیمارانی که به کودکشان شیر می‌دهند.
- بیماران دچار سرطان
اگر به محصولات گاوی حساسیت دارید، قبل از عمل پی آر پی حتماً به پزشکتان اطلاع دهید. برخی پزشکان شاید نوعی محصول گاوی را برای ارتقای تأثیر درمان به آن اضافه کنند.
آمادگی‌هایی لازم قبل از انجام پیآرپی
رعایت دستورات زیر که قبل از درمان باید انجام شوند تضمین می‌کند که درمانتان طبق برنامه پیش خواهد رفت و شانس رسیدن به بهترین پاسخ درمانی را افزایش می‌دهد.
- سه هفته قبل: مصرف هر گونه داروی استروئیدی را قطع کنید.
- یک هفته قبل: از مصرف ایبوپروفن، آسپیرین، یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی پرهیز کنید. مصرف هر گونه داروی ضدلخته را هم قطع کنید. مصرف داروهای گیاهی، مکمل‌ها و ویتامین‌هایی که به نوعی خون را رقیق می‌کنند نیز قطع کنید. اگر نسبت به داروها یا مکمل‌های مصرفیتان دغدغه‌ای دارید حتماً باید پزشکتان در میان بگذارید. نوشیدنی‌های الکلی ننوشید و سیگار هم نکشید.
- روز قبل از درمان: مقادیر زیادی آب بنوشید، غذای مناسب میل کنید، و خواب شبانه خوبی هم داشته باشید.
- روز تزریق: مایعات بدنتان را تأمین کنید و غذای کامل و مغذی میل نمائید.
فرایند تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
پزشک ابتدا تحت شرایط استریل استاندارد، یک نمونه خون از بیمار می گیرد؛ مقدار دقیق خون گرفته شده به ناحیه درمان بستگی دارد. (مقدار خون گرفته شده برای زانو معمولا ۱۵سیسی است). سپس نمونه خون برای جداسازی مولفه‌های خون وارد دستگاه سانتریفیوژ میشود. پلاسمای غنی از پلاکت از خون جدا و تحت شرایط استریل و تمیز بسته به محل تزریق با/بدون کمک دستگاه اولتراسوند (با توجه به نظر متخصص طب فیزیکی) به محل مد نظر تزریق میشود. این مقدار پلاسما حاوی پلاکتی در حدود سه برابر بیشتر از میزان معمول پلاکت در خون است.
کل فرایند گرفتن خون، آماده سازی آن در سانتریفیوژ و تزریق مجدد آن به زانو در حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد. پزشکتان ابتدا محل را با استفاده از بی حسی موضعی، بیحس می‌کند؛ سپس تزریق انجام میشود. درد محل تزریق ممکن است تا دو هفته زیاد شود و دیدن نتایج اولیه ممکن است تا چند هفته طول بکشد.
مراقبت‌های بعد از تزریق
دستورالعمل پزشک برای بعد از درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- در ۷۲ ساعت اول پس از تزریق از قرار دادن یخ یا کمپرس گرم در محل تزریق جدا خودداری کنید.
- مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDها) مثل ایبوبروفن، ناپروکسن و ژولوفن می تواند جلوی اثرگذاری این درمان را بگیرد و باید از مصرف آن بعد از درمان خودداری کنید.
- تا ۲ روز بعد از تزریق از مصرف هرگونه نوشیدنی الکلی و سیگار خودداری کنید.
- در ۲۴ ساعت اول از حمام کردن خودداری کنید.
- از انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی بر ناحیه درمان وارد می‌کند، خودداری کنید.
- قبل از شروع انجام فعالیت‌های سنگین مانند دویدن و دوچرخه سواری، با پزشکتان مشورت کنید.
به طور کلی آثار موفقیت درمان و اثربخشی تزریق به نوع بیماری و مهارت پزشک بستگی دارد؛ با این حال رعایت دستورالعمل‌های پزشک و مراقبت‌های بعد از تزریق میتواند بر موفقیت درمان موثر باشد.؛
خطرات و مشکلات تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
تزریق PRP بسیار ایمن است و اگر گرفتن خون، آماده سازی زانو و محل تزریق در شرایط استریل و به کمک ابزار ضدعفونی کننده مناسب و توسط متخصص خبره و با مهارت کافی انجام شود، خطر بروز عفونت یا مشکلات دیگر نیز بسیار اندک خواهد بود. احتمال بروز حساسیت یا واکنش ایمنی بدن در مقابل تزریق PRP وجود ندارد، زیر پلاسما از خون خود بیمار گرفته میشود. احتمال بروز عوارض جانبی و خطرات ناشی از تزریق PRP نیز بسیار اندک است اما امکان درد و عفونت محل تزریق وجود دارد.
برخی از موارد زیر به عنوان عوارض و مشکلات تزریق پی آر پی در بعضی از بیماران دیده شده است:
- درد و خشکی
- افزایش ضربان قلب
- بیحالی و سرگیجه
- حالت تهوع و دل آشوبه
- تعرق
- سردرد
نکته: این عوارض احتمالی صرفا مخصوص تزریق PRP نیستند و ممکن است هنگام تزریق ژل یا استروئید نیز رخ دهند. البته در مقایسه با سایر تزریق‌ها، عوارض پی آر پی خیلی نگران کننده نیست.
هزینه تزریق PRP
هزینه تزریق پی آر پی به زانو بسته به شرایط کلینیک، بروز بودن دستگاه‌ها و پیچیدگی درمان، متفاوت باشد. باتوجه به درجه صدمه، نوع آسیب دیدگی، و شرایط فیزیکی بیمار، فرد ممکن است نیاز به چندین تزریق پی آر پی داشته باشد. کلینیک‌های توانبخشی معمولاً با درنظر گرفتن تعداد تزریقات و خدمات مربوط به آن، قیمت مختلفی ارائه می‌دهند. اما برای افرادی که به دنبال درمانی کم خطر و موثر هستند تزریق پیآرپی میتواند با توجه به هزینه درمان خوب و موثری را ارائه دهد.
سوالات متداول
ماندگاری نتایج تزریق PRP در زانو چقدر است؟
نتایج تزریق پلاسمای غنی از پلاکت از شش تا نه ماه در بدن باقی می ماند و در این مدت به بهبود بافت نرم آسیب دیده کمک می‌کند.
برای در مان با پیآرپی به چند تزریق در زانو نیاز است؟
PRP با کاهش التهاب زانو و ترمیم غضروف آسیب دیده، به کاهش درد و بهبود عملکرد بیمارانی کمک می‌کند که استئوآرتریت را در مراحل اولیه‌اش شناسایی کرده‌اند. تعداد تزریقات به شدت آسیب فرد بستگی دارد که توسط متخصص طب فیزیکی تجویز میشود.
آیا PRP باعث میشود که غضروف زانو به حالت اولش بازگردد ؟
PRP از مزایای ویژگی های ترمیمی طبیعی خون برای کمک به ترمیم غضروف آسیب دیده در زانو و کاهش درد، التهاب و بهبود عملکرد مفصل استفاده می‌کند. اما بازگرداندن زانو به حالت اول آن با تزریق ممکن نخواهد بود و یا به ندرت رخ می‌دهد.
آیا می توان بعد از تزریق PRP پیاده روی کرد؟
معمولا دوره ریکاوری و استراحت خاصی برای بعد از تزریق PRP در زانو در نظر گرفت نمی‌شود و این یعنی محدودیت خاصی برای پیاده روی بعد از تزریق وجود ندارد.
آیا تزریق PRP در زانو درد دارد؟
تزریق پیآرپی در زانو یک روش کمتهاجمی است و درد آن بسیار کم است البته که پزشک پیش از تزریق از بیحسی موضعی استفاده خواهد کرد. بنابراین درد و ناراحتی به حداقل خواهد رسید.
آیا استراحت بعد از تزریق PRP ضروری است؟
توصیه ما آنست که بیماران، ادامه روز تزریق PRP را به استراحت اختصاص دهند و در دو روز بعدی هم بهتر است که استفاده از زانو را محدود کنند، اما انجام فعالیت به طور کلی توصیه میشود. این موضوع به مفصل اجازه می دهد تا در عین جذب مواد تزریق شده در بافت های اطراف، زمینه ریکاوری نیز فراهم شود.
برای دیدن نتیجه مثبت تزریق prp چقدر زمان لازم است؟
معمولا می توان نتیجه اکثر تزریق های PRP زانو و بهبود نسبی درد را بعد از یک تا دو هفته مشاهده کرد. این بهبود و کاهش درد تا شش هفته بعد از تزریق هم ادامه پیدا می‌کند. تاثیرات مثبت تزریق پی آر پی نیز گاهی تا ۱۸ ماه نیز ماندگار است.
آیا بیمه درمان PRP را پوشش می‌دهد؟
طرح‌های بیمه متفاوت هستند، اما در حال حاضر اکثر ارائه دهندگان بیمه این درمان‌های مکمل را پوشش نمی‌دهند. پس باید گفت که هزینه تزریق PRP زانو را قبل از انجام جویا شوید.
آیا پی آر پی را می‌توان با درمان‌های دیگر آرتروز زانو ترکیب کرد؟
بله، تزریق پی آر پی را می‌توان با درمان‌های دیگری مثل فیزیوتراپی یا دارودرمانی ترکیب کرد تا اثربخشی‌شان را افزایش داد.
زمانی که باید بیمار در مطب باشد (همراه با زمان آماده‌سازی) برای تزریق پی آر پی چقدر است؟ کل زمانی که شما باید در مطب باشید یعنی زمان آماده‌سازی و خود تزریق معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت زمان می‌برد
چقدر باید بین جلسات پی آر پی منتظر بمانیم؟
اصولاً به چند جلسه در مان پی آر پی برای رسیدن به رویش مجدد مو به صورتی موثر نیاز خواهد بود. اکثر بیماران در سه جلسه مجزا تحت درمان قرار می‌گیرند، که هر کدام با ۵ الی ۶ فاصله انجام میشود. برای حفظ نتایج درمان، به بیمار توصیه میشود تا هر چهار تا شش ماه تحت درمان به صورت تک جلسه قرار بگیرد.
چطور می‌توانم تزریق پی آر پی ام را موثرتر کنم؟
قبل از درمان پی آر پی، سبزیجات با برگ سبز تیره میل کنید و همین طور مصرف آهن و ویتامین ب را هم افزایش دهید. در ضمن، سیگار نکشید، الکل مصرف نکنید و غذاهایی که پلاکت را کاهش می‌دهند هم مصرف نفرمایید.
