دررفتگی شانه صدمه‌ای است که در آن استخوان بازو از حفره‌ی فنجان مانندی که جزئی از استخوان کتف است خارج می‌شود. شانه منعطف‌ترین مفصل بدن است و این امر باعث می‌شود که احتمال دررفتگی آن زیاد شود.
اگر احساس می‌کنید که دچار دررفتگی شانه شده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. توانایی کارکرد شانه در اکثر افراد در عرض چند هفته به طور کامل باز می‌گردد. با این حال در صورت دررفتگی شانه، احتمالاً دررفتگی مجدد این مفصل زیاد خواهد بود.
علائم دررفتگی شانه چیست؟
علائم دررفتگی شانه عبارتند از:
- بدشکلی
- تورم
- بی‌حسی
- ضعف
- کبودی
گاهی اوقات ممکن است دررفتگی باعث پارگی رباط‌ها یا تاندون‌های شانه شود یا به عصب آسیب بزند. مفصل شانه ممکن است دچار دررفتگی به طرف جلو، عقب یا پایین شود. یکی از انواع رایج دررفتگی شانه زمانی رخ می‌دهد که شانه به سمت جلو سر می‌خورد (بی‌ثباتی قدامی).
این مورد به این معناست که استخوان بازو به جلو حرکت می‌کند و از حفره‌ی خود خارج می‌شود. این مورد ممکن است در زمانی که در حال پرتاب کردن چیزی هستید رخ دهد.
علت در رفتن شانه
دلایل دررفتگی شانه عبارتند از:
- صدمات ورزشی. دررفتگی شانه یکی از آسیب‌های رایج در ورزش‌های پر برخورد، مانند فوتبال و هاکی است. این مشکل در ورزش‌هایی که احتمال افتادن در آن‌ها وجود دارد، مانند: اسکی آلپاین، ژیمناستیک و والیبال نیز رایج است.
- ترومای غیر ورزشی. ضربه‌ی محکم به شانه در تصادف با موتورسیکلت می‌تواند باعث دررفتگی شانه شود.
- افتادن. بد زمین خوردن در زمان افتادن مثلاً از بالای نردبان یا سر خوردن فرش از زیر پا می‌تواند باعث دررفتگی شانه شود.
مشکلات احتمالی ناشی از دررفتگی شانه
مشکلات ناشی از دررفتگی شانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پاره شدن عضلات، رباط‌ها یا تاندون‌های تقویت کننده‌ی مفصل شانه
- آسیب به عصب یا عروق خونی در مفصل شانه یا اطراف آن
- بالا رفتن احتمال دررفتگی مجدد شانه، مخصوصاً در صورتی که آسیب شدید باشد.
کشیدگی یا پارگی رباط یا تاندون در شانه یا آسیب به عصب یا عروق خونی در اطراف شانه ممکن است برای درمان نیازمند جراحی باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احتمال می‌دهید که شانه شما دررفته است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تا زمان مراجعه به پزشک به موارد زیر توجه کنید:
- مفصل را حرکت ندهید. شانه را در همان حالتی که هست آتل بگیرید. شانه را حرکت ندهید و سعی نکنید آن را با فشار جا بیاندازید. این کار می‌تواند به مفصل شانه و عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها، اعصاب یا عروق خونی اطراف آن آسیب برساند.
- روی مفصل آسیب دیده یخ قرار دهید. به منظور کمک به کاهش درد و تورم روی شانه یخ قرار دهید.
تشخیص دررفتگی شانه
در اورژانس به پزشک بگویید که چرا احتمال می‌دهید شانه دچار دررفتگی شده باشد و همچنین اگر قبلاً هم شانه در رفته بوده به وی اطلاع دهید. ممکن است پزشک برای کاهش درد از شل‌کننده‌های عضلانی کمک بگیرد.
آزمایشاتی که ممکن است پزشک تجویز کند می‌تواند شامل تصویربرداری اشعه‌ی ایکس، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تشخیص آسیب به بافت، یا توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) که هرگونه شکستگی استخوان که با اشعه‌ی ایکس مشخص نمی‌شود را نشان خواهد داد باشد. همچنین ممکن است پزشک بتواند تنها با لمس کردن بالای استخوان بازو بتواند دررفتگی را تشخیص دهد.
درمان دررفتگی شانه
در صورت تشخیص دررفتگی شانه، پزشک با احتیاط استخوان شانه را در حفره‌ی شانه به شکل درست جا می‌اندازد که این پروسه جااندازی بسته (کلوز ریداکشن) نامیده می‌شود. دلیل بسته بودن آن این است که نیازی به جراحی ندارد.
- در صورتی که فرد دچار اسپاسم نشده باشد نیازی به داروی مسکن نخواهد داشت. ممکن است پزشک با استفاده از داروی بی‌حسی برای شانه، این قسمت را بی‌حس کند. بعد از اینکه شانه جا افتاد، هرگونه درد شدید فوراً بهبود خواهد یافت. ممکن است پزشک برای اطمینان از اینکه جااندازی موفقیت‌آمیز بوده باشد تصویربرداری اشعه‌ی ایکس تجویز کند.
- ممکن است برای تسریع روند بهبودی یا کاهش درد لازم باشد تا حداقل به مدت یک هفته از آتل یا اسپلینت استفاده کنید. ممکن است پزشک توصیه کند که روزی ۳ تا ۴ بار روی شانه یخ قرار دهید. بهتر است ورزش‌های سبکی انجام دهید تا شانه خشک و سفت نشود. معمولاً بعد از چند هفته کارکرد شانه به حالت عادی باز خواهد گشت.
- تقریباً یک هفته بعد از آسیب، پزشک فرد را به ارتوپد یا متخصص استخوان ارجاع خواهد داد تا استخوان، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های شانه را بررسی کند. بعد از اینکه شانه بهبود یافت متخصص طب فیزیکی تمرین‌هایی برای کشش شانه و افزایش تحرک آن تجویز خواهد کرد. سپس درمانگر تمرین‌هایی که عضلات و رباط‌های شانه را تقویت می‌کنند نیز اضافه خواهد کرد. این توانبخشی کمک می‌کند تا از دررفتگی شانه در آینده جلوگیری شود.
قبل از شروع فعالیت‌هایی مانند: ورزش، باغبانی، بلند کردن اجسام سنگین یا بالا بردن دست که ممکن است باعث فشار بر شانه شوند، با پزشک خود مشورت کنید.
معمولاً و مخصوصاً اگر شانه برای اولین بار در رفته باشد نیازی به جراحی نیست. ممکن است در صورتی که استخوان یا تاندون‌ها آسیب دیده باشند پزشک جراحی را توصیه کند. اگر شانه برای چندمین بار دررفته باشد، که در ورزشکاران جوان رایج است، پزشک با کمک جراحی رباط‌هایی که استخوان بازو را به استخوان کتف وصل می‌کنند ترمیم و محکم خواهد کرد.
ممکن است لازم باشد تا برای مراقبت‌های بعدی (فالوآپ) مجدداً به بیمارستان مراجعه کنید و همچنین ممکن است به منظور تقویت و توانبخشی شانه فیزیوتراپی نیز تجویز شود.
توانبخشی، بازتوانی پس از دررفتگی شانه
برخی از راه‌های توانبخشی عبارتند از:
مصرف دارو
ممکن است شانه در چند روز اول درد زیادی داشته باشد و لازم باشد تا مسکن‌هایی مانند پاراستامول یا ایبوپروفن مصرف کنید. همیشه برای اطلاع از میزان مصرف از دستورات روی جعبه پیروی کنید. اگر این کار نتوانست درد را کنترل کند، پزشک می‌تواند مسکن‌های قوی‌تری مانند کدئین تجویز کند. درد باید بعد از برداشتن آتل و شروع حرکت شانه کاهش یابد.
فیزیوتراپی
بعد از جا افتادن شانه، متخصص طب فیزیکی می‌تواند نقش مؤثری در توانبخشی شانهی شما داشته باشد. وی می‌تواند مشخص کند که کدام قسمت از بافت آسیب دیده و میزان این آسیب‌دیدگی چقدر است.
متخصص طب فیزیکی می‌تواند به شما بگوید که چقدر طول می‌کشد تا این آسیب دیدگی بهبود یابد. در طول دوران نقاهت، به شما کمک خواهد کرد تا دردتان کاهش یافته و سریع‌تر بهبود یابید.
این مورد معمولاً شامل تمرین‌های تقویتی و استقامتی که برای بازگشت شما به فعالیت‌ها و کاهش احتمال دررفتگی مجدد شانه طراحی شده‌اند می‌باشد.
انجام حرکات ورزشی
بعد از اینکه روند بهبودی شانه شروع شد، درمانگر به شما توصیه خواهد کرد که تمارین پویا و کمکی را شروع کنید. این تمارین شامل استفاده از دست سالم یا میله برای کمک به حرکت کامل دست آسیب دیده است. مثال‌هایی در این زمینه عبارتند از:
تمرین ابداکشن شانه
یک تکه چوب را با دو دست بگیرید، به طوری که دستانتان به اندازه‌ی عرض شانه از هم فاصله داشته باشند و با دست سالم دست آسیب دیده را به طرف پهلویتان هل دهید و مجدداً به سمت بدن بکشید. این کار را در هر دو جهت انجام دهید و دست آسیب دیده را از بدن دور و به بدن نزدیک کنید.
حرکت فلکشن شانه
طاقباز دراز بکشید یا روی صندلی بنشینید و دستی که آسیب دیده را با دست سالمتان بگیرید و دستانتان را به آرامی به سمت سرتان بالا بیاورید و اگر راحت بودید بالاتر از سرتان ببرید و به محض اینکه احساس کردید شانه از جا در می‌آید دستانتان را پایین بیاورید.
حرکت چرخشی شانه
یک تکه چوب یا میله را با دو دست خود بگیرید و اینبار آرنجتان را در پهلوی خود نگه دارید. میله را در جلوی خود به چپ و راست حرکت دهید تا مفصل شانه بچرخد.
سؤالات متداول
آیا دررفتگی شانه خود به خود درمان می‌شود؟
خیر. تا زمانی که استخوان هومروس را پزشک جا بیاندازد، درد خواهید داشت. هرچه درمان این آسیب بیشتر به تعویق بیفتد، عضلات و رباط‌های مجاور آن بیشتر صدمه خواهند دید.
در صورت دررفتگی شانه چطور باید خوابید؟
به پشت و یا به پهلو و روی شانهی سالم بخوابید و بالشتی در قسمت زیر بغل شانهی آسیب دیده قرار دهید. باید در زمان خوابیدن هم آتل داشته باشید، تا زمانی که پزشک یا متخصص طب فیزیکی دستور دهد که آتل را بردارید.
دررفتگی شانه چقدر درد دارد؟
دررفتگی شانه بسیار دردناک است. اگر قبلاً دچار دررفتگی شانه شده باشید، احتمال رخ دادن مجدد آن زیاد خواهد بود. بعد از تسکین یافتن درد اولیه، تمارین توانبخشی کمک خواهند کرد تا از دررفتگی شانه در آینده جلوگیری شود.
آیا دررفتگی شانه صدمه‌ای دائمی است؟
دررفتگی شانه در صورتی که فوراً درمان شود معمولاً باعث آسیب دائمی نشده و عمدتاً نیازی به جراحی نخواهد داشت. ممکن است لازم باشد ۱ الی ۲ هفته از آتل استفاده کنید و برای تسکین درد و تورم از یخ استفاده کنید.
در صورت دررفتگی شانه از انجام چه ورزش‌هایی باید خودداری کنم؟
باید از انجام حرکاتی که باعث بالا آمدن دست بالاتر از شانه و چرخش آن به بیرون می‌شود (دور شدن و چرخش جانبی) خودداری کنید.
چه غذاهایی برای بهبود دررفتگی شانه مفیدند؟
شما باید پروتئین، چربی (ترجیحاً چربی‌های غیر اشباع مونو) و کربوهیدرات مصرف کنید تا بدنتان بعد از جراحی یا آسیب دیدگی بهبود یابد. مصرف میوه، سبزیجات، پاستا، نان، مرغ، تخم مرغ و ماهی توصیه می‌شود. فرد می‌تواند با مصرف نوشیدنی مکمل پروتئینی همراه با غذا، میزان پروتئین دریافتی خود را افزایش دهد.
آیا بعد از دررفتگی شانه می‌توانم وزنه‌برداری کنم؟
بعد از ۱۶ هفته، در صورتی که به خوبی بهبود یافته باشید، می‌توانید تمرین‌های استقامتی و وزنه‌ای را شروع کنید؛ اما همیشه از تیم پزشکی خود سؤال کنید و اگر آن‌ها بگویند که آمادگی انجام کاری را ندارید، ریسک نکنید.
