آرتروز ستون فقرات، به تحلیل غضروف مفاصل و دیسک‌های گردن و کمر گفته میشود. گاهی اوقات، آرتروز زوائدی تولید می‌کند که بر اعصاب خروجی ستون فقرات فشار وارد می‌کند. این عارضه می‌تواند باعث ضعف و درد در بازوها یا پاها شود. درمان‌هایی برای آرتروز ستون فقرات نیز وجود دارد که به منظور تسکین علائم درد و بهبود عملکرد فرد انجام میشود.
آرتروز ستون فقرات چیست؟
آرتروز ستون فقرات، التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک بین ستون فقرات و لگن می‌باشد. این عارضه بعضاً با ساییدگی و پارگی مفاصل، اختلالات خود ایمنی، عفونت و سایر علل مرتبط است. گاهی اوقات، التهاب ناشی از آن ممکن است محل اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به مهره‌های ستون فقرات را نیز تحت تاثیر قرار دهد. صرف نظر از محل دقیق، آرتروز در کمر یا گردن می‌تواند دردناک و اغلب مزمن باشد.
انواع آرتروز ستون فقرات
بیش از ۱۰۰ نوع مختلف آرتروز وجود دارند و بیشتر آنها می‌توانند بر کمر یا گردن تأثیر بگذارند. اگرچه همه انواع آرتروزها با التهاب همراهند، آرتریت بر اساس منشاء آن به دو دسته التهابی و غیرالتهابی (دژنراتیو) تقسیم میشود.
استئوآرتریت ستون فقرات
استئوآرتریت (آرتروز غیرالتهابی یا دژنراتیو) شایع‌ترین شکل آرتروز ستون فقرات است که معمولاً کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به علت ساییدگی و پارگی مهرهها ایجاد میشود. همانطور که غضروف بین مفاصل به آرامی تجزیه می‌شوند، التهاب و درد نیز رخ می‌دهد. از آنجایی که درد، ناشی از آسیب مکانیکی است، معمولاً وقتی کمر خود را خم می‌کنید یا می‌چرخید، درد بیشتر میشود. داشتن سابقه صدمات به کمر نیز ممکن است به ایجاد آرتروز ستون فقرات منجر شود. آرتروز ستون فقرات معمولاً مفاصل فاست بین مهرهها را درگیر می‌کند. همچنین به عنوان “آرتروز مفصل فاست”، “سندرم مفصل فاست” و “بیماری فاست” نیز شناخته میشود.
در برخی موارد، تحلیل دیسک‌های ستون فقرات (بیماری دژنراتیو دیسک) ممکن است به آرتروز ستون فقرات منجر شود. با نازک شدن دیسک‌های بین مهره‌ای، فشار بیشتری به مفاصل منتقل میشود. همین امر، منجر به اصطکاک بیشتر و به طبع آسیب بیشتر به غضروف می‌گردد. هنگامی که این آسیب‌ها در گردن رخ دهد، به این وضعیت “آرتروز گردن” می‌گویند. آرتروز گردن همیشه هم باعث درد نمی‌شود و بسیاری از افراد علائم قابل توجهی ندارند.
روماتیسم ستون فقرات
آرتریت روماتوئید (RA) یک اختلال خودایمنی است، که طی آن سیستم ایمنی بدن، به سینوویوم (پوشش روی مفاصل) حمله می‌کند. اگرچه آرتریت روماتوئید در سایر مفاصل شایع‌تر است، اما می‌تواند در ناحیه ستون فقرات، به ویژه گردن نیز رخ دهد. روماتیسم ستون فقرات، ناشی از سایش و پارگی نیست، بنابراین یک نوع آرتروز التهابی در نظر گرفته میشود. این عارضه همچنین می‌تواند باعث کمر درد (و درد در سایر مفاصل) شود حتی زمانی که از این مفاصل استفاده نمی‌شود. نکته قابل توجه این است که زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اسپوندیلوآرتریت (اسپوندیلوآرتروپاتی)
اسپوندیلوآرتریت، نوعی بیماری التهابی است که هم مفاصل و هم نقاط اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان را درگیر می‌کند. اسپوندیلوآرتریت نوعی آرتروز است که به ستون فقرات و در برخی افراد به مفاصل بازوها و پاهایشان حمله می‌کند. این عارضه ارثی بوده و یک سری از از ژن‌های افراد می‌توانند باعث بروز آن شوند.
علائم آرتروز ستون فقرات
تعداد قابل توجهی از علائمی که به طور معمول در آرتروز ستون فقرات دیده می‌شوند شامل موارد زیر است:
سفتی و درد کمر و یا گردن که در هنگام صبح بدتر میشود (به ویژه حدود ۳۰ دقیقه پس از بیدار شدن از خواب)، که اغلب به آن “درد در اولین حرکت” می‌گویند.
- دردی که معمولاً در طول روز تا حد قابل تحملی فروکش می‌کند و فرد قادر است به فعالیت‌های خود ادامه دهد.
- درد و گرفتگی که در عصر بدتر میشود.
- دردی که خوابیدن را دچار مشکل می‌کند، معمولاً نشان دهنده آرتروز است.
- تورم و گرما در یک یا چند مفصل، به ویژه در هنگام تغییرات آب و هوایی (که می‌تواند با تغییرات فشار هوا و خنک شدن آن مرتبط باشد).
- حساسیت موضعی زمانی که مفصل یا ناحیه آسیب دیده ستون فقرات تحت فشار قرار گیرد.
- درد مداوم یا متناوب مفصلی، که اغلب خیلی دردناک بوده و ممکن است با حرکت تشدید شود.
- از دست دادن انعطاف پذیری مفصل، مانند مشکل داشتن یا ناتوان شدن در خم شدن و برداشتن جسمی از روی زمین
- احساس یا صدای سایش استخوان روی استخوان هنگام حرکت مفصل (که کرپیتوس نامیده میشود)، به ویژه در گردن
- احساس گزگز، یا بی‌حسی در عصب یا نخاع، زمانی رخ می‌دهد که زوائد استخوانی در لبه مفاصل ستون فقرات ایجاد شده و باعث تحریک اعصاب می‌شوند.
علت آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات معمولاً به علت آسیب به مفاصل رخ می‌دهد. همانطور که شاید بدانید، سطوح مفاصل، به منظور تسهیل حرکت، با غضروف پوشانده شده‌اند؛ زیرا دو طرف مفصل روی یکدیگر ساییده می‌شوند. با این وجود، مفصل می‌تواند به طرق زیر آسیب دیده و درد بگیرد:
- غضروف یک طرف مفصل آسیب ببیند: در این حالت، هر بار که ستون فقرات شما حرکت کند، غضروف آسیب دیده به غضروف کناری خود ساییده شده و باعث آسیب بیشتر می‌گردد.
- آسیب و اصطکاک مفصل باعث بروز التهاب شود.
- مفاصل متورم، سیگنال درد را از طریق عصبی که از مفصل عبور می‌کند، منتقل می‌کنند.
- این سیگنال منتقل شده باعث میشود که عضلات کمر دچار اسپاسم شوند.
- اسپاسم عضلانی و التهاب مفصلی باعث کمر درد میشود.
عواملی که خطر ابتلا به آرتروز ستون فقرات را بیشتر می‌کنند
عوامل محرک آرتروز ستون فقرات عبارتند از:
- سن
- اضافه وزن/چاقی
- بیماری‌های خاصی مانند دیابت، نقرس، پسوریازیس، سل، سندروم روده تحریک پذیر و بیماری لایم
آرتروز ستون فقرات می‌تواند منجر به چه مشکلاتی شود؟
آرتروز ستون فقرات می‌تواند باعث ایجاد زوائد (خار) استخوانی شود (رشد بیش از حد استخوان در لبه‌های آن). در ستون فقرات، این زوائد استخوانی، مفاصل را تحت تأثیر قرار داده و باعث بزرگتر شدن آنها می‌شوند. این عارضه، “هیپرتروفی مفصل” نامیده میشود. اگرچه این خارهای استخوانی به خودی خود چیز بدی نیستند، اما ممکن است باعث باریک شدن مجرای نخاع و اعصاب خروجی از ستون فقرات شوند.
در چنین شرایطی، ممکن است دو حالت ایجاد شود:
- تنگی نخاع: فشردگی طناب نخاعی در داخل کانال نخاعی
- رادیکولوپاتی: تحت فشار قرار گرفتن اعصاب محیطی هنگام خروج از ستون فقرات (که سیاتیک یکی از انواع رادیکولوپاتی است)
چه زمانی برای آرتروز ستون فقرات به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم زیر را دارید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- در ادرار کردن مشکل دارید، یا احساس می‌کنید که نیاز به ادرار کردن دارید در حالی که مثانه شما خالی است.
- کنترل مثانه یا روده خود را از دست داده‌اید.
- احساس بی‌حسی یا گزگز در اطراف اندام تناسلی یا پایین تنه خود دارید.
- قدرت پاهای خود را از دست داده‌اید.
- احساس ناخوشایندی مانند تب یا عرق کردن دارید.
تشخیص آرتروز ستون فقرات
بهترین راه برای تشخیص آرتروز ستون فقرات، اسکن اشعه ایکس است. پزشک همچنین از شما یک شرح حال پزشکی گرفته و یک معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌دهد تا ببیند آیا دچار درد، حساسیت، از دست دادن دامنه حرکتی گردن یا کمر شده‌اید یا اگر علائم درگیری عصبی مانند ضعف، تغییرات رفلکس یا از دست دادن حس دارید، پزشک ممکن است تست‌های خاصی را برای کمک به تشخیص آرتروز ستون فقرات تجویز کند.
این تست‌ها عبارتند از:
- اسکن اشعه ایکس برای بررسی آسیب استخوانی، وجود زوائد استخوانی، و تحلیل غضروف یا دیسک استفاده میشود؛ با این وجود باید بدانید که این اسکن قادر به نشان دادن آسیب اولیه به غضروف نمی‌باشد.
- آزمایش خون برای رد سایر بیماری‌ها
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای نشان دادن آسیب به دیسک یا باریک شدن اعصاب نخاعی
درمان آرتروز ستون فقرات
در بیشتر موارد، درمان آرتروز ستون فقرات برای بهبود درد و توانایی عملکردی افراد انجام میشود. هدف از درمان، بازگشتن به سبک زندگی سالم است. همچنین اولین گزینه درمانی می‌تواند شامل کاهش وزن در صورت نیاز، حفظ وزن مناسب و نیز ورزش باشد.
دارو
برای درمان آرتروز ستون فقرات می‌توان از داروهای ضد درد استفاده میشود. داروهای بدون نسخه شامل استامینوفن (تیلنول) میشود. همچنین داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) نیز در مقادیر معینی بدون نسخه در دسترس هستند؛ به عنوان مثال آسپرین، ناپروکسن سدیم (Aleve) و ایبوپروفن (Motrin یا Advil).
فیزیوتراپی
متخصص طب فیزیکی به شما در تعیین اهدافی برای کاهش علائم و سرعت پیشرفت آرتروز ستون فقرات کمک خواهد کرد. شما همچنین نحوه ایمن ورزش کردن و انجام فعالیت‌های عادی روزانه را آموزش خواهید دید. متخصص طب فیزیکی همچنین ورزش‌هایی را تجویز می‌کند که سبک بوده و در عین حال عضلات ستون فقرات، شکم و لگن شما را تقویت کند تا توانایی شما برای ایستادن، راه رفتن و حفظ تعادل را بهبود بخشد و خطر به زمین افتادن را کاهش دهد.
ورزش کردن
هنگامی که به آرتروز ستون فقرات مبتلا هستید، کشش و تقویت عضلات اطراف برای کاهش فشار در اطراف کمر بسیار مهم است.
در ادامه، تمرینات ورزشی زیر به شما کمک می‌کنند تا در مسیر بهبود خود بهتر عمل کنید. همچنین انعطاف پذیری و توان حرکتی خود را تقویت کنید. فقط به یاد داشته باشید: هنگام ورزش نباید درد داشته باشید. اگر درد داشتید، تمرین را قطع کرده و با پزشک خود مشورت کنید.
حرکات ورزشی با توجه به شرایط هر فرد باید تجویز شوند. لذا از انجام حرکات ورزشی بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.
تقویت عضلات شکم
این نوع تمرین، توانایی بدن برای انقباض و کنترل عضلات شکمی را بهبود بخشیده که منجر به تقویت ماهیچه‌های اطراف ستون فقرات میشود.
به پشت دراز بکشید و ستون فقرات و لگن را در حالت خنثی نگه دارید و زانوهای خود را خم کنید. شکم را به داخل و به سمت ستون فقرات داده و بدون حبس نفس، عضلات زیر شکم خود را سفت (منقبض) کنید. انقباض را حفظ کرده و به نفس کشیدن عادی خود ادامه دهید و حرکت را برای ۱۰ ثانیه نگه دارید.
۳ ست و هر بار ۱۰ تکرار در روز انجام دهید.
حرکت زانو به سینه
این تمرین به بهبود انعطاف پذیری ستون فقرات و باسن کمک می کند و به تحرک کلی شما در حین انجام فعالیت های روزانه کمک می کند.
به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. به آرامی یک زانو را به سمت قفسه سینه خود بیاورید تا زمانی که کشش ملایمی را در قسمت تحتانی ستون فقرات و لگن خود احساس کنید.
۵ ثانیه نگه دارید. به آرامی پایین بیایید. ۱۰ تکرار روی هر طرف، ۱ بار در روز.
تقویت عضلات همسترینگ
وقتی مبتلا به آرتروز ستون فقرات هستید، عضلات همسترینگ (عضلاتی که در امتداد پشت ران شما قرار دارند) سفت و خشک می‌شوند. این تمرین به کشش عضلات همسترینگ و به دنبال آن به انعطاف‌پذیری شما کمک خواهد کرد.
به پشت دراز بکشید و مانند تصویر ساق پایتان را صاف با یک کش به سمت خود بکشید. با استفاده از این کش، پای خود را بالا بیاورید تا زمانی که کشش ملایمی را در پشت زانو و ران احساس کنید. حرکت را تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس پا را به آرامی پایین بیاورید. این تمرین را هر روز ۱ بار با ۳ مرتبه تکرار برای هر پا انجام دهید.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)، اعمال جریان الکتریکی از طریق پوست برای تسکین درد می‌باشد. استفاده از این دستگاه کوچک و قابل حمل به نسبت ساده است. الکترودها روی پوست قرار می‌گیرند و به باتری متصل می‌شوند. از این تحریک الکتریکی می‌توان برای درمان بسیاری از انواع درد استفاده کرد، از کمر درد مزمن گرفته تا درد حاد پس از عمل جراحی. این شیوه درمانی همچنین ممکن است برای آرتروز مانند آرتریت روماتوئید یا اسپوندیلیت آنکیلوزان و همچنین اختلالات درد مزمن مانند فیبرومیالژیا استفاده شود.
لیزر درمانی
لیزر درمانی سرد، لیزر درمانی کم توانی است که با استفاده از سطوح کم شدت نور، باعث التیام بدن می‌گردد. این روش لیزر درمانی “لیزر درمانی سرد” نامیده میشود، زیرا سطوح کم شدت نور برای گرم کردن بافت بدن شما کافی نبوده و در مقایسه با سایر انواع لیزر درمانی، مانند انواعی که برای از بین بردن تومورها و انعقاد بافت استفاده میشود، پایین می‌باشد. لیزر درمانی برای تسکین درد ناشی از آرتروز ستون فقرات نیز مفید است. در این روش، طول موج‌های خاصی و نیز نور سطح پایین به طور مستقیم به ستون فقرات اعمال می‌شوند. سپس بافت بدن نور را جذب می‌کند. نور قرمز و مادون قرمز باعث واکنش بدن می‌شوند و سلول‌های آسیب دیده تحریک می‌شوند که در نتیجه آن باعث بازسازی بافت می‌گردد.
درمان آرتروز ستون فقرات با شاک ویو
شاک ویو درمانی (ESWT) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که برای مدیریت درد و بهبود قدرت عضلانی از طریق امواج شاک عمل می‌کند. استفاده از این روش درمانی در درمان انواع اختلالات اسکلتی-عضلانی به طور گسترده در سراسر اروپا، آمریکای جنوبی و آسیا استفاده می‌شده است. در ۲۰ سال گذشته، کاربرد بالینی شاک ویو تراپی در درمان اختلالات اسکلتی-عضلانی و استخوانی مانند آرتروز ستون فقرات رشد چشمگیری داشته است. مطالعات نشان می‌دهند که شاک ویو تراپی می‌تواند در درمان آرتروز ستون فقرات به عنوان یک درمان غیرتهاجمی با ایمنی و اثربخشی بالا توصیه شود.
طب سوزنی
طب سوزنی شامل قرار دادن سوزن‌های ظریف در نواحی معینی از پوست است. متخصص می‌تواند سوزن‌ها را به صورت دستی، با حرارت (با گیاه خشک شده‌ای به نام موکسا) یا با جریان الکتریکی کوچک (الکترو-طب سوزنی) تحریک کند. متخصصین طب فیزیکی، گاهی همزمان دو بیمار را درمان می‌کنند، زیرا سوزن‌ها باید برای مدتی در جای خود باقی بمانند. این سوزن‌ها بسیار ظریف هستند، بنابراین قرار دادن آنها روی پوست دردناک نیست. تنها گاهی اوقات ممکن است احساس سنگینی یا سوزن سوزن شدن در محل درمان داشته باشید که خود نشانه مثبتی در نظر گرفته میشود.
همچنین به نظر می رسد طب سوزنی با تغییر احساس دردی که از بافت‌های آسیب دیده به مغز ارسال میشود و نیز با تحریک هورمون‌های تسکین دهنده درد در بدن (اندورفین و انسفالین‌ها) درد را تسکین می‌دهد. البته باید بدانید که طب سوزنی قادر به درمان آرتروز ستون فقرات نیست، اما در تسکین درد موثر می‌باشد.
سوالات متداول
آیا پیاده‌روی برای آرتروز ستون فقرات مفید است؟
بله، زیرا ورزشی سبک است، به انعطاف پذیری مفاصل و به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند و نیز خطر پوکی استخوان را کاهش می‌دهد.
با وجود داشتن آرتروز ستون فقرات چه کارهایی نباید انجام داد؟
افراد مبتلا به آرتروز ستون فقرات بهتر است از خم شدن از ناحیه کمر یا چرخش اجتناب کنند. افراد مبتلا به آرتروز گردن باید از وارد کردن فشار اضافی به سر و گردن خودداری کنند، به خصوص در ورزش‌هایی مانند یوگا.
آیا می‌توان با وجود ابتلا به آرتروز ستون فقرات یک زندگی عادی داشت؟
خوشبختانه، داشتن این عارضه به این معنا نیست که روزهای خود را در انزوا و درد سپری کنید. به جای آن می‌توانید کارهایی برای کاهش درد، بهبود عملکرد ستون فقرات و بهبود کیفیت زندگی خود انجام دهید.
آرتروز ستون فقرات از چه سنی شروع میشود؟
این عارضه بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال دیده میشود.
علت عود و تشدید آرتروز ستون فقرات چیست؟
در اکثر افراد، با توقف درمان، علائم این عارضه پدیدار میشود. سایر محرک‌ها نیز شامل فعالیت بیش از حد، استرس، عفونت یا خواب ناکافی است.
آیا آرتروز ستون فقرات می‌تواند شما را فلج کند؟
این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند فلج کننده باشد، زیرا غضروفی که از مفاصل ستون فقرات، زانوها، دست‌ها و ستون فقرات حمایت می‌کند، از بین رفته و همین امر باعث ایجاد درد شدیدی میشود؛ زیرا استخوان‌ها شروع به سایش روی یکدیگر می‌کنند.
آرتروز ستون فقرات چقدر سریع پیشروی می‌کند؟
طبق نظر متخصصان، زمانی که آرتروز ستون فقرات شروع میشود، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا به مرحله شدید خود برسد. با این وجود، در موارد شدید، این عارضه به سرعت پیشروی خواهد کرد.
