تورم مچ پا و ورم پاها، عارضه‌ای شایع هستند، به خصوص اگر زیاد ایستاده یا راه رفته باشید و معمولاً جای نگرانی ندارند. اما اگر این تورم تداوم داشته یا با علائم دیگری همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری باشد. برای اطلاع از علت ورم پا، مچ پا یا ساق پا، نشانه چه مشکلی است و کارهایی که می‌توانید برای کاهش این تورم انجام دهید، به خواندن مطالب زیر بپردازید.
علائم ورم پا
علائم ورم پا عبارتند از:
- پا بزرگتر از روز قبل است.
- پوست ناحیه متورم، کشیده و براق به نظر می‌رسد.
- مشکل در راه رفتن
- در پاهای متورم خود احساس پری یا سفتی می‌کنید.
- درد خفیف یا زیاد
علت‌های ورم پا
ممکن است پس از یک روز طولانی راه رفتن یا ایستادن، مقداری ورم پا و مچ پا را تجربه کرده باشید، به خصوص اگر هوای بیرون گرم باشد. اما برخی از دلایل ورم پا، ورم مچ پا یا ورم ساق پا به ایستادن طولانی مدت روی پاها ارتباطی ندارد. در زیر، سایر احتمالات را بیان می‌کنیم:
اِدِم
ادم اصطلاح پزشکی برای تورم است که زمانی رخ می‌دهد که مایع در بافت‌های بدن گیر مسدود می‌شود. این عارضه به طور معمول پاها را درگیر می‌کند، اما می‌تواند در سایر قسمت‌های بدن مانند صورت یا شکم نیز رخ دهد.
سایر علائم ادم عبارتند از:
- پوست براق و کشیده روی ناحیه آسیب دیده
- پوستی که پس از فشار دادن، فرورفته باقی می‌ماند.
- درد و کاهش تحرک
سرفه یا مشکل در تنفس، اگر ریه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
درمان
ادم ممکن است خود به خود از بین برود، یا ممکن است یک علت زمینه‌ای داشته باشد، که نیاز به درمان پزشکی دارد. درمان‌های خانگی شامل پوشیدن جوراب ساق بلند، کاهش مصرف نمک و دراز کشیدن در حالی که پاها را بالاتر از قفسه سینه قرار می‌دهید می‌باشد.
آسیب پا یا مچ پا
ضربه به پا یا مچ پا می‌تواند باعث تورم در این ناحیه از بدن شود. به عنوان مثال، رگ به رگ شدن مچ پا، زمانی رخ می‌دهد که رباط‌ها بیش از حد کشیده می‌شوند و می‌تواند باعث تورم پا شود.
درمان
برای درمان آسیب پا یا مچ پا، فرد باید در صورت امکان پا را بالا بیاورد و سعی کند وزن را روی پای آسیب دیده نیندازد. استفاده از کیسه یخ یا بانداژ فشاری می‌توانند به کاهش تورم کمک کنند و مسکن نیز می‌تواند به کاهش درد شما کمک کند.
بارداری
یکی از علائم رایج اواخر بارداری، تورم پا و مچ پا است. این تورم به دلیل احتباس مایعات و افزایش فشار روی وریدها است.
درمان
برای درمان ورم پا در دوران بارداری، زنان می‌توانند تا حد امکان پاهای خود را بالا بیاورند، کفش‌های راحت و طبی بپوشند و از ایستادن طولانی مدت خودداری کنند. خنک ماندن، اجتناب از مصرف نمک و افزایش مصرف آب می‌تواند به کاهش احتباس مایعات کمک کند. پوشیدن لباس‌هایی، مانند جوراب شلواری یا جوراب‌های فشرده‌کننده نیز درد و تورم را کم می‌کند.
پره اکلامپسی
اگر تورم در دوران بارداری ناگهانی و شدید باشد، می‌تواند نشانه “پره اکلامپسی” باشد. این وضعیتی است که می‌تواند در دوران بارداری یا بلافاصله پس از تولد رخ دهد. علائم آن شامل وجود پروتئین در ادرار، احتباس بیش از حد سریع مایعات و فشار خون بالا است.
علائم پره اکلامپسی عبارتند از:
- تورم شدید
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- تغییر بینایی
- دفعات ادرار کم
درمان
اگر یک زن باردار هر یک از این علائم را تجربه کرد، باید بلافاصله به پزشک یا مامای خود رجوع کند.
سبک زندگی
برخی از عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند منجر به ورم پا شوند. این عوامل عبارتند از:
- بی‌تحرکی
- اضافه وزن داشتن
- پوشیدن کفش نامناسب
درمان
ورزش منظم و حفظ وزن مناسب می‌تواند خطر ورم پا را کاهش دهد.
راه‌های دیگر برای کاهش ورم پا عبارتند از:
- نوشیدن آب فراوان
- پوشیدن جوراب فشاری یا جوراب معولی
- خیساندن پاها در آب خنک
- بالا بردن مرتب پاها بالاتر از سطح قلب
- فعال ماندن
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و توجه به مصرف نمک
- ماساژ دادن پاها
- خوردن بیشتر غذاهای غنی از پتاسیم، زیرا می‌تواند به کاهش احتباس آب کمک کند.
داروها
مصرف برخی داروها می‌تواند منجر به تورم پا شود، به خصوص اگر باعث احتباس آب شوند.
داروهایی که ممکن است باعث تورم پا شوند عبارتند از:
- داروهای هورمونی مانند استروژن و تستوسترون
- مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم که به کنترل فشار خون کمک می‌کنند.
- استروئیدها، آندروژنیک و آنابولیک، و کورتیکواستروئیدها
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضد انعقادی غیراستروئیدی
- دارو برای کمک به مدیریت دیابت
درمان
هرکسی که فکر می‌کند دارو باعث تورم پاهایش می‌شود، باید با پزشک صحبت کند، که ممکن است بتواند دوز را تغییر دهد یا نوع دیگری از دارو را تجویز کند.
الکل
الکل می‌تواند باعث شود بدن آب اضافی را حفظ کند و باعث تورم پاها شود. اگر تورم بیش از 2 روز ادامه یابد، فرد باید با پزشک خود صحبت کند. تورم مکرر پاها پس از نوشیدن الکل ممکن است نشانه یک مشکل اساسی در قلب، کبد یا کلیه‌ها باشد.
درمان
بالا بردن پاها از سطح قلب، نوشیدن آب زیاد و کاهش مصرف نمک، همگی ممکن است به کاهش تورم کمک کنند. خیساندن پاها در آب سرد نیز می‌تواند علائم را تسکین دهد.
عفونت
عفونت می‌تواند باعث تورم در پاها و مچ پا شود. افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت در پاهایشان هستند، بنابراین آن‌ها باید مراقب هرگونه تغییر در این قسمت از بدن مانند ظاهر شدن تاول و زخم باشند.
درمان
پزشک معمولاً برای درمان عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
نارسایی عروقی
نارسایی عروقی زمانی رخ می‌دهد که خون فرد نتواند به درستی در بدن جریان یابد. این به دلیل دریچه‌های آسیب دیده است که باعث نشت خون به داخل رگ‌ها و احتباس مایعات در ساق پاها، به ویژه در اطراف پاها و مچ پا می‌شود.
علائم نارسایی عروقی عبارتند از:
- درد پاها
- تغییرات پوستی، مانند پوسته پوسته شدن
- ظاهر شدن رگ‌های واریسی جدید
- زخم‌های پوستی
- عفونت
درمان
فردی که هر گونه علائم نارسایی وریدی را تجربه می‌کند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. برای درمان نارسایی وریدی، پزشک ممکن است تغییراتی را در شیوه زندگی توصیه کند، مانند انجام ورزش برای کمک به پمپاژ موثر خون در بدن. جوراب‌های فشاری و دارو برای جلوگیری از لخته شدن خون نیز می‌توانند کمک کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است جراحی را برای ترمیم دریچه‌های آسیب دیده پیشنهاد کند.
لخته شدن خون
لخته شدن خون زمانی اتفاق می‌افتد که خون به درستی در بدن جریان نداشته باشد و باعث چسبیدن پلاکت‌ها به هم شود. اگر لخته‌های خون در سیاهرگ‌های پا ایجاد شوند، ممکن است از برگشت خون به قلب جلوگیری کنند. این می‌تواند باعث تورم پا شود. ترومبوز ورید عمقی (DVT) زمانی رخ می‌دهد که لخته‌های خون در عمق پاها تشکیل شوند. DVT، یک بیماری جدی است که می‌تواند باعث انسداد وریدهای اصلی پا شود. در برخی موارد، لخته‌ها ممکن است شکسته شوند و به سمت قلب یا ریه‌ها حرکت کنند.
درمان
اگر فردی متوجه علائم DVT شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. پزشک ممکن است داروهای رقیق‌کننده خون را برای درمان لخته خون تجویز کند. بیماران همچنین می‌توانند با پوشیدن جوراب شلواری، جوراب‌های فشاری یا لباس‌های گشاد در اطراف مچ پا از لخته شدن خون جلوگیری کنند. سایر روش‌های پیشگیری شامل فعال بودن و کاهش مصرف نمک است. همچنین بهتر است از ایستادن یا نشستن به‌ویژه با پاهای ضربدری برای مدت طولانی خودداری کنید.
اِدِم لنف
سیستم لنفاوی به بدن کمک می‌کند تا از مواد ناخواسته، مانند باکتری‌ها و سموم دفع شوند. ادم لنف زمانی رخ می‌دهد که مایع لنفاوی در بافت‌ها در نتیجه مشکلات عروق لنفاوی جمع می‌شود. اگر رگ‌های لنفاوی آسیب دیده باشند، مایع لنفاوی می‌تواند تجمع یافته و منجر به عفونت، کندی بهبود زخم و حتی تغییر شکل شود.
درمان
گزینه‌های درمانی برای این عارضه شامل ورزش و ماساژ هدفمند است که می‌تواند به تخلیه مایع اضافی کمک کند. پوشیدن بانداژ یا لباس‌های فشرده‌ساز نیز ممکن است مفید باشد.
بیماری قلبی
تورم پاها می‌تواند نشانه‌ای از بیماری یا نارسایی قلبی باشد. اگر قلب آسیب ببیند، نمی‌تواند خون را به طور موثر پمپاژ کند. نارسایی قلبی سمت راست می‌تواند باعث شود بدن، نمک و آب را حفظ کند و در نتیجه پاها متورم شوند.
علائم نارسایی قلبی علاوه بر تورم پاها عبارتند از:
- تنگی نفس، به ویژه هنگام ورزش یا دراز کشیدن
- ضربان قلب بالا
- ضعف
- خستگی
- سرفه یا خس خس سینه
- بلغمی سفید یا صورتی با رنگ خون
درمان
اگر فردی هر یک از علائم بالا را تجربه کرد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. درمان برای نارسایی قلبی شامل داروها، دستگاه‌های پزشکی برای کمک به حمایت از قلب و جراحی است.
بیماری کلیوی
افرادی که کلیه‌های ضعیفی دارند ممکن است نتوانند مایعاتی که در بدن تجمع می‌یابد را خارج کنند. بیماری کلیوی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، تا زمانی که شدید شده و کلیه‌ها شروع به نارسایی کنند.
علائم و نشانه‌های نارسایی کلیه عبارتند از:
- ادرار کم
- تنگی نفس
- خواب آلودگی یا خستگی
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تشنج
- حالت تهوع
درمان
شیوه‌های درمانی برای بیماری کلیوی شامل دارو، رژیم غذایی کم پروتئین و مکمل‌های ویتامین D و کلسیم است. گزینه‌های درمانی نارسایی کلیه شامل دیالیز یا پیوند کلیه است.
بیماری کبدی
بیماری کبدی می‌تواند تولید آلبومین را مهار کند. آلبومین، پروتئینی است که به جلوگیری از نشت خون از عروق خونی کمک می‌کند. کمبود آلبومین به این معنی است که خون ممکن است نشت کند و باعث تجمع مایع در پاها و در نهایت تورم شود.
درمان
برای درمان بیماری کبدی، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. وی همچنین ممکن است تغییراتی در سبک زندگی، مانند کاهش وزن یا کاهش مصرف الکل را پیشنهاد کند. در موارد شدیدتر بیماری کبدی، شاید جراحی لازم باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
تشخیص ورم پا
پزشک شما سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند و یک معاینه فیزیکی کامل نیز انجام می‌دهد. وی توجه ویژه‌ای به قلب، ریه‌ها، شکم، غدد لنفاوی و پاهای شما خواهد داشت.
وی همچنین از شما سؤالاتی از قبیل موارد زیر را خواهد پرسید:
- کدام اعضای بدن متورم می‌شوند؟ مچ پا یا پا؟ بالای زانو یا پایین آن؟
- آیا همیشه ورم دارید، صبح یا عصر بدتر است؟
- چه چیزی ورم شما را بهتر می‌کند؟
- چه چیزی ورم شما را بدتر می‌کند؟
- آیا وقتی پاهای خود را بالا می‌آورید ورم بهتر می‌شود؟
- آیا سابقه لخته خون در پاها یا ریه‌های خود داشته‌اید؟
- آیا رگ واریسی داشته‌اید؟
- چه علائم دیگری دارید؟
آزمایشات تشخیصی که ممکن است انجام شود عبارتند از:
- آزمایشات خون، مانند شمارش کامل خون (CBC) یا شیمی خون
- اشعه ایکس قفسه سینه یا اشعه ایکس اندام‌ها
- معاینه سونوگرافی داپلر وریدی از رگ‌های پای شما
- الکتروکاردیوگرام (ECG)
- آزمایش ادرار
سؤالات متداول
چه زمانی باید نگران ورم پاها باشم؟
در صورت مشاهده علائم زیر، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- تورم دردناک و غیر قابل توضیح پاها یا ساق پا دارید، به خصوص اگر فقط در یک پا باشد.
- ناحیه دارای تورم، گرم، قرمز یا ملتهب شود.
- تورم با تب همراه باشد.
اگر پاهایم متورم شد چه باید بکنم؟
برای کاهش تورم ناشی از آسیب پا یا مچ پا، استراحت کنید و از راه رفتن روی مچ پا یا پای آسیب دیده خودداری کنید، از کمپرس یخ استفاده کنید، پا یا مچ پا را با باند فشاری بپیچید و پا را روی چهارپایه یا بالش قرار دهید. اگر تورم و درد شدید است یا با درمان خانگی بهبود نمی‌یابد، به پزشک مراجعه کنید.
چه کمبودی باعث ورم پا و مچ پا می‌شود؟
کمبود پروتئین می‌تواند باعث تورم پا و مچ پا شود.
آیا کم‌آبی باعث ورم پا می‌شود؟
وقتی بدن شما به اندازه کافی هیدراته نباشد، مایعی را که از قبل دارد نگه می‌دارد تا کمبود آب ورودی را جبران کند و در نتیجه باعث تورم می‌شود.
آیا دیابت می‌تواند باعث ورم پا شود؟
دیابت می‌تواند بر گردش خون شما تأثیر بگذارد و باعث تجمع مایع در اندام تحتانی شود. این تجمع مایع می‌تواند باعث تورم در پاها، مچ پا و ساق پا شود.
چه زمانی باید به دلیل ورم پاها به بیمارستان مراجعه کرد؟
اگر تورم پاها:
- به طور ناگهانی و بدون دلیل ظاهری رخ داد.
- مربوط به آسیب جسمی است، مانند سقوط، آسیب ورزشی، یا تصادف رانندگی
- در یک پا ایجاد شده و دردناک است یا با پوست سرد و رنگ پریده همراه است.
چگونه می‌توانم از احتباس مایعات در پاهایم را از بین ببرم؟
مراقبت در منزل شامل موارد زیر است:
- در حالیکه دراز کشیده‌اید، پاهای خود را روی بالش قرار دهید تا آن‌ها را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.
- پاهای خود را ورزش دهید.
- از یک رژیم غذایی کم نمک پیروی کنید، که ممکن است تجمع مایعات و تورم را کاهش دهد.
- جوراب ساق بلند بپوشید (که در اکثر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم پزشکی فروخته می‌شود).
- هنگام مسافرت، اغلب اوقات برای راه رفتن و استراحت کردن، در مسیر توقف داشته باشید.
آیا راه رفتن به ورم پا کمک می‌کند؟
فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی و شنا می‌توانند به کاهش یا جلوگیری از تورم پا کمک کنند و در عین حال سلامت کلی شما را نیز بهبود بخشند.
