اسپاستیسیتی یا سفتی عضلانی یک مشکل رایج برای کودکان دچار فلج مغزی است. عضلات اسپاستیک سفت هستند و همه حرکات بدن را دشوار می‌کنند. در نتیجه اسپاسم می‌تواند در بسیاری از فعالیت‌های حرکتی از جمله نشستن، راه رفتن، غذا خوردن، صحبت کردن و بازی کردن اختلال ایجاد کند. داروهای خوراکی و تزریقی در درمان اسپاستیسیتی فلج مغزی مفید هستند. البته داروهای خوراکی در درمان اسپاسم خفیف موثرند. از آنجایی که این داروها را نمی‌توان به ناحیه خاصی از اسپاستیسیتی هدایت کرد، می‌توان بیماران مبتلا به اسپاستی شدید را با داروهای تزریقی مانند سم بوتولینوم نوع A درمان کرد.
بوتاکس چیست و چگونه اثر میکند؟
بوتاکس نام تجاری یک داروی تزریقی است که از سم بوتولینوم A ساخته شده است. این نوروتوکسین قوی توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید میشود. بلعیدن این ماده می‌تواند کشنده باشد. غذاهای فاسد شده و آلوده به این باکتری باعث ایجاد بیماری به نام بوتولیسم میشوند. بوتولیسم یک نوع مسمومیت غذایی است که می‌تواند باعث مرگ انسان شود. با این حال، تزریق موضعی بوتاکس در دوزهای پایین می‌تواند در موارد زیبایی و پزشکی کارآمد باشد.
بوتاکس با مسدود کردن سیگنال شیمیای بین اعصاب و عضلات که باعث انقباض یا سفت شدن عضله میشود عمل میکند. این کار باعث تسکین علائم اسپاسم از جمله درد و سفتی عضلانی میشود. بوتاکس برای کودکان مبتلا به فلج مغزی با تضعیف یا فلج کامل برخی عضلات یا باعث مسدود کردن اعصاب برخی عضلات خاص میشود. این اثر، فلج یا تضعیف دائمی نیست و در نهایت از بین می‌رود.
فواید تزریق بوتاکس در فلج مغزی در کودکان
مزایای بوتاکس عبارت است از:
- بهبود قابل توجه نحوه راه رفتن
- بهبود وضعیت و دامنه حرکتی
- کاهش درد در عضلات سفت
- کاهش اسپاستیسیته و سهولت بیشتر در کشش
- بهبود تحمل بریس‌ها
- تاخیر احتمالی در جراحی تا زمانی که سن بیمار بیشتر شود.
- بهبود استفاده مستقل از اندام فوقانی برای انجام فعالیت‌های روزانه
تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی در چه سنی مناسب است؟
تزریق بوتاکس برای کاهش اسپاستیسیتی اندام تحتانی برای افراد مبتلا به فلج مغزی موثر و ایمن است. یک مطالعه بوتاکس را بر روی کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک در پاهایشان آزمایش کرد. در یک گروه ۲۰۰ واحد بوتاکس به هر پا تزریق شد، در حالی که این میزان برای گروه دیگر ۱۰۰ واحد بود.
گروهی که در آن کودکان دوز بالاتری دریافت کرده بودند بهبودی قابل توجه‌تری نسبت به گروه با دوز پایین نشان دادند. احتمالا به این دلیل که کودکان کوچکتر زمان کمتری برای ایجاد عادات ضعیف داشته‌اند و همچنین در مغز آنها انعطاف پذیری عصبی در مقایسه با افراد بزرگتر افزایش یافته است.
در نتیجه این مطالعه نشان می‌دهد که مداخله زودهنگام و استفاده از دوز مناسب بوتاکس می‌تواند به طور قابل توجهی بر نتایج عملکردی در افراد مبتلا به فلج مغزی تاثیر بگذارد. با این حال، تزریق بوتاکس ممکن است برای همه کودکان فلج مغزی مناسب نباشد. در بخش بعدی به عوارض جانبی شایع تزریق بوتاکس اشاره می‌کنیم.
نحوه تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی
بوتاکس با تزریق مستقیم دارو در محل مورد نظر انجام میشود. این کار معمولا به صورت سرپایی و در مطب پزشک انجام میشود.
برای دریافت بهترین اثرات بوتاکس، پزشک بوتاکس را مستقیما به عضلات آسیب دیده تزریق میکند. از آنجایی که این روش شامل چندین تزریق سوزن میشود، باید موارد زیر را برای به حداقل رساندن اضطراب و ناراحتی رعایت شود:
- اتیل کلراید: همه بیماران اسپری فریز را در ناحیه تزریق استفاده خواهند کرد.
- Oral versed: در صورت درخواست بیمار یا خانواده این دارو قبل از عمل به صورت خوراکی برای کاهش اضطراب تجویز میشود. هنگام مصرف این دارو ممکن است بیمار به مراقبت های اضافی قبل و بعد از درمان نیاز داشته باشد. اثر دارو حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد. بیمار نمیتواند به مدرسه برود و باید تحت مراقبت یک بزرگسال باشید. اگر بیماری G-tube (لوله غذا) دارد باید بست آن را برای مصرف Oral versed همراه داشته باشید.
- آوردن وسایل از خانه: شما می‌توانید وسیله آرام‌بخشی از جمله یک پتوی خاص، اسباب بازی یا موسیقی مورد علاقه را در هنگام تزریق فراهم کنید. همچنین والدین می‌توانند در طول تزریق در کنار بیمار باشند.
پزشک تشخیص می‌دهد که تزریق باید به کدام عضلات انجام شود. ناحیه مورد نظر با الکل تمیز میشود سپس اسپری فریز اعمال میشود. پزشک با استفاده از یک سوزن کوچک سم بوتولینوم را تزریق میکند. تعداد تزریق‌ها به اندازه عضله و تعداد کل عضلاتی که باید تزریق شوند، بستگی دارد. روش واقعی تزریق فقط چند دقیقه طول میکشد. پس از اتمام تزریق نکات خاصی در مورد پیگیری‌های بعدی به شما گفته میشود.
ماندگاری اثر بوتاکس
فلج مغزی یک بیماری مادام‌العمر است که نیاز به راه حل های طولانی مدت دارد. در حالی که اثبات شده است که بوتاکس در تسکین اسپاستیسیتی در افراد مبتلا به فلج مغزی موثر است اما اثرات آن موقتی است. به طور کلی اثرات بوتاکس ۳ تا ۶ ماه باقی می‌ماند.
خوشبختانه راه‌هایی برای افراد مبتلا به فلج مغزی وجود دارند که می‌توانند از تزریق بوتاکس برای تسکین اسپاستیسیتی پایدار استفاده کنند. موثرترین راه برای بهبود طولانی مدت اسپاستیسیتی استفاده از کاهش تون عضلانی با بوتاکس و پیگیری یک برنامه توانبخشی فشرده است.
عوارض تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی
افراد با تزریق بوتاکس عوارض حانبی نامطلوبی را تجربه می‌کنند. اما برخی تحمل بیشتری در این شرایط دارند. در نتیجه آنها ممکن است به تدریج به دوز بالاتری برای ایجاد همان مقدار تسکین اسپاسم نیاز داشته باشند که خطر ابتلا به عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
عوارض جانبی رایج استفاده از بوتاکس برای درمان اسپاستیسیته فلج مغزی در کودکان عبارتند از:
- درد، کبودی، قرمزی، یا تورم در محل تزریق
- ضعف عضلانی
- سر درد
- خستگی
- افزایش تعریق
روش‌های درمانی دیگر برای کودکان فلج مغزی
هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد. اما گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارند که ممکن است به بهبود عملکرد روزانه کودک شما کمک کند. انتخاب این روش‌ها به علائم و نیازهای او بستگی دارد و نیازها ممکن است در طول زمان تغییر کنند. مداخله زود هنگام می‌تواند نتایج را بهبود بخشد.
گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروها: داروهایی که می‌توانند سفتی عضلانی را کاهش دهند ممکن است برای بهبود توانایی‌های عملکردی، درمان درد و کنترل عوارض مربوط به اسپاسم یا سایر علائم فلج مغزی استفاده شوند.
- فیزیوتراپی: تمرینات عضلانی می‌تواند به قدرت، انعطاف، تعادل، رشد حرکتی و تحرک کودک شما کمک کند. همچنین یاد می‌گیرید که چگونه با خیال راحت به نیازهای روزمره کودک خود مانند حمام کردن و غذا خوردن کمک کنید.
- کاردرمانی: کاردرمانگران به کودک شما کمک می‌کنند تا در فعالیت‌ها و کارهای روزمره در خانه و مدرسه استقلال پیدا کند. تجهیزات تطبیقی که برای کودک شما توصیه میشود می‌تواند شامل واکر، عصاهای پهن، سیستم های ایستاده و نشسته یا ویلچر برقی باشد.
- طب سوزنی: طب سوزنی همراه با آموزش توانبخشی یک درمان موثر برای بهبود عملکرد حرکتی و میزان کلی اثر توانبخشی درمان در کودکان فلج مغزی است.
- روش‌های جراحی: ممکن است برای کاهش سفتی عضلانی یا اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی ناشی از اسپاستیسیته به جراحی نیاز باشد.
سوالات پرتکرار
آیا بوتاکس برای فلج مغزی کودکان ضروری است؟
بوتاکس معمولا برای کنترل اسپاستیسیتی در بیماران مبتلا به فلج مغزی استفاده میشود اما تزریق بوتاکس به تنهایی برای تسکین طولانی مدت کافی نیست. برای درمان این مشکل بیمار نیاز به تمرینات ورزشی دارد.
آیا فلج مغزی کودکان قابل درمان است؟
فلج مغزی یک بیماری دائمی است و هیچ درمانی ندارد. با این حال یک بیماری پیشرونده نیست یعنی با گذشت زمان بدتر نمی‌شود. برخی از شرایط مرتبط ممکن است بدتر شوند به همین دلیل بوتاکس می‌تواند گزینه‌ای برای کاهش علائم باشد.
هر چند وقت یکبار می‌توان برای اسپاستیسیتی بوتاکس تزریق کرد؟
بوتاکس را نمی‌توان بیشتر از هر سه ماه یکبار تزریق کرد. بیمار باید طبق برنامه‌ریزی برای تزریق بعدی خود به مطب مراجعه کند تا پزشک بتواند مزایای تزریق بوتاکس را بررسی کند و تعیین کند که آیا به درمان دیگری نیاز است یا خیر.
برای فلج مغزی به چند واحد بوتاکس نیاز دارید؟
حداکثر کل دوز قابل مصرف ۱۵IU/kg است. این حداکثر ۵۰IU و حداکثر حجم در هر ناحیه ۰.۵ میلی لیتر است. عضلات بزرگتر ممکن است به دو یا چند تزریق نیاز داشته باشند. (منبع)
آیا بوتاکس روی اعصاب یا عضلات تاثیر میگذارد؟
بوتاکس سیگنالهای عصبی که به عضلات ارسال میشوند را مسدود میکند. در نتیجه این عضلات نمیتوانند منقبض شوند.
