گزگز پا یا خواب رفتن پا یک مشکل رایج است. بسیاری از افراد، گاهی اوقات در پاهای خود احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز شدن، را تجربه می‌کنند. علاوه بر گزگز دست و پا، ممکن است فرد در پاهای خود احساس درد یا بیحسی نیز داشته باشد. این حالت معمولاً نگران کننده نیست. گزگز و سوزن سوزن شدن پاها یا خواب رفتن پاها ممکن است به دلیل فشار آمدن به عصب در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در یک وضعیت خاص باشد. این احساس معمولاً در هنگام حرکت کردن از بین می‌رود.
اما، در شرایطی ممکن است گزگز پا مداوم باشد. اگر احساس “سوزن سوزن شدن پا” مدت زیادی طول بکشد یا اینکه با درد همراه باشد؛ ممکن است وضعیت نگران کننده‌ای وجود داشته باشد.
علت‌های گزگز پا یا خواب رفتن پا
در بعضی موارد، گزگز و سوزن سوزن شدن پا نگران کننده نیست و با تغییر وضعیت برطرف می‌شود. اما سوزن سوزن شدن پا، میتواند نشانه‌ای از یک شرایط جدی‌تر باشد و به مراقبت‌های پزشکی نیاز داشته باشد. در این مقاله به هشت مورد از دلایل گزگز کردن پا، اشاره می‌شود:
تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا به طور موقتی
اکثر افراد با این حالت آشنایی دارند؛ این حس تحت عنوان “خواب رفتگی” شناخته می‌شود. این حالت معمولاً در اثر روی هم انداختن پاها در مدت طولانی و یا قرار گرفتن در یک موقعیت خاص که به عصب پا فشار وارد می‌کند؛ ایجاد می‌شود.
درمان
این نوع پارستزی (خواب رفتگی) یا سوزن سوزن شدن معمولاً با تغییر وضعیت برطرف می‌شود، زیرا با تغییر وضعیت فشار از روی عصب برداشته می‌شود.
دیابت
نوروپاتی محیطی یا آسیب عصبی در پاها یکی از شایع ترین عوارض دیابت است. این آسیب عصبی حدود ۷۰ درصد افراد دیابتی را تحت تأثیر قرار میدهد و میتواند موجب سوزن سوزن شدن پاها یا حتی بیحسی پاها شود. اگر سطح قند خون به طور مدام، خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، میتواند به اعصاب پاها آسیب بزند و عملکرد آن‌ها را مختل کند. سایر علائم دیابت عبارتند از:
- تکرر ادرار
- بهبودی کند زخم‌ها و بریدگی‌ها
- تشنگی شدید
- اختلال و تغییر در بینایی
درمان
نوروپاتی محیطی دیابتی با کنترل سطح قند خون و مصرف داروهای خوراکی که علائم نوروپاتی را کاهش می‌دهند؛ قابل کنترل است.
کمبود ویتامین B12
کمبود بعضی از ویتامین‌ها، از جمله ویتامین B12 میتواند باعث گزگز کردن دست‌ها و پاها شود. این حالت افراد بالای ۶۰ سال متداول تر است. سایر علائم کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
- احساس خستگی
- حالت تهوع
- مشکلات گوارشی
- بزرگ شدن کبد
درمان
شما می‌توانید با افزایش میزان ویتامین B12 در بدن، این بیماری را درمان کنید. شما می‌توانید با استفاده از مکمل‌های غذایی، آمپول‌های B12 تجویز شده توسط پزشک و افزودن مواد غذایی غنی از ویتامین B12 به رژیم غذایی خود؛ سطح ویتامین B12 را در بدن خود افزایش دهید. برخی از مواد غذایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین B12 هستند عبارتند از:
- تخم مرغ
- ماهی سالمون
- پنیر
- شیر
تحت فشار قرار گرفتن اعصاب در قسمت پایین کمر
تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک (که از کمر با سمت پاها می‌رود) میتواند باعث ایجاد درد شدید، بیحسی و گزگز شدن در پاها شود. دلایل مختلفی برای تحت فشار قرار گرفتن عصب کمر وجود دارد. به طور مثال ممکن است مشکل مربوط به استخوان‌ها و غضروف‌های اطراف عصب باشد مثل، وضعیت فتق دیسک کمر و یا اینکه مشکل میتواند مربوط به عضلات و تاندون‌ها اطراف عصب باشد، در این صورت با ضعیف شدن عضلات اطراف عصب، فشار بیشتر به عصب وارد می‌شود. سایر علائم تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک عبارتند از:
- درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر، باسن و پایین پاها
- بی حسی یا احساس ضعف و گزگز شدن در پاها
- از دست دادن کنترل مثانه
درمان
روش‌های درمانی عبارتند از:
- استفاده از داروهای تجویزی شل کننده عضله و استفاده از مسکن‌های ضد التهابی بدون نسخه
- تزریق دارو به ستون فقرات
- فیزیوتراپی
- جراحی
داروهای شیمی درمانی
سوزن سوزن شدن پا یکی از عوارض جانبی رایج داروهای شیمی درمانی است. زیرا داروی‌های شیمی درمانی در حین از بین بردن سلول‌های سرطانی، ممکن است به سلول‌های عصبی نیز آسیب برسانند.
این عارضه جانبی ناخوشایند، معمولاً با اتمام شیمی درمانی از بین می‌رود. اما همچنان راه‌هایی برای تسکین احساس سوزن سوزن شدن وجود دارد. این روش‌ها عبارتند از:
- چسب‌ها و کرم‌هایی که حاوی داروی بیحسی هستند.
- داروهای استروئید تجویزی
- مدیتیشن
- تحریک الکتریکی عصب
- فیزیوتراپی
بارداری
بزرگ شدن رحم در دوران بارداری، میتواند به اعصاب پاها فشار وارد کند و باعث ایجاد احساس گزگز شدن در پاها شود. گزگز شدن پاها معمولاً بعد از زایمان از بین می‌رود، اما اگر احساس گزگز شدن شدید شد یا با ضعف و تورم پاها همراه بود، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. زیرا در این صورت ممکن است گزگز شدن پا نشانه‌ای از یک وضعیت جدی‌تر مانند پره اکلامپسی باشد و نیاز به درمان داشته باشد.
درمان
شما می‌توانید با برداشتن فشار از روی عصب، گزگز شدن پاها را کاهش دهید:
- استراحت کنید.
- پاهای خود را بالا ببرید.
- موقعیت خود را به طور مکرر تغییر دهید.
- با نوشیدن آب بدن خود را هیدراته نگه دارید.
مصرف زیاد الکل
مصرف زیاد و طولانی مدت الکل میتواند به اعصاب محیطی آسیب برساند. در واقع، حدود ۲۵ تا ۶۰ درصد افرادی که به الکل اعتیاد دارند، به نوروپاتی محیطی دچار می‌شوند. به مصرف بیش از یک نوشیدنی الکلی در روز برای خانم‌ها و مصرف بیش از دو نوشیدنی الکلی در روز برای آقایان، سوءمصرف الکل گفته می‌شود. علائم آسیب عصبی ناشی از مصرف الکل، معمولاً به کندی ایجاد شده و شامل علائم زیر است:
- احساس ضعف در بازوها و پاها
- کاهش حس در پاها، انگشتان پا، دست‌ها و انگشتان دست
- از دست دادن تعادل و بی ثباتی هنگام راه رفتن
- عدم هماهنگی
درمان این عارضه شامل کنترل یا قطع مصرف الکل و نیز پوشیدن جوراب واریس می‌شود.
سندروم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال (TTS) در اثر تحت فشار قرار گرفتن عصب تیبیال ایجاد می‌شود، این عصب از قسمت داخلی مچ پا وارد کف پا می‌شود. این عارضه میتواند موجب درد، سوزن سوزن شدن، بیحسی یا احساس سوزش در مچ پا، پاشنه یا ساق پا شود.
درمان
روش‌های درمانی عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی بدون نسخه
- استراحت کردن
- پوشیدن کفش‌های مناسب و استفاده از ارتز
- جراحی برای رفع فشار وارده بر عصب
چه زمانی باید به پزشک برای درمان گزگز پا یا خواب رفتن پا مراجعه کرد؟
جمع بندی مطالب گزگز پا
سوزن سوزن شدن پا یک احساس رایج است و ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ مثل، تحت فشار قرار گرفتن موقتی عصب، دیابت و یا کمبود ویتامین. اگر بیش از یک هفته در پاهای خود احساس گزگز شدن دارید؛ حتماً به پزشک مراجعه کنید تا پزشک علت اصلی گزگز شدن پا را تشخیص دهد و در صورت لزوم شما را به متخصص ارجاع دهد.
سؤالات متداول در مورد گزگز پا
چه زمانی گزگز پا نگران کننده است؟
گزگز و سوزن سوزن شدن پا ممکن است به دلیل فشار آمدن به عصب، در اثر ماندن طولانی مدت در یک وضعیت باشد. این احساس معمولاً در هنگام حرکت کردن از بین می‌رود. اما، در مواردی ممکن است گزگز پا مداوم باشد؛ در این صورت شما باید به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می‌توان گزگز پا را از بین برد؟
روش‌های درمانی خانگی که ممکن است به از بین بردن احساس گزگز و بیحسی در پاها کمک کنند عبارتند از:
- استراحت کردن
- سرما یا گرما درمانی
- ماساژ
- ورزش
- دستگاه‌های حمایت کننده
چه بیماری‌هایی موجب ایجاد احساس گزگز در پاها می‌شوند؟
اگر به نوروپاتی محیطی دچار هستید؛ ممکن است در پاهای خود احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن داشته باشید. علائم این عارضخ معمولاً در شب، بیشتر می‌شود.
آیا کمبود ویتامین D میتواند موجب احساس گزگز در پاها شود؟
یافتههای حاصل از مطالعات انجام شده ارتباط بین کمبود ویتامین D (کمتر از ۳۰ نانوگرم در هر میلی متر) و علائم نوروپاتی محیطی مانند بیحسی، از دست دادن احساس، درد و گزگز در پاها را نشان میدهد.
آیا مشکلات قلبی میتواند باعث گزگز در پا شود؟
تجمع چربی در رگها و مشکلات قلبی، میتواند باعث ایجاد احساس گزگز در پاها شود. اگر به این مورد مشکوک هستید؛ حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.
آیا فشار خون بالا میتواند موجب احساس گزگز در پاها شود؟
بیحسی و گزگز در پاها ممکن است نشانه فشار خون بالا باشد. معمولاً فشار خون بالا با احساس سوزش در پاها همراه است.
آیا کم آبی بدن میتواند موجب گزگز پا شود؟
کم آبی بدن با کاهش سطح سدیم خون، میتواند باعث احساس گزگز در پاها شود.
در هنگام احساس گزگز در پاها، از مصرف چه غذاهایی باید اجتناب کرد؟
این سؤال بهتر است توسط پزشک پاسخ داده شود. پزشک بعد از تشخیص علت اصلی گزگز شدن پا، رژیم غذایی مناسبی را برای شما تهیه می‌کند. اما به طور کلی، شما باید از موارد زیر اجتناب کنید:
- گلوتن
- الکل
- قندهای اضافه شده
- غلات تصفیه شده
- چربی‌های ترانس و اشباع شده
- تنقلات شور
- فلزات سنگین
- محصولاتی که در پرورش آن‌ها از آفت کش استفاده شده
البته حتماً باید با پزشک خود درباره رژیم غذایی مشورت کنید.
آیا اضطراب میتواند باعث احساس گزگز در پاها شود؟
افرادی که اضطراب دارند ممکن است با سرعت بیشتری نفس بکشند و این کار باعث ایجاد احساس گزگز در پاها می‌شود. نفس بیش از حد یکی از علائم شایع اضطراب است؛ در این حالت فرد با سرعت بسیار زیادی نفس می‌کشد.
کمبود چه موادی در بدن باعث گزگز شدن دست و پا می‌شود؟
کمبود ویتامین B-12 ممکن است باعث گزگز شدن در دست یا پا شود. این ویتامین نقش بسیار مهمی را در سیستم عصبی ایفا می‌کند؛ در نتیجه در اثر کمبود یا فقدان آن، ممکن است فرد دچار مشکل در هدایت عصبی یا آسیب عصبی شود.
چگونه می‌توان سطح B12 را در بدن افزایش داد؟
برای افزایش میزان ویتامین B12 در رژیم غذایی خود، باید محصولات حیوانی بیشتری مانند گوشت، غذاهای دریایی، لبنیات و تخم مرغ مصرف کنید. مکمل‌های ویتامین نیز ممکن است مفید باشند.
