پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از آسیبهای جدی زانو است. پارگی و کشیدگی رباط صلیبی زانو از جمله شایعترین آسیبهای ورزشکارانی است که در ورزشهای پرخطری مانند بسکتبال، فوتبال، هاکی و اسکی شرکت میکنند. شنیدن صدای بلند پارگی در زمان آسیبدیدگی یکی از نشانههای واضح پاره شدن ACL است. علاوه بر خود مصدوم اطرافیانش نیز ممکن است این صدا را بشنوند.
درد مصدوم معمولاً بلافاصله پس از شنیدن این صدای بلند شروع میشود و اگر سعی کند زانو را بچرخاند، خم کند یا حرکت بدهد، دردش شدیدتر میشود. استراحت، درمانهای طب فیزیکی و فیزیوتراپی مناسب و احتمالاً جراحی روشهایی هستند که برای درمان پارگی رباط صلیبی زانو به کار برده میشوند. پزشکان متخصص کلینیک بازتوان انواع کشیدگیها و پارگیهای رباط صلیبی زانو را با تکیه به سالها تجربه و با بهرهگیری از رویکردی میانرشتهای با موفقیت درمان میکنند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روشهای درمان پارگی ACL در کلینیک بازتوان در ادامه با ما همراه باشید.
نگاهی به آناتومی تاندونهای زانو
رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از چهار رباط اصلی زانو است که استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (تیبیا یا درشتنی) متصل میکند. کاسه زانو (کشکک) در جلوی زانو قرار دارد و از ACL و دیگر رباطهای زانو محافظت میکند.
ACL و رباط دیگری به نام رباط صلیبی خلفی (PCL) از میان زانو میگذرند. این رباطها اجازه نمیدهند استخوان ساق پا زیر استخوان ران بیش از حد رو به جلو یا عقب بلغزد.
دو رباط دیگر، رباط جانبی داخلی (MCL) و رباط جانبی خارجی (LCL)، در هر یک از دو طرف زانو کشیده شدهاند. این رباطها از خم شدن بیش از حد زانو به هر یک از دو سمت پا جلوگیری میکند.
مینیسک برای زانو مانند یک لایه محافظ و ضربهگیر عمل میکند. هر زانو دو مینیسک دارد. اگر این قطعههای غضروفی گوهای شکل وجود نداشت، استخوان ران و ساق پا به صورتی دردناک روی هم ساییده میشد.
پارگی تاندون صلیبی زانو
پارگی رباط صلیبی زانو یکی از آسیبدیدگیهای ACL است که از کشیدگی خفیف تا پارگی کامل متغیر است. طبق برآوردها تقریباً نیمی از تمام آسیبدیدگیهای ACL همراه با آسیب رباطهای دیگر، استخوانها و غضروف زانو، مانند غضروف مفصلی و مینیسک رخ میدهد.
درجات پارگی تاندون صلیبی زانو
آسیبدیدگی ACL در صورت بیش از حد کشیده شدن رباط یا پارگی آن تشخیص داده میشود. پارگی ممکن است جزئی یا کامل باشد. پارگی رباط صلیبی زانو به شرح زیر به سه درجه تقسیمبندی میشود:
- پارگی درجه ۱: پارگی درجه ۱ به کشیدگی خفیف ACL اشاره دارد. علائم معمولاً خفیف است و رباط زانو را همچنان پایدار نگه میدارد.
- پارگی درجه ۲: پارگی درجه ۲ به کشیدگی ACL تا حد شل شدن رباط اشاره دارد. از این نوع آسیبدیدگی غالباً با اصطلاح پارگی جزئی یاد میشود. علائم پارگی درجه ۲ شدیدتر از پارگی درجه ۱ است. دامنه حرکتی مفصل محدود میشود و زانو هر از گاه ناپایدار میشود؛ بیمار احساس میکند که زانویش خالی میکند.
- پارگی درجه ۳: رباط کاملاً پاره میشود و رباط صلیبی قدامی دو تکه میشود. پارگی درجه ۳ باعث میشود بیمار نتواند وزن را روی پای آسیبدیده تحمل کند.
پارگی ACL مجموعهای از علائم را تولید میکند؛ گوناگونی علائم موجب میشود تشخیص بدون معاینه کامل پزشک دشوار شود.
علائم پارگی تاندونهای صلیبی
هنگام پارگی تاندون صلیبی قدامی احتمالاً صدای انفجاری را خواهید شنید و پارگی تاندون را حس خواهید کرد. به علاوه بسیار محتمل است که زانو زیر وزن بدن خالی کند. دیگر علائم شایع پارگی ACL به شرح زیر است:
- ورم و درد: ورم زانو معمولاً ظرف ۲۴ ساعت پس از آسیبدیدگی رباط شروع میشود. گاهی میتوان درد را با مصرف مسکن کنترل کرد و اجازه داد که علائم خودبهخود برطرف شود. بااینحال تا زمان مراجعه به پزشک نباید به میادین ورزشی برگردید. اگر ورزش را زودتر شروع کنید، خطر آسیبدیدگی دوباره مفصل، احتمالاً در بخشهای دیگر زانو، را به جان میخرید.
- از دست دادن دامنه حرکتی کامل
- حساسیت به لمس در امتداد محور مفصل
- احساس ناراحتی یا درد هنگام راه رفتن
- ناپایداری زانو
- بیحسی
- خونریزی
- خالی کردن زانو هنگام راه رفتن
- درد خفیف
بلافاصله پس از پارگی ACL روی زانو یخ بگذارید و پای آسیبدیده را بالاتر از سطح قلب بالا نگه دارید. این اقدامات به کنترل ورم و درد کمک میکند. هر دو تا سه ساعت یکبار میتوانید یخ را به مدت ۱۵ دقیقه روی زانو بگذارید. ورم را میتوان با بستن باند کشی و محکم دور زانوی آسیبدیده مدیریت کرد.
در صورت شدید بودن درد میتوانید مسکنهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن را موقتاً مصرف کنید. همچنین باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. پزشک احتمالاً توصیه میکند که وزنتان را مدتی روی پا نیندازید یا هنگام راه رفتن از عصای زیر بغل استفاده کنید.
علت پارگی تاندون صلیبی زانو
رباط صلیبی زانو به روشهای مختلفی پاره میشود. شایعترین دلایل پارگی رباط صلیبی زانو به شرح زیر است:
- تغییر جهت سریع
- توقف ناگهانی
- کاهش سرعت ناگهانی هنگام دویدن
- فرود نامناسب پس از پرش
- برخورد یا تماس مستقیم مانند آسیبهای ورزشی
درصد شیوع آسیبدیدگی ACL در میان ورزشکاران خانم بیشتر از ورزشکاران آقاست. شیوع بالاتر این آسیبدیدگی در خانمها را بر اساس چند نظریه میتوان به متفاوت بودن تمرینها، قدرت عضله و هماهنگی عضلات نسبت داد. تفاوتها در همترازی لگن و پاها، شلتر شدن رباط و تأثیر استروژن بر ویژگیهای رباط نیز از دلایل احتمالی به شمار میآید.
لازم به ذکر است که شرکت در ورزشهای حرفهای (مثل والیبال، فوتبال، بسکتبال و…)، افزایش وزن و پارگی قبلی تاندون صلیبی ممکن است احتمال پارگی تاندون ACL را افزایش دهند.
روشهای تشخیص پارگی رباط صلیبی چیست؟
پزشک میپرسد که زانویتان چطور آسیب دیده است؛ اکثر آسیبدیدگیها هنگام انجام حرکاتی شامل چرخیدن روی پاشنه، چرخش یا برگشتن رخ میدهد. پزشک زانوی آسیبدیده را با زانوی دیگر مقایسه میکند و ورم را بلافاصله پس از آسیبدیدگی بررسی میکند؛ چون ورم یکی از نشانههای خونریزی داخل زانو است. ممکن است بیمار بلافاصله پس از آسیبدیدگی یا حتی ماهها پس از آن متوجه ناپایداری زانو شود.
پزشک بر اساس یافتههای معاینه بالینی دستور میدهد که عکس رادیوگرافی برای بررسی آسیبهای استخوان گرفته شود. ممکن است پزشک دستور بدهد تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام شود؛ اسکن MRI تصویرهای بهتری را از آسیبهای بافت نرم به دست میدهد، به تأیید تشخیص کمک میکند و هر گونه مشکل مرتبط را در دیگر بخشهای زانو نشان میدهد. تقریباً ۵۰ درصد بیماران دچار آسیبدیدگی رباط صلیبی قدامی متوجه میشوند که ساختارهای دیگر زانویشان نیز آسیب دیده است. هدف این است که برای جراحی کاملاً آماده باشید و پزشک تمام مشکلات زانو را تشخیص بدهد تا بتواند آنها را در زمان جراحی اصلاح کند.
درمان پارگی تاندونهای صلیبی زانو
انتخاب درمان به عاملهای متعددی مانند سن، میزان فعالیت و شدت آسیبدیدگی بستگی دارد. ترجیحات و نگرانیهایتان را با پزشک در میان بگذارید. درمان کشیدگی یا پارگی کوچک ACL به بستن زانوبند طبی (بریس) و یا طب فیزیکی و توانبخشی نیاز دارد.
آن دسته از بیمارانی که میخواهند به ورزش یا فعالیتهای دیگر ادامه بدهند یا جوانتر هستند و میخواهند از ابتلا به آرتریت زانو جلوگیری کنند یا زمان ابتلا به این بیماری را به تأخیر بیندازند، معمولاً جراحی ترمیمی را انتخاب میکنند. بیماران مسنتری که فقط میخواهند راه بروند و روی تردمیل ورزش کنند، از جراحی اجتناب میکنند.
در نهایت متخصص طب فیزیکی، با توجه به شرایطتان روش مناسب را به شما پیشنهاد خواهد کرد.
درمان دارویی
استفاده از مسکنهای ضد التهاب مثل بروفن میتواند در کاهش التهاب و درد، در مراحل اولیه موثر باشد.
استفاده از زانوبند طبی
اگر پارگی رباط زانو باعث ناپایداری مفصل شده باشد، بستن زانوبند طبی غالباً توصیه میشود. بااینحال درست نیست که بدون مشورت با پزشک از زانوبند طبی استفاده کنید، چون بستن زانوبند طبی در بعضی موارد نه تنها کمکی نمیکند، بلکه حتی ممکن است خشکی زانو را شدیدتر کند. چنانچه برای راه رفتن یا حرکت مشکل دارید، در کنار زانوبند طبی میتوانید از عصای زیر بغل یا وسایل کمکی دیگر استفاده کنید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی تقریباً همواره برای کوتاهتر کردن دوران نقاهت پارگی ACL توصیه میشود، بهخصوص اگر پارگی رباط کامل باشد و درمانش مستلزم انجام جراحی باشد. هدف از فیزیوتراپی این است که دامنه حرکتی زانو و پایداریاش افزایش یابد و زانو قویتر شود.
تقویت عضلههای همسترینگ و چهارسر برای بازیابی دامنه حرکتی کامل و افزایش توانایی رباط ACL جهت تحمل وزن مهم است. تقویت عضلات مرکزی برای پیشگیری از آسیبهای آتی مفید است، چون به کمک عضلات مرکزی قویتر بهتر میتوانید پس از پرش فرود بیایید و روی پاشنه بچرخید.
سه مورد از بهترین و ایمنترین حرکات ورزشی برای آسیبدیدگی رباط صلیبی قدامی را در این بخش توضیح میدهیم.
لغزش پاشنه
این حرکت زانو را تحت کشش قرار میدهد، بدون آنکه وزنی را به زانو تحمیل کند. برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر پیش بروید:
- بنشینید یا روی زمین دراز بکشید و پاها را کاملاً بکشید.
- همانطور که پاشنه را روی زمین به سمت بدن میلغزانید، زانوی آسیبدیده را به آرامی خم کنید. پا را به آهستگی به حالت اولیه برگردانید.
- حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
انقباض ایزومتریک عضله چهارسر
این حرکت در حالت نشسته انجام میشود:
- بنشینید یا روی زمین دراز بکشید. پای آسیبدیده را دراز کنید و پای دیگر را خم کنید.
- عضله چهارسر زانوی آسیبدیده را به آرامی، بدون تکان دادن پا منقبض کنید. عضله چهارسر به عضلههای جلوی ران گفته میشود.
- ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید.
- سپس عضله را شل کنید.
- حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
خم کردن زانو در حالت دمر
این حرکت در حالت خوابیده روی شکم انجام میشود.
- روی شکم دراز بکشید و پاها را صاف دراز کنید.
- زانوی آسیبدیده را خم کنید و پاشنه را به سمت باسن ببرید.
- ۵ ثانیه در این حالت بمانید.
- عضلهها را شل کنید.
- حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
اسکات نیمه
برای انجام این حرکت باید بایستید و با دو دست از میز محکمی بگیرید. طبق مراحل زیر پیش بروید:
- پاها را به عرض شانه از هم باز کنید. زانوها را به آرامی خم کنید و لگن را تا حالت نیمه اسکات پایین ببرید.
- ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی به حالت ایستاده برگردید.
- حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
لازم به ذکر است که ورزشهای فیزیوتراپی را بایستی حتماً با نظر متخصص طب فیزیکی انجام دهید، در غیر این صورت ممکن است آسیب شدیدتری به زانوهای خود وارد نمایید.
پرولوتراپی
پرولوتراپی یکی از درمانهای پزشکی جایگزین است. پزشک محلولی را که معمولاً حاوی سرم قندی است، در عضو آسیبدیده تزریق میکند تا واکنش التیامبخشی طبیعی بدن را برانگیزد.
تزریق پرولوتراپی برای درمان آسیبهای عضلانی_اسکلتی مختلف، مانند درد و ناپایداری ناشی از پارگی ACL، کاربرد دارد. البته پزشکان هنوز درباره اثربخشی تزریق پرولوتراپی برای درمان پارگی ACL به اتفاقنظر نرسیدهاند.
جراحی تاندون صلیبی
با بخیه زدن نمیتوان اکثر موارد پارگی رباط ACL را ترمیم کرد. رباط صلیبی زانو باید با انجام عمل جراحی ترمیم و بازسازی شود تا پایداری زانو بازیابی شود. پیوند بافت برای ترمیم رباط آسیبدیده انجام میشود. بافت پیوندی (گرفت) مانند پایهای برای رشد رباط جدید عمل میکند. آرتروسکوپ برای بازسازی رباط صلیبی قدامی به کار برده میشود؛ پزشک چند برش بسیار کوچک را برای انجام عمل آرتروسکوپی روی بدن ایجاد میکند. جراحی آرتروسکوپی زانو از جراحی به روش قدیمی کمتهاجمیتر است.
نتیجهگیری
رباط صلیبی قدامی زانو گاهی به طور جزئی کشیده میشود یا آسیب میبیند و گاهی به طور کامل پاره میشود. درد و علائم متغیر است و به شدت پارگی ACL بستگی دارد؛ پارگی درجه ۳ از همه شدیدتر است.
در صورت آسیبدیدگی جدی زانو حتماً همواره به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. مراجعه به پزشک بهویژه در صورت ورم شدید زانو، داغ شدن زانو یا یخ کردن و کبود شدن پا پس از آسیبدیدگی زانو ضرورت مییابد. آسیبدیدگی زانویتان هر چقدر هم که شدید باشد، کلینیک بازتوان به ابزار و تجربه لازم برای درمان مشکلتان مجهز است. در بعضی موارد فقط به کمک نیاز دارید، پس تردید نکنید و برای بهرهمندی از کمک حرفهای با ما تماس بگیرید.
پرسشهای پرتکرار
پارگی رباط صلیبی زانو با درد همراه است؟
بله، دچار درد خواهید شد و صدای بلند پارگی رباط را در زمان آسیبدیدگی خواهید شنید یا آسیب را حس خواهید کرد.
میتوان پارگی رباط صلیبی قدامی زانو را بدون انجام جراحی درمان کرد؟
تمام بیماران به جراحی نیاز ندارند. درمانهای غیر جراحی محافظه کارانه برای موارد خفیف شامل استراحت و مصرف داروهای ضدالتهابی برای کاهش درد و التهاب میشود.
آسیبدیدگی ACL چقدر جدی است؟
پارگی ACL یک آسیب جدی است که میتواند باعث از دست دادن یک فصل ورزشی شود. خوشبختانه روشهای درمان ACL بهبود یافته و دوران بهبود کوتاهتر شده است.
چرا بانوان بیشتر مستعد آسیبدیدگی ACL هستند؟
چون استروژن بر رباطهای بانوان اثر میگذارد، تفاوتهای هورمونی تا حدی آسیبپذیرتر بودن بانوان را توضیح میدهد. البته این تفاوت به احتمال بیشتر به بیومکانیک و آناتومی بدن بانوان مربوط میشود.
در صورت پاره شدن رباط صلیبی زانوی کودک چه اتفاقی میافتد؟
کودکان و نوجوانان هنوز در حال رشداند. ترمیم رباط صلیبی با خطر آسیب دیدن صفحه رشد همراه است، چنین آسیبی میتواند به مشکلاتی برای رشد استخوانها دامن بزند. جراحان گاهی اوقات رباط صلیبی پاره شده کودکان را تا زمانی که بزرگتر شوند و استخوانهایشان بالغ شود، عمل نمیکنند. برخی جراحان نیز عمل را بر روی کودکان انجام میدهند، اما تکنیکهای مخصوصی را برای جلوگیری از آسیب دیدن صفحه رشد به کار میبرند.
تزریق استروئید روش مؤثری برای درمان پارگی رباط صلیبی زانو است؟
هر چند تزریق استروئید برای کاهش درد و التهاب بعضی مشکلات زانو، مانند آرتروز زانو مفید است، تزریق استروئید عموماً برای درمان پارگی رباط صلیبی زانو توصیه نمیشود. استروئیدها نمیتوانند رباط پاره شده را ترمیم کنند و تزریق استروئید در مفصل زانو پس از پارگی ACL میتواند بافتهای اطراف، شامل رباطها و تاندونها را ضعیف کند.
در صورت پاره شدن رباط صلیبی زانو میتوانم راه بروم؟
بله، پس از آن که ورم و درد برطرف شد، اگر زانویتان آسیب دیگری ندیده باشد، میتوانید روی مسیر صاف راه بروید، از پلهها بالا و پایین بروید و حتی با سرعت آهسته در یک مسیر صاف بدوید.
رباط صلیبی پارهشده خودبهخود ترمیم میشود؟
رباط صلیبی قدامی پارهشده نمیتواند خود را ترمیم کند، چون این رباط خونرسانی ندارد. معمولاً لازم است جراحی برای درمان ورزشکاران انجام شود، چرا که ACL برای انجام دادن ایمن حرکات سریع ورزشی لازم است.
اگر رباط ACL پاره شده را درمان نکنم، چه اتفاقی میافتد؟
اگر هیچ درمانی انجام ندهید، آسیبدیدگی رباط صلیبی به نقص مزمن ACL تبدیل میشود. زانو مدام ناپایدارتر میشود و دفعات بیشتری خالی میکند. لغزش غیرعادی داخل زانو نیز به غضروف آسیب میزند. ممکن است مینیسک داخل زانو گیر بیفتد و آسیب ببیند. بهعلاوه درمان نکردن پارگی رباط صلیبی زانو میتواند به آرتروز زودهنگام منجر شود.
