التهاب مفصل یا آرتریت یکی از بیماری‌های رایج و ناتوان‌کننده است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آن رنج می‌برند. این بیماری شامل تورم، درد و سفتی در مفاصل می‌شود و می‌تواند به مرور زمان منجر به محدودیت در حرکت و عملکرد روزانه فرد شود. انواع مختلفی از آرتریت وجود دارند که هر یک علل و ویژگی‌های خاص خود را دارند، از جمله استئوآرتریت، روماتوئید آرتریت و نقرس. آگاهی از علائم و راه‌های مدیریت این بیماری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.
التهاب مفصل چیست؟
التهاب مفصل یا آرتریت (Arthritis) به وضعیتی گفته می‌شود که مفاصل بدن دچار التهاب، درد و تورم می‌شوند. این التهاب می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت، بیماری‌های خودایمنی، آسیب‌های فیزیکی یا بیماری‌های متابولیک باشد. در نتیجه التهاب، مفاصل ممکن است سفت، دردناک و متورم شوند و حرکت آنها محدود شود. آرتریت می‌تواند یک یا چند مفصل را درگیر کند و در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند به تخریب مفاصل و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
به محل قرارگیری استخوان ها در کنار یکدیگر مفصل می گویند. مهم ترین کارکرد مفاصل امکان حرکت هست. مفاصل موجب می شود تا استخوان ها بتوانند در کنار هم حرکت کنند.
انواع التهاب مفصل
التهاب مفصل یا آرتریت، به مجموعه‌ای از بیماری‌ها و شرایطی اطلاق می‌شود که باعث التهاب در مفاصل می‌شوند. انواع مختلفی از التهاب مفصل وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- آرتریت روماتوئید: یک بیماری خودایمنی است که به طور عمده بر روی مفاصل تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به آسیب دائمی به مفاصل و بافت‌های اطراف آنها شود.
- آرتروز (استئوآرتریت): این نوع آرتریت عمدتاً در اثر سایش و پارگی غضروف مفصل به وجود می‌آید و بیشتر در افراد مسن شایع است.
- آرتریت عفونی (سپتیک): ناشی از عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی در مفصل است که ممکن است باعث تورم و درد شدید شود.
- آرتریت نقرسی: ناشی از تجمع اسید اوریک در مفاصل است و باعث حملات ناگهانی و شدید درد در زمان‌های خاص می‌شود.
- آرتریت پسوریازیس: به عنوان یک عارضه از بیماری پوستی پسوریازیس، این نوع آرتریت بر مفاصل تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث التهاب، درد و تغییر شکل مفاصل شود.
- آرتریت واکنشی: این نوع التهاب معمولاً به دنبال عفونت‌های دیگر، مانند عفونت‌های ادراری یا روده‌ای، رخ می‌دهد.
- آرتریت کودکان (آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان): به نوعی از آرتریت گفته می‌شود که در کودکان و نوجوانان بروز می‌کند و می‌تواند باعث آسیب به رشد استخوان‌ها و مفاصل شود.
- آرتریت ارتوپدی: در این نوع، التهاب مفصل به دلیل آسیب‌ها، جراحی‌ها، یا مشکلات ساختاری در مفصل به وجود می‌آید.
- بیماری پاژه: این بیماری موجب تغییر در ساختار و عملکرد استخوان‌ها می‌شود و می‌تواند به التهاب مفصل نیز منجر گردد.
تشخیص و درمان هر نوع التهاب مفصل نیاز به مشاوره با پزشک متخصص دارد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم التهاب مفصل را تجربه می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
دلایل مهم بروز التهاب مفصل
اختلال در سیستم ایمنی، وارد شدن ضربه شدید به مفصل و نفوذ عامل عفونی به مفصل از مهم ترین دلایل بروز التهاب مفصل است که محدودیت ها و دردهای زیادی برای فرد به وجود می آورد. پس میتوان گفت عارضه التهاب مفاصل به چهار علت عمده بوجود می آید که عبارتنداز:
اختلال در سیستم ایمنی و بیماری های خود ایمنی
بیماری خود ایمنی زمانی موجب التهاب مفصل می شود که سیستم ایمنی به اشتباه به مفصل های بدن حمله کند. همان طور که می دانید سیستم ایمنی بدن معمولا وظیفه مقابله از میکروب هایی همچون باکتری ها و ویروس ها را برعهده دارد.
در حالت عادی سیستم ایمنی قادر است سیستم ایمنی خارجی را از سلول های خودی تشخیص دهد. در صورتی که التهاب مفصل از بیماری خود ایمنی نشئت بگیرد، سیستم ایمنی مفصل را به عنوان عنصر خارجی اشتباه می گیرد. روماتیسم مفصلی از شایع ترین انواع بیماری خود ایمنی است که با التهاب مفصل همراه است.
آسیب دیدن استخوان در درون مفصل
آسیب دیدن استخوان های اطراف مفصل به دنبال وارد شدن ضربه به آن از شایع ترین آسیب های استخوانی و اسکلتی است که موجب بروز تغییراتی در استخوان می شود. آسیب دیدگی استخوان زمانی موجب التهاب مفصل می شود که ضربه وارده به استخوان موجب شکستگی شود.
شکستگی احتمال ورود عفونت به درون مفصل را افزایش می دهد و از این طریق احتمال التهاب مفصل نیز تشدید می شود.
از بین رفتن غضروف مفصل
غضروف بافت همبند مخصوصی است که سطح مفصل را می پوشاند. آسیب های غضروفی در اثر صدمه دیدن غضروف مفصلی وجود می آید که به این نوع عارضه آرتروز نیز گفته می شود. التهاب مفصل یکی از رایج تریم علائم این اختلال است که با درد و مشکلات متعددی همراه است.
عفونت مفصلی
هر گاه میکروب ها بتوانند از راه خون یا وجود زخمی در استخوان خود را به مفصل برسانند و در آنجا تکثیر کنند می توانند باعث ایجاد عفونت مفصل شوند.
شایعترین میکروب مولد التهاب مفصل، باکتری به نام استافیلوکک طلایی است. باکتری های استرپتوکک، مننگوکک، هموفیلوس آنفلوانزا و ای کولای هم میتوانند این عفونت ها را ایجاد کنند.
علائم التهاب مفصل
التهاب مفصل، که به عنوان آرتریت نیز شناخته می‌شود، می‌تواند با مجموعه‌ای از علائم مشخص شود. این علائم ممکن است بسته به نوع آرتریت و شدت آن متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
- درد: معمولاً در محل مفصل مبتلا ایجاد می‌شود و ممکن است در طول فعالیت‌های روزمره تشدید شود.
- تورم: مفصل ممکن است متورم و بزرگ‌تر از حالت طبیعی به نظر برسد.
- قرمزی: پوست روی مفصل ممکن است قرمز و گرم به لمس شود.
- سختی: بیمار ممکن است سختی در حرکت دادن مفصل را احساس کند، به ویژه پس از نشستن یا خوابیدن طولانی.
- کاهش دامنه حرکتی: ممکن است فرد بتواند به سختی مفصل را بچرخاند یا خم کند.
- احساس گرما: ممکن است مفصل تأثیرپذیر احساس گرما یا داغی کند.
- علائم عمومی: در برخی موارد، ممکن است علائم عمومی مانند تب، خستگی یا کاهش وزن نیز مشاهده شود.
- کاهش قدرت: ممکن است فرد قادر به انجام فعالیت‌های معمول خود نباشد و احساس ضعف کند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید این علائم را تجربه می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق‌تر و درمان مناسب انجام شود.
چگونه یک مفصل ملتهب می‌شود؟
هنگامی که یک مفصل ملتهب می شود، رگ های خونی اطراف آن منبسط می شوند تا خون بیشتری به آن برسد. گلبول های سفید که نقش مهمی در پاسخ ایمنی بدن دارند، به سمت محل ملتهب می روند و در آنجا برای مبارزه با هرگونه عفونت یا محرک کار می کنند.
این پاسخ منجر به التهاب در این ناحیه می شود. مفصل ممکن است داغ یا دردناک شود و التهاب ممکن است درد یک آسیب یا عفونت زمینه ای را تشدید کند و در صورت مزمن شدن به مفاصل آسیب برساند. به طور کلی می توان گفت ورم و التهاب مفصل یکی از مشکلات مفصلی است که اغلب می تواند با درد، سفتی و افزایش حجم ناحیه ای که مفصل در آنجا قرار گرفته، همراه باشد.
تشخیص التهاب مفاصل
تشخیص التهاب مفاصل (آرتریت) معمولاً شامل مراحل و روش‌های مختلفی است. پزشک ممکن است بر اساس علائم بالینی و بررسی‌های تخصصی، نوع و شدت التهاب مفاصل را تشخیص دهد. روش‌های متداول تشخیص شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی: پزشک سوالاتی درباره علائم، مدت زمان وجود آنها، تاریخچه پزشکی شما و خانواده‌تان می‌پرسد.
- معاینه فیزیکی: پزشک با بررسی بیمارتان، وضعیت مفاصل، نقاط درد و تورم، دامنه حرکتی و علائم دیگر را ارزیابی می‌کند.
- آزمایشات خون: آزمایشات خون میتوانند علائم التهاب، وجود آنتی‌بادی‌ها یا سایر نشانگرهای بیماری را بررسی کنند. برخی از آزمایشات شامل:
- تست‌های آرتریت روماتوئید (مانند RF و anti-CCP)
- تست ESR (نرخ رسوب گلبول‌های قرمز)
- تست CRP (پروتئین C-reactive)
- تصویربرداری:
- رادیوگرافی (X-ray): برای ارزیابی آسیب مفاصل و تغییرات استخوانی
- MRI و CT اسکن: برای بررسی جزئی‌تر وضعیت بافت‌های نرم و مفاصل
- آرتروسنتز (مغزآبی): در برخی موارد، پزشک ممکن است مایع سینوویال (مخصوص مفصل) را از مفصل بگیرد تا آن را آزمایش کند و وجود عفونت یا مواد دیگر را بررسی کند.
- بیوپسی: در شرایط خاص، ممکن است آزمایش بافتی انجام شود تا تشخیص دقیق‌تر انجام شود.
تشخیص دقیق التهاب مفاصل برای انتخاب درمان مناسب بسیار اهمیت دارد، بنابراین اگر شما علائم مرتبط با التهاب مفاصل را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
انواع روش های درمان التهاب مفاصل
همان طور که ملاحظه کردید آرتریت انواع مختلفی دارد؛ از این رو روش درمان آن بر حسب اینکه از چه نوعی باشد متفاوت است. از مهم ترین اقدامات درمانی برای درمان آرتریت می توان به:
دارو درمانی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) داروهایی هستند که به طور گسترده برای کنترل علائم و دردهای ناشی از التهاب مفاصل استفاده می‌شوند.
در مورادی که علت التهاب مفصل، بیماری روماتیسم باشد در این صورت برای جلوگیری از پیشرفت آسیب های مفصلی داروهای ضد روماتیسمی تجویز می شود.
در کنار مصرف دارو استفاده از کرم ها و پمادهای حاوی مواد ضد تحریک نیز می تواند در متعادل سازی درد و التهاب تاثیرگذار باشد
فیزیوتراپی
معمولا بیماران مبتلا به التهاب مفاصل به ناتوانی ها و اختلالاتی در مفصل دچار می شوند که در این صورت فیزیوتراپی می تواند عملکرد طبیعی مفصل را به حالت عادی بازگرداند.
اصلاح شیوه سبک زندگی
اصلاح شیوه زندگی در کاهش درد و التهاب مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار موثر است که این تغییرات شامل:
- کم کردن اضافه وزن؛ در صورتی که اضافه وزن دارد با کاهش وزن می توانید فشار را از روی مفصل کم کنید و بدین طریق التهاب مفصل را کاهش دهید.
- داشتن تغذیه مناسب و استفاده از موادغذایی ضد التهاب
- استراحت کردن و خواب کافی
- اجتناب از انجام فعالیت های ورزشی سنگین و فعالیت هایی که فشار زیادی را به مفصل وارد می کند.
- داشتن تحرک کافی به منظور کاهش دردهای ناشی از بیماری آرتریت
فشرده سازی مفصل با بریس
یکی از بهترین راه ها برای محافظت و نگهداری از مفصل آسیب دیده، استفاده از یک بریس مناسب و متناسب با ساختار بدنی است که در کاهش درد و توزیع فشار از روی مفصل بسیار موثر است. هدف از استفاده از ارتوز و بریس عبارتند از:
- مهار کردن حرکت مفصل به منظور کاهش التهاب
- کمک به حرکت راحتر مفصل
- تصحیح شکل و فرم شکستگی ها و دررفتگی ها به منظور کاهش التهاب و درد
عمل جراحی
در موارد حاد بیماری آرتریت یا التهای مفصل که غضروف مفصلی آسیب شدیدی به آن وارد شده است؛ معمولا از عمل جراحی برای اصلاح و ترمیم آسیب دیدگی استفاده می شود.
جراحی تعویض مفصل از شایع ترین عمل های جراحی هستند که برای از بین بردن درد های ناشی از بیماری استئوآرتریت و روماتیسم استفاده می شود.
پیشگیری از آرتریت یا التهاب مفصل چگونه است؟
پیشگیری از آرتریت و التهاب مفاصل می‌تواند از طریق چندین روش مؤثر انجام شود. هرچند برخی از عوامل خطر مانند ژنتیک را نمی‌توان تغییر داد، اما با رعایت شیوه‌های زندگی سالم می‌توانید احتمال بروز این بیماری را کاهش دهید:
- فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های منظم مانند پیاده‌روی، شنا و تمرینات تقویتی میتوانند به تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل کمک کنند.
- تغذیه سالم: مصرف رژیم غذایی متعادل با میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم چرب و چربی‌های سالم (مانند روغن زیتون و آجیل) می‌تواند به کاهش التهابات کمک کند. همچنین اجتناب از مصرف مواد غذایی با قند و چربی‌های ترانس می‌تواند مفید باشد.
- کنترل وزن: حفظ وزن سالم می‌تواند فشار بر روی مفاصل را کاهش دهد، به ویژه مفاصل زانو و لگن، و به عملکرد بهتر آنها کمک کند.
- اجتناب از سیگار و الکل: سیگار کشیدن و مصرف الکل می‌تواند خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های مفصلی را افزایش دهد.
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند بر سلامت عمومی بدن تأثیر بگذارد. تمرینات روانی مانند مدیتیشن و یوگا میتوانند به کاهش استرس کمک کنند.
- پیشگیری از آسیب دیدگی: استفاده از تجهیزات مناسب هنگام ورزش و فعالیت‌های جسمانی، و رعایت اصول ایمنی می‌تواند خطر آسیب‌های مفصلی را کاهش دهد.
- مراقبت‌های پزشکی منظم: مشاوره با پزشک و انجام ارزیابی‌های منظم می‌تواند به شناسایی زودهنگام نشانه‌های التهاب مفاصل کمک کند.
- مصرف مکمل‌ها: در برخی موارد، مصرف مکمل‌های غذایی مثل اُمگا-۳ (موجود در ماهی) می‌تواند به کاهش التهاب توصیه شود، اما بهتر است قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک مشورت شود.
با رعایت این نکات و توجه به تغییرات بدن، می‌توانید خطر ابتلا به آرتریت و التهاب مفاصل را کاهش دهید. در صورت بروز علائم یا نگرانی‌ها، مشورت با پزشک مهم است.
