عارضه شانه یخ‌زده با درد در اطراف مفصل شانه و در برخی موارد قسمت بالایی بازو آغاز می‌شود. در بیشتر موارد، ما علت دقیق این عارضه را نمی‌دانیم. فروزن شولدر یا همان شانه یخ زده ممکن است به دلیل انجام فعالیت‌های سنگین، بالا نگه‌داشتن دست‌ها در بالاسر در هنگام کار و تکرار زیاد یک حرکت رخ دهد. درصورتی‌که در هنگام تکان دادن بازو درد شدیدی را متحمل شدید، ممکن است دیگر نتوانید دست خود را تکان دهید. گاهی این درد به حدی شدید است که بیمار ترجیح می‌دهد از بازوبند طبی استفاده کرده تا بازوی خود را ثابت نگه دارد. اما هر چه از دست و بازوی خود کمتر استفاده کنید و یا با بازوبند آن را ببندید، احتمال گیرکردن و خشک‌شدن شانه افزایش می‌یابد. در این صورت حتی خوابیدن بر روی بازو و یا آویزان بودن ساده دست نیز باعث بروز درد خواهد شد. گاهی با خشک شدن کامل شانه، درد آن کاهش می‌یابد اما خشکی و یخ‌زدگی آن همچنان باعث بروز درد و ناراحتی می‌شود. به دلیل این که در این عارضه شانه به طور کامل در جای خود گیرکرده و ثابت می‌شود، به آن فروزن شولدر یا شانه منجمد می‌گویند. درمان این بیماری گاهی بیش از یک سال زمان می‌برد.
علائم شانه یخ‌زده
شانه یخ زده زمانی رخ می‌دهد که بافت نرم و منعطف اطراف مفصل شانه که به کپسول معروف است، ملتهب و ضخیم می‌شود. علت دقیق بروز این عارضه هنوز به طور کامل مشخص نیست.
به طور معمول، مفصل شانه چین‌خوردگی‌هایی دارد که در هنگام حرکت بازو در جهت‌های مختلف منبسط یا منقبض می‌شوند. در شانه یخ‌زده، مفصل شانه ملتهب شده و بر روی آن زخم‌هایی ایجاد می‌گردد. این زخم‌ها چسبنده هستند. با زخم شدن و کشیدگی چین‌های کپسول یا مفصل شانه، دامنه حرکت‌پذیری شانه کاهش‌یافته و باعث بروز درد می‌شود. این عارضه را کپسولیت چسبنده می‌نامند.
اصلی‌ترین علامت شانه یخ زده، درد و خشکی شانه می‌باشد که حرکت‌دادن آن را سخت یا غیرممکن می‌کند. درصورتی‌که به این بیماری مبتلا باشید، به طور حتم در یکی از شانه‌های خود احساس درد خواهید داشت. همچنین ممکن است در عضلات شانه که در قسمت بالای بازو قرار دارند نیز احساس درد داشته باشید. این درد در طول شب شدیدتر می‌شود و به همین دلیل خوابیدن را مشکل می‌سازد. به طور معمول شانه منجمد دارای سه فاز یا دوره می‌باشد که هرکدام علائم مختص به خود را دارند.
مراحل پیشرفت شانه یخ‌زده
بیماری شانه یخ‌زده دارای 3 فاز می‌باشد:
1. فاز یخ‌زدگی و خشکی شانه
این فاز می‌تواند بین چند هفته تا 9 ماه ادامه داشته باشد. درد شانه به‌مرور زمان بیشتر شده و ممکن است بسیار شدید شود و قسمت بالایی بازو و حتی ساعد را درگیر نماید. پوشیدن و درآوردن لباس‌ها، برداشتن وسایل از طبقات بالایی کابینت‌ها و حتی رانندگی باعث بروز درد شدید می‌شود. حتی ممکن است در زمان استراحت، زمانی که هیچ کاری انجام نمی‌دهید و زمان خواب نیز درد داشته باشید. علاوهبراین، به‌مرورزمان قسمت بالایی کمر و گردن نیز دردناک می‌شوند و شانه خشک‌تر می‌گردد. توصیه می‌شود در این فاز هیچ فشاری به شانه وارد نشود؛ همچنین انجام حرکات ورزشی سنگین ممکن است درد شانه را تشدید کند.
2. فاز انجماد و یخ‌زدگی کامل
این فاز به طور میانگین بین 4 تا 9 ماه ادامه خواهد داشت. درد شانه به‌مرورزمان کاهش می‌یابد اما خشکی آن باقی خواهد ماند. می‌توانید کم‌کم و به‌مرورزمان دامنه حرکات شانه را بیشتر کنید.
3. فاز ذوب شدن
این فاز بین 4 تا 12 ماه ادامه دارد. در این مرحله درد به طور کامل از بین می‌رود و میزان حرکت‌پذیری شانه به‌آرامی به حالت طبیعی خود باز می‌گردد.
دلایل ابتلا به شانه یخ‌زده
اصلی‌ترین دلیل ابتلا به شانه یخ‌زده حرکت نکردن و ناتوانی در تکان دادن شانه می‌باشد. موارد زیر نیز می‌توانند در ابتلا به شانه منجمد نقش داشته باشند:
- بعد از زمین‌خوردن و افتادن بر روی شانه و خونریزی مفصل شانه، بعد از شکستگی استخوان شانه، استخوان بازو یا ترقوه
- نداشتن ورزش کافی بعد از جراحی شانه
- بیماری دیابت و پارکینسون
- داشتن استرس و قرارگرفتن در اضطراب شدید
چه موقع به دکتر مراجعه کنیم؟
به طور معمول می‌توانید درد شانه خود را بدون نیاز به مراجعه به پزشک درمان نمایید مگر در صورت داشتن آسیب‌دیدگی شدید و بروز درد شدید و ناگهانی متداوم. درصورتی‌که بعد از دو هفته استفاده از درمان‌های خانگی درد شانه به‌هیچ‌عنوان کمتر نشد باید به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید.
همچنین در صورت بروز موارد زیر باید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید:
- درد شدید و گسترده در هر دو بازو
- داشتن درد در ران‌ها
- احساس ناخوشی و تب داشتن
تشخیص شانه یخ‌زده
برای تشخیص شانه یخ‌زده، پزشک شما را معاینه خواهد کرد تا متوجه شود میزان آسیب‌دیدگی تا چه حد است و شانه چقدر می‌تواند حرکت کند. در طول بخش معاینه فعال از شما می‌خواهند تا شانه خود را تکان دهید. در بخش منفعل، معاینه پزشک شانه شما را تکان می‌دهد و تفاوت‌های آن را بررسی می‌کند.
گاهی ممکن است پزشک به شانه داروی بی‌حسی تزریق نماید. این دارو درد را از بین برده و به پزشک اجازه می‌دهد بهتر میزان فعالیت‌های فعال و منفعل شانه را بررسی کند. به طور معمول، برای تشخیص شانه یخ‌زده معاینه فیزیکی کافی است؛ اما گاهی پزشک برای بررسی عارضه‌های دیگر مانند آرتروز و پارگی روتاتور کاف انجام آزمایش‌هایی مانند عکس اشعه ایکس، سونوگرافی و ام‌آرآی تجویز می‌نماید.
درمان شانه یخ‌زده
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد و التهاب شانه کمک کنند. در صورت شدید بودن درد و برطرف نشدن آن به کمک این داروها پزشک روش‌های دیگر درمانی را تجویز خواهد نمود. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
فیزیوتراپی
نتایج این روش درمانی به طور صد در صد مشخص نیست و ممکن است در برخی فازهای یخ‌زدگی شانه نتیجه بهتری داشته باشد.
تمرینات فیزیوتراپی بر اساس فاز و علائم حاضر شانه منجمد صورت می‌گیرد. مداخله زودهنگام شامل آموزش بیمار، روش‌های کنترل درد و انجام تمرینات کششی سبک می‌شود. این تمرینات شامل ورزش های حرکتی شانه می‌شود که کمک می‌کنند تا بدون درد دامنه حرکتی شانه افزایش یابد. برای مثال:
- به‌راحتی نشسته و به کمک کف دست سالم خود بازوی آسیب‌دیده را بلند کرده و در مقابل بدن قرار دهید. به‌آرامی کمی فشار به آرنج وارد کرده تا شانه کشیده شود.
- راحت بنشینید و تیغه‌های شانه را به سمت هم فشار دهید.
- بایستید و در پشت خود یک سمت یک حوله را با بازوی آسیب‌دیده و سمت دیگر آن را با دست سالم نگه دارید. حوله را به‌صورت افقی نگه داشته و به کمک دست سالم آن را به یک سمت بکشید تا باعث کشیده‌شدن بازوی آسیب‌دیده شود.
- بایستید و یا بالش کوچک را با دست سالم در پشت خود قرار دهید. سپس آن را به دست آسیب‌دیده بسپارید. این کار را چند بار تکرار نمایید.
برای شروع، هر یک از این تمرینات را 10 بار در روز انجام دهید و در هر بار برای 10 تا 15 ثانیه مکث نمایید. زمانی که به‌راحتی توانستید هر تمرین را 10 بار انجام دهید، تعداد آن را به 20 افزایش دهید. می‌توانید این تمرینات را هر روز تکرار نمایید. (حداقل 5 روز در هفته و حداکثر 2 بار در روز)
طب سوزنی
طب سوزنی یک روش بی‌خطر و مؤثر در درمان شانه یخ زده است. سوزن‌های مخصوص طب سوزنی در اطراف شانه، قسمت بالایی بازو، آرنج، کف دست و هر تریگر پوینت میوفیسال مرتبط با شانه قرار داده می‌شود.
گرما و سرما درمانی
معمولاً افراد فکر می‌کنند گرم کردن شانه یخ‌زده به درمان آن کمک می‌کند؛ اما در حقیقت این موضوع کاملاً برعکس است. شانه منجمد به سرما واکنش بهتری نشان می‌دهد.
تزریق کورتیکواستروئید
تزریق کورتیکواستروئید به شانه باعث کاهش درد و بهبود دامنه حرکات آن می‌شود. علاوهبراین، تحقیقات نشان داده است استفاده از تزریقات هدایت شده با سونوگرافی می‌تواند در کوتاه‌مدت تا حدود زیادی درد ناشی از شانه یخ زده یا فروزن شولدر را کاهش دهد. درصورتی‌که این روش با فیزیوتراپی همراه شود نتیجه عالی در پی خواهد داشت.
شاک‌ویوتراپی
شاک‌ویوتراپی با کاهش درد و بهبود عملکرد شانه به درمان شانه یخ‌زده کمک می‌کند. این روش را می‌توان به‌عنوان یک درمان کمکی در کنار روند اصلی درمان محسوب کرد.
اتساع مفصل
در این روش، پزشک با تزریق آب استریل به مفصل یا همان کپسول شانه باعث کشیدگی آن می‌شود. این روش کمک می‌کند تا شانه راحت‌تر حرکت کند.
دست‌کاری شانه
این روش به شل و رها شدن عضلات شانه کمک می‌کند؛ اما امروزه به دلیل جایگزینی جراحی آرتروسکوپی کمتر از قبل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش که تحت بیهوشی کامل انجام می‌شود، جراح با فشار شانه را تکان می‌دهد. احتمال بروز عوارضی چون شکستگی در این روش بالا می‌باشد.
جراحی
به‌ندرت برای درمان شانه یخ‌زده از جراحی استفاده می‌شود. درصورتی‌که دیگر روش‌های درمانی به درمان این عارضه کمک نکنند، پزشک انجام جراحی را توصیه می‌نماید. به طور معمول این یک پروسه آرتروسکوپی خواهد بود و از طریق ابزارهای بسیار کوچکی که از طریق یک بریدگی کوچک وارد شانه می‌شوند، انجام می‌گیرد.
مراقبت‌ها در صورت ابتلا به بیماری شانه یخ‌زده
به‌طورکلی توصیه می‌شود در صورت ابتلا به شانه یخ‌زده تا حد امکان فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهید؛ اما در انجام آنها زیاده‌روی نکنید. گاهی ممکن است نیاز شود تا فشار بیشتری را نسبت به قبل تحمل کرده و میزان فعالیت‌های خود را هر روز کمی افزایش دهید. به کمک برخی روش‌ها می‌توانید برخی وظایف را به نحوه دیگری انجام دهید تا آسیبی به شانه وارد نشود.
در خانه:
- در زمان جاروکشیدن بالاتنه خود را صاف و عمود نگه داشته و دسته جارو را به بدن خود نزدیک نمایید و برای جاروکشیدن از حرکات کوتاه استفاده کنید.
- فقط وسایل و لباس‌های ضروری را اتو کرده و مطمئن شوید میز اتو در ارتفاع مناسب و تا کمر شما قرار دارد.
- از یک ترولی یا کوله‌پشتی برای حمل خریدهای خود استفاده کنید و یا می‌توانید خریدهای خود را در دو کیسه تقسیم کرده و با هر دودست آنها را حمل نمایید. همچنین می‌توانید از کیسه‌هایی با بندهای بلند استفاده کنید. هدف از این روش‌ها، پخش کردن وزن باری که حمل می‌کنید می‌باشد.
- درصورتی‌که خریدهای سنگین دارید، از نزدیکانتان که وسیله نقلیه دارند کمک بخواهید.
- میزان زمان‌هایی که نشسته‌اید و به پایین یا تلفن همراه خود نگاه می‌کنید را کاهش دهید.
- درصورتی‌که باید کاری را انجام دهید که شامل حرکات شدید بازو و شانه می‌شود به آرامی آن را انجام دهید و از دیگران بخواهید به شما کمک کنند. در حین انجام کار به خود استراحت داده و سعی کنید پوزیشن خود را به طور مرتب تغییر دهید.
در محل کار:
- سعی کنید حالت بدنتان در زمان نشستن و ایستادن صحیح باشد و از ثابت نگه‌داشتن گردن خود خودداری کنید.
- درصورتی‌که کار شما به‌صورت پشت میز نشینی است، سعی کنید هر مدت یک بار ایستاده و کمی حرکت نمایید. سعی کنید به آرامی شانه و گردن خود را به صورت کامل حرکت داده تا از خشک‌شدن آنها جلوگیری کنید.
- درصورتی‌که از کامپیوتر استفاده می‌کنید، مانیتور و صفحه‌کلید را به طور کامل در مقابل خود قرار دهید و سعی کنید به موس دسترسی کامل و راحتی داشته باشید تا مجبور نشوید برای رسیدن به آن دست خود را بکشید.
- داشتن یک صندلی مناسب که به طور کامل از کمر محافظت کرده و مطابق با نیازهای شما می‌باشد نیز به داشتن پوزیشن صحیح کمک می‌کند. یک مشاور سلامت و بهداشت می‌تواند به شما در انتخاب صندلی مناسب کمک کند.
- در زمان استفاده از تلفن، از نگه داشتن گوشی با شانه خود پرهیز کنید. در صورتی که زیاد از تلفن استفاده می‌کنید بهتر است از هدست استفاده نمایید.
- از انجام هر کاردستی و فیزیکی که باعث آسیب‌دیدگی و درد می‌شود، دوری کنید.
پیشگیری از ابتلا به شانه یخ‌زده
مهم‌ترین مسئله برای جلوگیری از ابتلا به شانه یخ‌زده داشتن تمرین و ورزش است. داشتن حرکت از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. درعین‌حال، از انجام حرکات تکرار شونده در طول روز بپرهیزید. برای مثال اگر در تمام طول روز نامه‌ها را دسته‌بندی کرده و یا از موس کامپیوتر استفاده می‌نمایید ممکن است در شانه شما باقی‌مانده و یا شدیدتر شود. در این زمان می‌توانید از مدیریت یا پزشک شرکت بخواهید کار شما را تغییر دهند.
سؤالات متداول
در صورت ابتلا به شانه یخ زده از چه چیزهای باید دوری کرد؟
افراد مبتلا به شانه منجمد باید از تمامی رژیم‌های غذایی تحریک‌کننده دوری نمایند. باید از مصرف غذاهای یخ‌زده، نوشیدنی‌های گازدار، فست‌فودها، غذای مانده، غذاهای آماده، چیپس، پاپ‌کورن، محصولات حاوی آرد سفید، بستنی و هرگونه محرکی مانند چایی و قهوه پرهیز نمود. علاوهبراین مصرف گوشت، کره، شیر و پنیر نیز توصیه نمی‌شود چرا که می‌توانند باعث تشدید التهابات شوند.
بهترین روش برای خوابیدن با شانه یخ‌زده چیست؟
یکی از بهترین روش‌های خوابیدن با شانه یخ‌زده، خوابیدن بر روی دست و سمت سالم بدن و استفاده از یک بالش برای حفاظت می‌باشد. در صورت نداشتن بالش مخصوص بدن، می‌توانید از بالش‌های معمولی استفاده کنید.
چه چیزی باعث تشدید شانه منجمد می‌شود؟
در صورت ابتلا به شانه منجمد باید حتماً مفصل شانه را به کمک حرکات کششی سبک و مداوم وادار به تحرک نماییم. استفاده‌نکردن از شانه این عارضه را تشدید می‌کند به همین خاطر باید مانند قبل آن را حرکت دهید. در صورت خشکی بیش از حد شانه این تمرینات دردناک خواهند بود.
بیماری‌هایی که ممکن است با شانه یخ‌زده اشتباه گرفته شوند چیستند؟
در بسیاری موارد شانه یخ‌زده با بیماری روتاتور کاف اشتباه گرفته می‌شود. اگرچه هرکدام از این عارضه‌ها خصیصه‌های خاص خود را دارند. بیماران مبتلا به روتاتور کاف می‌توانند بدون کمک بازو و شانه خود را بالا بیاورند. در مقابل افراد مبتلا به شانه یخ‌زده به‌سختی می‌توانند این کار را انجام دهند.
چه چیزی برای شانه منجمد بهتر است؟ سرما یا گرما؟
شانه منجمد به سرما واکنش بهتری نشان می‌دهد تا گرما.
کوتاه‌ترین دوران نقاهت و بهبودی برای شانه منجمد چقدر می‌باشد؟
دوران بهبودی شانه منجمد می‌تواند از 2 سال به 6 ماه کاهش یابد. متخصص فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند بهترین و مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب نمایید.
