علائم دیسک کمر، روش‌های درمان و جلوگیری از ابتلا به فتق دیسک

فتق یا بیرون زدگی دیسک دیسک عارضه‌ای است که ممکن است که نواحی مختلف ستون فقرات را درگیر نماید، اما این عارضه بیشتر در مهره‌های پایینی کمر رخ می‌دهد. این وضعیت، یکی از شایع‌ترین علل کمردرد، پا درد و همچنین درد سیاتیک می‌باشد. تقریبا در حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد در مقطعی از زندگی خود، کمردرد را تجربه می‌نمایند. اغلب درد دیسک کمر به همراه گزگز یا سوزش پا و یا ضعف عضلات رخ می‌دهد. البته علائم فتق دیسک‌، معمولاً پس از چند هفته کاهش می‌یابند و یا برطرف می‌شوند، اما در صورت تداوم یا شدت گرفتن این علائم، ممکن است فرد نیاز به جراحی پیدا نماید. اگرچه بیرون‌زدگی دیسک، بسیار دردناک است، اما اکثر افراد فقط با چند هفته و یا چند ماه استراحت و درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا می‌کنند. موثرترین درمان‌های غیرجراحی شامل فیزیوتراپی، لیزردرمانی و درمان‌های تزریقی هستند.

بیرون‌زدگی دیسک کمر(فتق دیسک) چیست؟

ستون فقرات از استخوان‌هایی به نام مهره تشکیل می‌شود که روی هم قرار گرفته‌اند؛ بین مهره‌ها دیسک‌های لاستیکی کوچکی قرار دارند که مانند محافظ عمل می‌کنند. دیسک هسته یا مرکز نرم ژلاتینی‌مانندی دارد که دیوارۀ لاستیکی سخت‌تری آن را در میان گرفته است. دیوارۀ دیسک‌های لاستیکی گاهی پاره می‌شود و هستۀ نرم داخل دیسک از این پارگی بیرون می‌زند. در نتیجه مشکلی به نام فتق دیسک پیش می‌آید. از فتق دیسک با اصطلاحاتی مانند لغزش دیسک، بیرون‌زدگی، برجستگی یا پارگی دیسک نیز یاد می‌شود.

آسیب‌دیدگی دیسک عصب‌های مجاور را تحریک می‌کند، در پی تحریک شدن عصب علائمی مانند درد، بی‌حسی یا ضعف بروز می‌یابد. بسیاری از بیماران مبتلا به فتق دیسک هرگز دچار علائم نمی‌شوند و جراحی به ندرت برای درمان فتق دیسک ضرورت می‌یابد. البته طیف گسترده‌ای از درمان‌های گوناگون برای تسکین درد یا ناراحتی ناشی از فتق دیسک در دسترس است.

مراحل پیشرفت دیسک کمر

اصطلاحاتی مانند تحلیل یا دژنراسیون، برجستگی، بیرون‌زدگی و پارگی و نشت دیسک برای اشاره به فتق دیسک به کار برده می‌شود.

• تحلیل یا دژنراسیون دیسک: دیوارۀ دیسک مانند کاپ‌کیکی که بزرگ‌تر از پوستۀ دورش شده است، بزرگ یا متورم می‌شود. معمولاً بخش گسترده‌ای از دیسک بزرگ می‌شود.
• برجستگی دیسک: در این مرحله معمولاً ترکی روی دیوارۀ دیسک وجود دارد. این ترک آن‌قدر بزرگ هست که باعث برجستگی دیوارۀ بیرونی دیسک شود، اما هستۀ دیسک همچنان درون دیواره باقی می‌ماند.
• بیرون‌زدگی دیسک: هستۀ دیسک با فشار از ترک ایجادشده در آخرین لایۀ دیواره بیرون می‌زند. تأثیرگذاری درمان‌های غیرجراحی به مورد خاص هر بیمار بستگی دارد. از آن‌جا که بدن مادۀ درحال‌ترشح از دیسک را شناسایی می‌کند و آن را پس از پی بردن به غیرعادی بودنش تجزیه می‌کند، اغلب بیماران ظرف شش ماه بهبود می‌یابند. البته اکثر بیماران همچنان مقداری درد خواهند داشت.
• پارگی و نشت دیسک: هستۀ دیسک از ترک ایجادشده در دیواره خارج شده و تکه‌ای از دیسک نیز جدا شده است. تکۀ جداشده از دیسک غالباً در کانال نخاعی پیدا می‌شود. در این حالت نیز بیماران غالباً پس از شش ماه بهتر می‌شوند. البته بیماران دچار مشکل پارگی و نشت دیسک غالباً به جراحی نیاز پیدا می‌کنند.

علائم فتق دیسک

بیرون زدن بخش داخلی دیسک، موجب آزاد شدن مواد شیمیایی خاصی می‌گردد که باعث تحریک شدن اعصاب اطراف آن دیسک شده و التهاب و درد ایجاد می‌نمایند. (منبع) به علاوه فتق دیسک، ممکن است که با فشار آوردن بر روی اعصاب باعث ایجاد درد شود البته در بعضی موارد، فرد هیچ علامت خاصی ندارد. با این حال، علائم رایج فتق دیسک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد: درد، معمولا درکمر احساس می‌شود ولی ممکن است که بازوها یا پاها حتی تا کف پا را نیز درگیر نماید. افراد، گاهی اوقات این احساس درد را به شکل سوزش یا تیر کشیدن توصیف می‌کنند.
• بی حسی یا گزگز: این عارضه می‌تواند زمانی اتفاق بیافتد که فتق دیسک بر روی نخاع یا اعصابی که از نخاع خارج می‌شوند فشار وارد آورد که باعث شود که در طول مسیر عصب، در بازوها و پاها حالت‌های غیر معمولی را احساس نمائید.
• ضعف عضلانی: هنگامی که فتق دیسک بر روی عصب فشار وارد می‌کند، عضلات متصل به آن عصب ممکن است ضعیف‌تر شوند و باعث ایجاد اختلال در هنگام راه رفتن شود.
• درد عصب سیاتیک: درد عصب سیاتیک دردی تیز، تیرکشنده و غالباً انفجاری است که از باسن رو به پایین در پشت یک پا منتشر می‌شود. تحت‌فشار قرار گرفتن عصب نخاعی علت درد سیاتیک است.

علائم فتق دیسک، بسته به محل ایجاد پارگی دیسک، ممکن است که متفاوت باشند. فتق شدید دیسک در هر ناحیه از کمر به طور بالقوه می‌تواند مشکلاتی را در کنترل دفع روده یا مثانه ایجاد کند.

علائم بیرون‌زدگی دیسک بر اساس محل فتق

ریشه‌های عصب L4 ،L5 و S1 معمولاً بیش از بقیۀ ریشه‌های عصبی تحت‎فشار قرار می‌گیرند. علائم فتق دیسک بسته به ریشۀ عصب تحت‎ فشار به شرح زیر است:

• ریشۀ عصب L4-L5: بیمار دردی را در کمر و باسن‌ها حس می‌کند که رو به پایین در پشت ران و ساق پا منتشر می‌شود. امکان ضعیف شدن عضله‌های چهارسر نیز وجود دارد. ضعف عضله‌های چهارسر راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها را برای بیمار سخت می‌کند. بی‌حسی و گزگز نیز در جلو یا کنار ران حس می‌شود و
• ریشۀ عصب L5-S1: درد غالباً از کمر و باسن شروع می‌شود و رو به پایین در پشت ران، ساق پا و گاهی کف پا منتشر می‌شود؛ این درد در واقع درد عصب سیاتیک است. ممکن است بیمار در عضله‌های مسئول حرکت دورسی‌فلکشن پا و عضله‌های ساق پا احساس ضعف کند. بی‌حسی و گزگز در امتداد بخش بیرونی پا و انگشتان پا نیز از علائم شایع است. احتمال تغییر رفلکس‌های بیمار نیز وجود دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

در ابتدا می‌توانید فتق دیسک را در خانه درمان کنید. اما در صورت بروز علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدیدی که زندگی روزمره‌تان را مختل کند؛ برای مثال دردتان آن‌قدر شدید باشد که نتوانید سر کار بروید؛
• بهبود نیافتن علائم پس از گذشت چهار تا شش هفته؛
• شدیدتر شدن علائم؛
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع؛
• گزگز، بی‌حسی یا ضعیف شدن بازوها، دست‌ها، پاها یا پایین پاها و
• به سختی ایستادن یا راه رفتن.

تشخیص فتق دیسک

پزشک کمر و پشت بدنتان را حین معاینۀ بالینی لمس می‌کند تا نقاط حساس به لمس را تشخیص بدهد. پزشک احتمالاً از شما می‌خواهد که صاف دراز بکشید و پاها را در جهت‌های مختلف حرکت بدهید تا علت و منشأ درد را تعیین کند.

متخصص ستون فقرات معاینۀ عصب‌شناختی را برای بررسی موارد زیر انجام می‌دهد:

• رفلکس‌ها
• قدرت عضله‌ها
• توانایی راه رفتن
• توانایی حس کردن لمس‌های سبک، سوزن زدن یا ارتعاش

معاینۀ بالینی و بررسی پروندۀ پزشکی در اکثر موارد برای تشخیص فتق دیسک کافی است. اما چنانچه پزشک به ابتلا به بیماری دیگری مشکوک شود یا لازم باشد عصب‌های درگیر را ببیند، دستور می‌دهد یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر انجام شود.

تست‌های تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری زیر برای تشخیص فتق دیسک کمر کاربرد دارند:

• عکس رادیوگرافی: فتق دیسک در عکس رادیوگرافی دیده نمی‌شود، با این‌حال گرفتن عکس برای تشخیص افتراقی و رد دیگر دلایل کمردرد مانند عفونت، تومور، مشکلات هم‌ترازی ستون فقرات یا شکستگی استخوان ارزشمند است.
• سی تی اسکن: دستگاه سی تی اسکن مجموعه‌ای از عکس‌های رادیوگرافی را از جهت‌های مختلف می‌گیرد. سپس رایانه این عکس‌ها را با هم ترکیب می‌کند تا تصاویر مقطعی از ستون فقرات و ساختارهای اطرافش به دست بیاید.
• MRI: امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تهیۀ تصاویری از ساختارهای داخلی بدن به کار برده می‌شود. از ام آر آی برای تأیید محل فتق دیسک و مشاهدۀ عصب‌های درگیر استفاده می‌شود.
• میلوگرافی: مادۀ رنگی حاجب قبل از انجام سی تی اسکن درون مایع نخاعی تزریق می‌شود. میلوگرافی فشاری را نشان می‌دهد که به دلیل فتق چند دیسک یا عارضه‌های دیگر به نخاع یا عصب‌ها وارد می‌شود.

تست‌های عصبی

در نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی) و تست هدایت عصبی چگونگی حرکت تکانه‌های الکتریکی در امتداد بافت اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش‌ها برای تعیین محل آسیب عصبی مفیداند.

• تست هدایت عصبی: این تست تکانه‌های عصبی الکتریکی و عملکرد عضله‌ها و عصب‌ها را با استفاده از الکترودهای قرارگرفته روی پوست اندازه‌گیری می‌کند. تکانه‌های الکتریکی مربوط به سیگنال‌های عصبی، در زمان عبور دادن جریان برق خفیف از عصب اندازه‌گیری می‌‌شود.
• نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی یا EMG): پزشک الکترود سوزنی را وارد پوست عضله‌های مختلف می‌کند. فعالیت الکتریکی عضله‌ها در حالت انقباض و استراحت در این آزمایش ارزیابی می‌شود.

درمان بیرون‌زدگی دیسک کمر

در اکثر بیماران، فتق دیسک کمر به آرامی و در طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد. معمولا، در اکثر بیماران پس از گذشت ۳ تا ۴ ماه، علائم بیماری برطرف می‌گردد. با این حال، بعضی از بیماران، دوره‌هایی از درد را تا زمان بهبودی تجربه می‌کنند.

در صورت درمان دیسک کمر چه به روش جراحی و چه غیر جراحی، بازهم ممکن است که دیسک شما دوباره عود کند. درمان‌ بیرون‌زدگی دیسک کمر دیسک، ابتدا با روش‌های غیرتهاجمی شروع می­شود. پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که برای چند روز تا چند هفته، فعالیت خود را فقط به حرکات سبک محدود نماید. این کار به کاهش التهاب عصب نخاعی‌، کمک می‌کند. درصورتی که بهبودی حاصل نشد درمان‌های کم تهاجم دیگری اجرا خواهد شد.

درمان‌های اولیه

مدیریت درد و جلوگیری از تشدید آن مهم‌ترین نکته در درمان دیسک کمر است بنابراین اولین توصیه پزشکان استراحت و خودداری از فعالیت‌های جسمانی شدید خواهد بود. یک تا ۲ روز استراحت در رختخواب معمولا به تسکین درد کمر و پا کمک می‌کند اما برای بیشتر از این بی تحرک نمانید. استراحت مطلق و طولانی مدت نیز برای دیسک کمر مضر است. زیرا باعث ضعف عضلات کمر خواهد شد. اما به طور کلی بایستی از فعالیت‌های جسمانی شدید خودداری نمایید.

برای کاهش درد استفاده از کمپرس گرم و سرد نیز بسیار موثر است. در روزهای اولیه درد و التهاب از کمپرس سرد استفاده نمایید تا التهاب کاهش یابد. پس از چند روز گرم‌ نگه داشتن کمر می‌تواند به تسهیل جریان خون در ناحیه آسیب دیده کمر کمک کند و درد را بهبود بخشد.

درمان دارویی

پزشکان داروهای مختلفی را برای تسکین درد خفیف تا متوسط ناشی از فتق دیسک تجویز می‌کنند:

• داروهای مسکن بدون نسخه: اگر درد خفیف تا متوسط باشد، پزشک توصیه می‌کند مسکن‌هایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم تهیه کنید که بدون نسخه نیز قابل‌تهیه هستند.
• داروهای نوروپاتی: این دسته از داروها با اثرگذاری بر تکانه‌های عصبی باعث کاهش درد می‌شوند. گاباپنتین، پرگابالین، دولوکستین یا ونلافاکسین از جمله داروهای نوروپاتی هستند.
• داروهای شل‌کنندۀ عضله: در صورتی که دچار اسپاسم یا گرفتگی عضله باشید، پزشک شل‌کننده‌های عضلانی مانند متوکاربامول را برای‌تان تجویز می‌کند.
• داروهای مخدر (اپیوئیدها): چون مصرف داروهای مخدر عوارض جانبی متعددی را به دنبال دارد و این داروها اعتیادآوراند، بسیاری از پزشکان تردید دارند که تجویز این داروها برای فتق دیسک مناسب باشد. اما اگر داروهای دیگر درد را تسکین ندهد، پزشک مناسب بودن مصرف کوتاه‌مدت داروهای مخدری مانند کدئین یا ترکیب اکسی‌کدون‌_‌استامینوفن را بررسی می‌کند. آرام‌بخشی، حالت تهوع، گیجی و یبوست از جمله عوارض احتمالی مصرف داروهای مخدر هستند.

کمربند طبی

بریس یا کمربند طبی وسیله‌ای پزشکی است که بستن آن برای حمایت و پایدار کردن کمر بیماران مبتلا به فتق دیسک توصیه می‌شود. کمربند طبی به برداشته شدن فشار از روی دیسک آسیب‌دیده کمک می‌کند، حالت اندامی را اصلاح می‌کند، حرکات مضر را محدود می‌کند و فرایند بهبود را نیز تسهیل می‌کند. البته بستن کمربند طبی باید بخشی از یک طرح درمان جامع باشد. باید تحت‌نظر پزشک از کمربند طبی استفاده کنید تا دچار ضعف عضلانی نشوید و به کمربند وابسته نشوید.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی غالباً برای درمان درد و رفع نقص‌های عملکردی ناشی از آسیب‌دیدگی دیسک توصیه می‌شود. پزشک توانایی حرکتی، انعطاف‌پذیری و قدرتتان را ارزیابی می‌کند. هدف از این ارزیابی تعیین علت اصلی فشار غیرعادی‌ای است که به کمر وارد می‌شود. متخصص فیزیوتراپی حرکاتی را به شما آموزش می‌دهد تا همچنان فعال بمانید و دچار مشکلات ناشی از استفاده نکردن از عضله نشوید. حفظ فعالیت ضمن اجتناب از حرکات تشدیدکنندۀ علائم کمک می‌کند تا دوران بهبود محافظه‌کارانۀ پس از آسیب‌دیدگی دیسک به بهترین وجه طی شود. متخصص فیزیوتراپی دربارۀ حرکات و ورزش‌های مفید و مضر برای فتق دیسک کمر به بیمار مشاوره می‌دهد. همچنین بیمار حرکات اصلاحی، حالت اندامی صحیح و وضعیت‌هایی را یاد می‌گیرد که به تسکین علائمش کمک می‌کنند.

درمان دستی

درمان دستی یا کایروپرکتیک شامل دستکاری ستون فقرات و مفصل‌های دیگر می‌شود که با هدف بهبود عملکرد و هم‌ترازی انجام می‌شوند. متخصص درمان دستی یا طب فیزیکی تکنیک‌های خاصی را برای برداشتن فشار از روی دیسک درگیر و عصب‌های مجاورش به کار می‌برد. درمان دستی درد را کاهش، دامنۀ حرکتی را افزایش و توانایی بدن را برای التیام‌بخشی طبیعی بهبود می‌دهد. درمان دستی غالباً بخشی از یک طرح درمان جامع است و باید توسط پزشک باتجربه و دارای مجوز انجام شود.

دیگر تکنیک‌های درمان دستی شامل ماساژ بافت‌های عمقی یا آزادسازی میوفاشیال گرفتگی عضله‌ها و تاندون‌های ناحیۀ کمر را برطرف می‌کند. به‌علاوه ماساژ تنش عضلانی را از بین می‌برد و جریان خون را در موضع درگیر بهبود می‌دهد. فرایند ترمیم در پی بهبود خون‌رسانی سریع‌تر انجام می‌شود.

طب سوزنی

طب سوزنی یکی از تکنیک‌های طب سنتی چین است. متخصص طب سوزنی سوزن‌هایی ظریف را در نقاط خاصی از بدن، موسوم به مریدین فرومی‌کند. طب سوزنی برای درمان فتق دیسک کمر با این هدف انجام می‌شود که با تحریک کردن این نقاط خاص مسکن طبیعی بدن به نام اندورفین تولید شود و درد به روشی طبیعی آرام شود. از دیگر مزایای طب سوزنی برای درمان فتق دیسک کمر می‌توان به کاهش التهاب و بهبود جریان خون در موضع آسیب‌دیده اشاره کرد. درست است که طب سوزنی درد برخی بیماران را تسکین و توانایی حرکتی‌شان را افزایش می‌دهد، اما اثربخشی طب سوزنی برای تمام بیماران یکسان نیست.

TENS تحریک الکتریکی عصب

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) تکنیکی غیرتهاجمی برای مدیریت درد است. دستگاه TENS تکانه‌های الکتریکی را از طریق پدهای الکترود گذاشته‌شده روی پوست به عصب‌ها منتقل می‌کند. تحریک الکتریکی از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز ممانعت می‌کند و درد بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر را موقتاً کاهش می‌دهد. تحریک الکتریکی عموماً درمانی ایمن و با استفادۀ آسان است که می‌توان آن را تحت‌نظر پزشک انجام داد.

لیزردرمانی

لیزر کم‌توان یا لیزر سرد، با استفاده از انرژی نور که به عمق بافت آسیب دیده نفوذ می‌کند، می‌تواند باعث تحریک فرایند ترمیم بافت، افزایش خون‌رسانی به منطقه آسیب دیده گردد. همچنین گرمایی که از لیزر کم‌توان به بافت‌های عضلانی نفوذ می‌نماید باعث از بین رفتن گرفتگی عضلانی نیز خواهد شد. این روش درمانی کاملا غیرتهاجمی و ایمن می‌باشد و محدودیت برای استفاده ندارد. البته به خاطر داشته باشید که برای مشاهده تاثیرات این روش بایستی چند جلسه درمان همراه با روش‌های مکمل داشته باشید.

شاک ویو

شاک ویو یک روش درمانی کم تهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی و ضربات ممتد اپلیکاتور دستگاه به بهبود بافت کمک می‌نماید. امواج صوتی و ضربات دستگاه شاک ویو باعث تخریب بافت نکروز شده خواهند شد، در نتیجه فرایند ترمیم بافت در ناحیه آسیب دیده تحریک خواهد شد. با انتشار امواج صوتی و فشار شاک ویو، گردش خون به ناحیه آسیب دیده نیز افزایش خواهد یافت. البته شاک ویو همراه با دیگر روش‌ها در یک پروتکل درمانی و توانبخشی جامع اجرا خواهد شد تا نتایج خود را نشان دهد.

ابلیشن با رادیوفرکوئنسی

ابلیشن با رادیوفرکوئنسی (RFA) نوعی درمان کم‌تهاجمی است. در این درمان از انرژی فرکانس رادیویی برای ناتوان‌سازی عصب‌های خاص استفاده می‌شود تا این عصب‌ها دیگر نتوانند سیگنال‌های درد را به مغز منتقل کنند. به بیان دقیق‌تر در این تزریق از گرما برای آسیب زدن به بافت‌های عصبی دامن‌زننده به درد استفاده می‌شود. ابتدا پزشک با استفاده از فلوئوروسکوپی هدایت‌شده تشخیص می‌دهد که دقیقاً کدام عصب عامل درد است. سپس انرژی فرکانس رادیویی را با استفاده از سوزنی کوچک به ناحیۀ هدف می‌رساند.

رادیوفرکوئنسی درمانی کم‌تهاجمی است و بیماران مدت کوتاهی پس از درمان مرخص می‌شوند. بیماران داروی بی‌حسی موضعی را قبل از درمان دریافت می‌کنند تا حین عمل دچار ناراحتی نشوند. آرام‌بخشی غالباً برای راحتی بیمار انجام می‌شود. بنابراین چون بیمار پس از عمل تحت‌تأثیر دارو است، نمی‌تواند رانندگی کند. محل ورود سوزن قبل از هر عمل ابلیشن با رادیوفرکوئنسی بررسی می‌شود. عمل ابلیشن با RF معمولاً ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

درمان‌های تزریقی

اگر مصرف داروهای خوراکی و فیزیوتراپی کمکی به تسکین درد فتق دیسک نکند، پزشک درمان‌های تزریقی را برای آرام کردن درد توصیه می‌کند.

تزریق اپیدورال

پزشک داروی کورتیکواستروئید را در فضای اپیدورال تزریق می‌کند. فضای اپیدورال ناحیۀ مملو از مایعی دور نخاع است. کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی قوی‌ای هستند که التهاب دور عصب‌ها و نخاع را کاهش می‌دهند. تزریق اپیدورال در صورتی بسیار مفید خواهد بود که فتق دیسک به دلیل فشار آوردن به ریشه‌های عصب یا نخاع باعث درد شده باشد.

بلوک انتخابی ریشۀ عصب

بلوک انتخابی ریشۀ عصب (SNRB) برای شناسایی منشأ درد و تعیین ریشۀ عصب نخاعی خاص دامن‌زننده به درد کاربرد دارد. اگر فکر می‌کنید تحریک شدن یا التهاب عصب علت درد مزمن است، درمان SNRB به تعیین منشأ درد کمک خواهد کرد.

پزشک داروی استروئیدی را در محل ریشۀ یک عصب خاص تزریق می‌کند. اگر درد پس از این تزریق تسکین پیدا کند، پزشک نتیجه می‌گیرد که منشأ درد مزمن را پیدا کرده است. اما اگر درد همچنان ادامه داشته باشد، پزشک استروئید را در ریشۀ عصب دیگری تزریق می‌کند و تزریق‌ها را آن‌قدر تکرار می‌کند تا به نتیجه برسد.

پرولوتراپی

پرولوتراپی یا درمان تزریقی ترمیمی از طریق تزریق مواد طبیعی در بافت آسیب‌دیده انجام می‌شود. هدف از پرولوتراپی برانگیختن واکنش التیام‌بخشی بدن است تا بافت آسیب‌دیده بتواند ترمیم شود و بهبود پیدا کند.

پرولوتراپی واکنش ترمیمی طبیعی بدن را برمی‌انگیزد. تزریق‌های پرولوتراپی باعث بروز واکنش التهابی خفیف در موضع تزریق می‌شود. این التهاب واکنش التیام‌بخشی بدن را برمی‌انگیزد. آزاد شدن فاکتورهای رشد و ترمیم سلول‌ها بخشی از این فرایند است. فاکتورهای رشد و سلول‌های ترمیم‌شده به بهبود بافت آسیب‌دیده و کاهش درد کمک می‌کنند.

تزریق اوزون

اوزون گونۀ ناپایداری از گاز اکسیژن است. رادیکال‌های آزادی که به محض تماس با بافت‌های بدن ایجاد می‌شوند، استرس اکسیداتیو خفیف و موقتی را ایجاد می‌کنند. در نتیجه فرایند تنظیم سیستم آنتی‌اکسیدان‌ها، تعدیل سیستم ایمنی و سرکوب فرایندهای التهابی برانگیخته می‌شود.

می‌توان از اوزون تراپی به عنوان درمان مکمل برای بیماران دچار فتق دیسک کمری (LDH) بهره گرفت که واکنش رضایت‌بخشی به درمان‌های محافظه‌کارانه نشان نداده‌اند. اوزون درمانی را می‌توان قبل از جراحی امتحان کرد یا بر روی بیمارانی انجام داد که جراحی کردنشان ممکن نیست. تزریق اوزون در فضای اپیدورال یا داخل دیسک تحت آرام‌بخشی و با توجه به تصاویر رادیوگرافی انجام می‌شود.

گزارش شده است که تزریق مستقیم اوزون در عضله‌های پیش‌مهره‌ای یا تزریق غیرمستقیم در دیسک برجسته حجم دیسک را کمتر می‌کند. این تزریق با اثرهای ضدالتهابی و تسکین‌دهندگی همراه است. (منبع)

درمان جراحی فتق دیسک

در صورتی که گزینه‌های درمانی محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی و داروها، درد را به طور کلی کاهش ندهد، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. پزشکان در مورد گزینه‌های جراحی با بیماران صحبت می‌کنند تا روش مناسب را تعیین نمایند. مانند هر جراحی دیگری، سن بیمار، سلامت کلی بدن و سایر موارد در نظر گرفته می‌شود. تنها درصد کمی از بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر نیاز به جراحی دارند. مزایای جراحی باید با دقت در برابر خطرات آن سنجیده شود. اگرچه برای درصد زیادی از بیماران مبتلا به فتق دیسک، جراحی تسکین درد قابل توجهی را به همراه دارد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که جراحی حتما کمک کننده باشد.

پس از جراحی، پزشک دستورالعمل‌های خاصی را ارائه می‌دهد و معمولاً داروهای ضد درد تجویز می‌نماید. بعد از جراحی، توصیه‌ها برای بازگشت به فعالیت‌های عادی به بیمار داده می‌شود، اما احتمال ناراحتی و درد در این فرآیند وجود دارد که با استراحت کافی و رعایت دستورالعمل‌های پزشک بهبود خواهد یافت. در برخی موارد، درمان‌های توانبخشی تحت نظارت متخصص پس از جراحی نیز مورد نیاز خواهد بود.

درمان دیسک کمر با ورزش

پزشک برنامه‌ای ورزشی را برای کاهش فشار روی عصب‌ها به بیمار آموزش می‌دهد. ورزش عضله‌های خشک و منقبض را شل می‌کند و گردش خون را بهبود می‌دهد. به‌علاوه بیمار به کمک برنامۀ ورزش‌درمانی روش‌های ایمن‌تر انجام کارهای روزمره مانند بلند کردن اشیاء و راه رفتن را یاد می‌گیرد.

پزشکان متخصص ورزش‌های زیر را برای درمان فتق دیسک کمر توصیه می‌کنند.

نکاتی برای مراقبت از بیرون زدگی دیسک و مدیریت درد آن در منزل

کمپرس سرد و گرم

استفاده از کمپرس سرد و گرم در قسمت پایین کمر می‌تواند تنش عضلانی را که معمولاً به دلیل فتق دیسک کمر به وجود می‌آید را کاهش دهد. گرما به رفع سفتی عضلاتی که اسپاسم شده است، کمک می‌کند، جریان خون را افزایش داده و خاصیت ارتجاعی بافت پیوندی را بهبود می‌بخشد. سرما دمای بافت را در محل درد، کاهش می‌دهد که اثر ضد درد و ضد التهابی دارد و در نتیجه درد را کاهش می‌دهد.

• برای کاهش تنش عضلانی، هنگام صبح یا قبل از انجام حرکات کششی و یا ورزش، گرما را به پشت خود اعمال کنید.
• سعی کنید یک پد گرم کننده یا کمپرس گرم را، هر چند ساعت یک بار در طول روز روی کمر خود قرار دهید. (حتما از یک محافظ، مانند حوله کاغذی برای جلوگیری از آسیب حرارتی استفاده کنید).
• همین روش را می توانید با یک کیسه سرد بعد از کشش، ورزش یا ماساژ برای تسکین درد استفاده کنید (حتما از یک محافظ، مانند حوله کاغذی برای جلوگیری از آسیب سرما استفاده کنید).
• سایر روش‌های انتقال گرما عبارتند از بر چسب‌های حرارتی (که حرارت مداوم و اندک را طی چند ساعت فراهم می‌کند)، حمام گرم و یا دوش آب گرم در پایان روز.

فعالیت بدنی ملایم

اگرچه ممکن است غیر منطقی به نظر برسد، اما در صورت داشتن فتق دیسک کمر، فعال ماندن می‌تواند درد را تسکین دهد زیرا هنگامی که ورزش می‌کنید، بدن اندورفین ترشح می‌کند که به طور طبیعی می‌تواند خلق و خوی شما را بهبود بخشد و درد را کاهش دهد. اکثر افراد مبتلا به فتق دیسک کمر قادر به تحمل فعالیت‌های کم شدت هستند مانند:

• پیاده روی در فضای باز یا روی تردمیل
• استفاده از دستگاه‌های الیپتیکال یا کمک ورزشی
• استفاده از دوچرخه ثابت

اگر درد شما خیلی شدید است، می‌توانید یک فعالیت داخل آب یا آب درمانی را امتحان کنید. فعالیت‌های داخل آب اغلب توصیه می‌شود زیرا شناور بودن درآب با وزن مقابله می‌کند و تحمل بار روی دیسک‌های ستون فقرات شما را کاهش می‌دهد. پزشک شما ممکن است یک برنامه فیزیوتراپی در آب یا شنا را به شما پیشنهاد دهد.

وضعیت خاص بدن در هنگام خواب

درد ناشی از فتق دیسک کمر ممکن است که در طول شب بدتر شود؛ اما هنگام خوابیدن در وضعیتی که فشار از روی ستون فقرات برداشته می‌شود، ممکن است که راحت بخوابید. چند گزینه خوب برای خوابیدن عبارتند از:

• از قرار دادن یک بالش زیر زانو استفاده کنید تا به کاهش تنش در ناحیه کمر کمک کنید.
• به پهلو دراز بکشید و یک بالش بین زانوهای خود قرار دهید تا ستون فقرات شما صاف و باسن شما در حالت تعادل قرار گیرد.

موقعیت مناسب خواب شما و قرار دادن بالش، احتمالاً با توجه به محل فتق دیسک شما تعیین می‌گردد. چند موقعیت مختلف را با بالش امتحان کنید تا ببینید چه چیزی برای شما بهتر است.

عوامل موثر بر ابتلا به بیرون‌زدگی دیسک

برخی عوامل می‌توانند احتمال ایجاد فتق دیسک را افزایش دهند که عبارتند از:

• جنسیت: مردان به دلیل حضور در مشاغل سنگین بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیسک کمر هستند.
• بلند کردن نادرست اجسام: استفاده از عضلات کمر، به جای پاها برای بلند کردن اجسام سنگین، می‌تواند باعث فتق دیسک شود. چرخاندن کمر، هنگام بلند کردن اجسام نیز می‌تواند به دیسک کمر شما، آسیب برساند. استفاده از پاها، به جای کمر در هنگام بلند کردن اجسام، می‌تواند از ستون فقرات شما محافظت کند.

• اضافه وزن: داشتن اضافه وزن به دیسک کمر فشار بیشتری وارد می‌نماید.
• حرکات مکرری که به ستون فقرات، فشار وارد می‌آورد: بسیاری از مشاغل مستلزم فعالیت فیزیکی سخت هستند. انجام بعضی از مشاغل، نیاز به بلند کردن، کشیدن، خم شدن یا چرخاندن مداوم دارند. استفاده از روش‌های ایمن، برای بلند کردن و حرکت دادن اجسام می‌تواند به محافظت از کمر شما کمک کند.
• رانندگی مکرر: نشستن طولانی مدت درهنگام رانندگی، به‌علاوه لرزش موتور خودرو می‌تواند به ستون فقرات و دیسک کمرشما فشار وارد نماید.
• ژنتیک: برخی افراد استعداد فتق دیسک را به ارث می‌برند.
• سبک زندگی کم تحرک و بی ورزش: ورزش کردن به طور منظم در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها، از جمله فتق دیسک، بسیار مهم است. لذا افرادی که مرتب ورزش نمی‌کنند و عضلات کمری ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به دیسک کمر هستند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن موجب کاهش اکسیژن رسانی به دیسک‌های ستون فقرات می‌شود و باعث آسیب دیدن سریع‌تر آن‌ها می‌گردد.

پیشگیری از فتق دیسک

پیشگیری از فتق دیسک همواره ممکن نیست. اما با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید احتمال فتق دیسک را کاهش دهید:

• هنگام بلند کردن اشیاء از تکنیک مناسب استفاده کنید: از کمر خم نشوید. وقتی می‌خواهید باری را بلند کنید، کمرتان را صاف نگه دارید و زانوها را خم کنید.
• وزنتان را در حد سالم نگه دارید: اضافه وزن فشار مضاعفی را به کمر وارد می‌کند.
• حالت اندامی صحیح داشته باشید: یاد بگیرید که چطور حالت اندامی‌تان را هنگام راه رفتن، نشستن، ایستادن و خوابیدن اصلاح کنید. حالت اندامی صحیح فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
• انجام حرکات کششی: بسیار مهم است که مدت طولانی بی‌حرکت ننشینید. هر چند وقت یک‌بار به خودتان استراحت بدهید، بلند شوید و نرمش‌های کششی انجام بدهید.
• نپوشیدن کفش پاشنه‌بلند: کفش پاشنه‌بلند ستون فقرات را از حالت هم‌ترازی خارج می‌کند.
• ورزش منظم: روی ورزش‌هایی تمرکز کنید که عضله‌های کمر و شکم، یعنی عضله‌های نگهدارندۀ ستون فقرات را تقویت می‌کنند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن دیسک‌ها را ضعیف می‌کند و آن‌ها را در برابر پارگی آسیب‌پذیر می‌کند. بنابراین به‌طور جدی برای ترک سیگار اقدام کنید.

سؤالات متداول

با داشتن دیسک فتق شده چه کاری نباید انجام دهید؟

فعالیت‌های روزمره‌ای که باید با فتق دیسک از آن‌ها اجتناب کنید:

• بیش از حد نشستن
• لباس شستن
• جاروبرقی کشیدن
• تمرین‌های ورزشی دشوار
• پوشیدن کفش پاشنه بلند
• پارو کردن برف یا باغبانی

آیا می‌توانید فتق دیسک را ماساژ دهید؟

 بیش از ۱۰۰ نوع ماساژ وجود دارد، اما اگر فتق دیسک دارید، ماساژ بافت عمیق یک گزینه ایده‌آل برای شماست، زیرا فشار زیادی را بر عمق عضلات وارد می‌کند و تنش و اسپاسم عضلانی را که باعث جلوگیری از حرکات عضلات در منطقه آسیب دیده می‌شود را کاهش می‌دهد.

پیش‌آگهی فتق دیسک چگونه است؟

درد فتق دیسک اکثر بیماران خودبه‌خود یا با انجام درمان‌های ساده کمتر می‌شود. درد فتق دیسک احتمالاً ظرف یک ماه تسکین خواهد یافت. اگر دردتان پس از یک ماه برطرف نشد، به پزشک مراجعه کنید.

بهبودی لغزش دیسک چقدر طول می‌کشد؟

تمام موارد فتق دیسک به‌طور طبیعی بهبود نمی‌یابند. اگر قرار باشد لغزش دیسک خودبه‌خود بهبود بیابد، فرایند التیام چهار تا شش هفته طول خواهد کشید.

ممکن است فتق دیسک شدیدتر شود؟

اگر فتق دیسک را درمان نکنید، احتمال وخیم‌تر شدنش وجود دارد. فتق دیسک به‌ویژه در صورتی شدیدتر می‌شود که فعالیت‌های عامل ایجاد فتق، برای مثال وظایف خاص شغلی، را متوقف نکنید. اگر پس از بهره‌گیری از درمان‌های محافظه‌کارانه به مدت چهار تا شش هفته همچنان دچار علائم بودید، به پزشک مراجعه کنید.

یک دیسک چند بار ممکن است دچار فتق شود؟

همواره احتمال عود فتق یک دیسک وجود دارد. محتمل‌ترین زمان عود فتق دیسک شش هفته پس از جراحی است، البته احتمال عود فتق دیسک در هر زمانی وجود دارد. در صورت عود فتق دیسک ممکن است به عمل جراحی مجدد نیاز پیدا کنید.

فتق دیسک دارم، فکر خوبی است که همچنان به ورزش و فعالیت ادامه بدهم؟

ورزش یکی از مؤلفه‌های متداول در درمان فتق دیسک کمر است. در پیش گرفتن رویکرد فعال و پیشگیرانه در دوران بهبود به کمک ورزش، برای کاهش درد مفید است. به‌علاوه ورزش سلامت بلندمدت کمر و ستون فقرات را تضمین می‌کند.

علی‌رغم فتق دیسک کمر می‌توانم همچنان زندگی عادی داشته باشم؟

اکثر بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر ظرف چهار هفته بهبود می‌یابند. البته بهبود فتق دیسک گاهی مدت بیشتری طول می‌کشد. اگر بی‌حسی یا درد پس از چهار تا شش هفته از بین نرفت یا شدیدتر شد، به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات انجام جراحی برای تسکین درد ضرورت می‌یابد.

ممکن است فتق دیسک ۱۰۰% خوب شود؟

متأسفانه نمی‌توان به این سؤال پاسخی قطعی داد. فتق دیسک به کمک درمان خشک و منقبض می‌شود و برجستگی دیسک از بین می‌رود.

فتق دیسک دائمی است؟

هرچه فتق دیسک شدیدتر باشد، با توجه به آسیبی که به عصب‌های مجاور می‌زند، دائمی‌تر می‌شود. حتی اگر علائم پس از چند هفته یا حدود یک ماه برطرف شود، خود دیسک همچنان منشأ بالقوۀ ناراحتی و دردی خواهد بود که در آینده عود خواهد کرد.

از کجا متوجه شوم که آیا فتق دیسکم در حال بهبود است یا خیر؟

درد تیز، تیرکشنده و انفجاری در پاها یا بازوها برطرف می‌شود و پس از آن ضعف عضلانی بروزیافته در گذرگاه عصبی از بین می‌رود. البته اگر دچار بی‌حسی باشید، بهبود فتق دیسک مدت بیشتری طول خواهد کشید.

علی‌رغم فتق دیسک کمر می‌توانم باشگاه بروم؟

اگرچه برخی بیماران ممکن است فکر کنند باید ورزش کردن را به دلیل فتق دیسک کمر متوقف کنند، اما اصلاً این‌طور نیست. ورزش‌درمانی با هدف تقویت عضله‌های کمر و در نتیجه افزایش حمایت از ستون فقرات به بیماران دچار فتق دیسک توصیه می‌شود.

چه زمانی عمل جراحی برای درمان فتق دیسک ضرورت می‌یابد؟

چنانچه درد کمر یا گردن مزمن شود و با درمان‌های کم‌تهاجمی بهبود نیابد. همچنین اگر درد فتق دیسک کیفیت زندگی بیمار را مختل کرده باشد، چاره‌ای جز انجام عمل باقی نمی‌ماند.

اگر فتق دیسک داشته باشم، می‌توانم یوگا کار کنم؟

به‌طور کلی یوگا کمردرد را کاهش می‌دهد، عضله‌های مرکزی را تقویت می‌کند و از آسیب‌دیدگی مجدد جلوگیری می‌کند. چون فتق دیسک نوعی آسیب‌دیدگی جدی است، قبل از شروع ورزش باید از پزشک معالجتان اجازه بگیرید.

اگر فتق دیسک را درمان نکنم، چه اتفاقی می‌افتد؟

عوارض ناشی از درمان نکردن فتق دیسک عبارت است از:

• آسیب عصبی دائمی
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
• فلج جزئی

فتق دیسک دارم، می‌توانم پیاده‌روی کنم؟

بله، ورزش‌های سبکی مانند پیاده‌روی برای فتق دیسک مفید است، البته به شرطی که دردتان را شدیدتر نکند.