اسکولیوز به عارضه‌ای گفته میشود که در آن ستون فقرات به پهلو انحنا پیدا میکند. این مشکل ممکن است برای افراد با هر سنی (از نوزادان گرفته تا افراد بزرگسال) اتفاق بیفتد، اما بیشتر مبتلایان، کودکان ۱۰ تا ۱۵ ساله هستند. در بیشتر موارد انحراف ستون فقرات خفیف است، اما در برخی مواقع شدت انحراف ستون فقرات با بالا رفتن سن کودک افزایش می‌یابد. اسکولیوز (اسکولیوزیس) شدید میتواند در روند زندگی فرد مبتلا اختلال ایجاد کند و بسیار ناتوان کننده باشد. انحنای شدید ستون فقرات به سمت چپ یا راست، فضای داخل قفسه سینه را کاهش میدهد و در عملکرد ریه ها اختلال ایجاد میکند. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف اسکولیوز، علت و درمان انحراف ستون فقرات خفیف تا شدید میپردازیم و مفصل آنها را بررسی میکنیم.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است. در ستون فقراتی که سالم است یک انحنا به سمت جلو و یکی به سمت عقب وجود دارد. فردی که دچار اسکولیوز شده ستون مهره‌هایش به سمت راست یا چپ انحراف پیدا میکند. این انحنا ممکن است خفیف یا شدید باشد. در بیشتر موارد اسکولیوز خفیف است و به درمان نیازی ندارد. در بزرگسالان میزان انحنای ستون فقرات ممکن است تعیین کننده روش درمانی مناسب باشد. درمان انحراف ستون فقرات به قصد تسکین علائم انجام میشود و لزوماً انحراف ایجاد شده را رفع نمیکند. همواره هدف از درمان کاهش درد و بهبود عملکرد است.
اگرچه اسکولیوز به خودی خود با درد همراه نیست، تحلیل رفتن ستون فقرات بر اثر افزایش سن ممکن است باعث ایجاد علائم اسکولیوز شود. چه فرد به اسکولیوز مبتلا باشد چه نباشد، این علائم همگی به یک روش درمان میشوند. در برخی موارد فرد به جراحی نیز نیاز دارد. بسته به شدت انحراف ستون فقرات ممکن است تغییراتی در ظاهر ایجاد شود.
در نوجوانان به طور کلی انحراف ستون فقرات بیشتر در بخشی از ستون فقرات که قفسه سینه نیز واقع شده ایجاد میشود. اما در بزرگسالان این انحراف بیشتر در ناحیه کمر ایجاد میشود و با افزایش سن فرد معمولاً دچار تحلیل رفتگی میگردد.
انواع اسکولیوز
سه نوع اسکولیوز وجود دارد:
- مادرزادی
- ایدیوپاتیک
- عصبی عضلانی
هرکدام از انواع اسکولیوز ویژگی‌های خاص خود را دارند که در این قسمت به آن میپردازیم.
اسکولیوز مادرزادی
در اسکولیوز مادرزادی، ناهنجار بودن فرم ستون فقرات باعث ایجاد انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات میشود. در اوایل دوران نوزادی درصورت وجود علائم قابل مشاهده ممکن است بتوان این نوع انحراف ستون فقرات را تشخیص داد، اما در بیشتر موارد میتوان با گذشت زمان و در دوران کودکی این عارضه را تشخیص داد.
با رشد کودک، ممکن است وضعیت انحراف ستون فقرات او بدتر شود و عدم تقارن در بدن ایجاد شود. معمولاً اسکولیوز مادرزادی را با مراقبت و انتظار برای تغییر علائم و وضعیت ستون فقرات درمان میکنند. تنها در مواردی از روشهای جراحی کمک گرفته میشود که انحنای ستون فقرات به طرز واضحی بدتر شود و کودک در معرض خطر تغییر فرم دائم و درد در آینده قرار داشته باشد.
اسکولیوز ایدیوپاتیک
چندین دهه است که پزشکان، پرستاران و محققان در حال مطالعه پیشینه طبیعی و ژنتیکی ابتلا به اسکولیوز بوده‌اند، اما هنوز نتوانسته اند علت ایجاد اسکولیوز ایدیوپاتیک را تشخیص دهند. با این وجود، امروزه میدانیم که در سن ۱۰ سالگی یا دوره نوجوانی این نوع اسکولیوز بیشتر شایع است. این را نیز میدانیم که با رشد فرد، وضعیت اسکولیوز ایدیوپاتیک او نیز بدتر میشود به همین خاطر ابتلای کودکان به این نوع اسکولیوز بسیار نگران کننده است؛ زیرا در کودکان رشد جسمانی همچنان ادامه دارد. به اسکولیوز ایدیوپاتیکی که در کودکان ۲ سال یا کوچکتر تشخیص داده میشود، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادی میگویند.
اسکولیوز عصبی عضلانی
کودکانی که به بیماری عصبی عضلانی زمینه‌ای مبتلا هستند احتمال ابتلایشان به اسکولیوز بیشتر است. در ستون فقرات صاف به تعادل عضلات و قدرت طبیعی بالاتنه برای حمایت نیاز است. مشکلاتی مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا و دیستروفی عضلانی باعث میشوند عضلات ضعیف و نامتعادل شوند که خود منجر به ایجاد انحنای غیرطبیعی در ستون مهرهها میشود. کودکان متبلا به اسکولیوز عصبی عضلانی میتوانند از بریس مخصوص استفاده کنند تا از بدتر شدن وضعیت ستون فقراتشان پیشگیری شود یا شدت آن را کاهش دهد. روشهای جراحی زمانی به کار میروند که منحنی به ۵۰ درجه رسیده باشد. با گذشت زمان این انحنا شدیدتر میشود و در تعادل بالاتنه اختلال ایجاد میکند. زمانی که انحنا بیشتر از ۸۰ درجه باشد، فضای ریه‌ها به قدری کاهش می‌یابد که فرد دچار مشکلات تنفسی میشود.
انواع متداول انحنای ستون فقرات در اسکولیوز
انحنای ستون فقرات در مبتلایان به اسکولیوز شبیه به حرف انگلیسی C برعکس است؛ به طوری که ستون فقرات به سمت راست خم میشود. به چنین وضعیتی دکسترو اسکولیوز (dextroscoliosis) نیز گفته میشود. ایجاد انحنای جانبی به سمت چپ در ستون فقرات بیشتر به حرف C شبیه است و به آن لوو اسکولیوز (levoscoliosis) گفته میشود. در ادامه ۴ نوع متداول انحنای ستون فقرات در افراد مبتلا به اسکولیوز آورده شده است:
- انحنای ستون فقرات در قفسه سینه به سمت راست است: در این حالت اگر از وسط کمر خطی مستقیم ترسیم کنید، انحنای ستون مهره ها در پشت قفسه سینه به سمت راست متمایل است.
- انحنای ستون فقرات در بخشی که میان قفسه سینه و کمر است به سمت راست است: در این حالت اگر از وسط کمر خطی مستقیم ترسیم کنید، انحنای ستون مهرهها در حد فاصل میان قفسه سینه و کمر به سمت راست متمایل است.
- انحنای ستون فقرات در کمر به سمت راست باشد: در این حالت انحنای ستون فقرات در کمر به سمت راست متمایل است. این انحنا در ناحیه کمر (لومبار) دیده میشود.
- انحنای دوگانه در ستون فقرات: معمولاً در این موارد دو انحنا یکی در قفسه سینه به سمت راست و یکی در کمر به سمت چپ در ستون فقرات وجود دارد. در کسانی که انحنای ستون فقرات دوگانه دارند ممکن است این ناهنجاری به طور واضح قابل تشخیص نباشد، زیرا وجود ۲ انحنا در جهت‌های مخالف ظاهر نسبتاً متعادلی ایجاد میکند.
چندین نوع انحنای دیگر مانند: انحنا در سینه به سمت چپ نیز ممکن است ایجاد شود. در برخی موارد نادر، اسکولیوز با سه انحنا در ستون مهرهها نیز دیده شده است.
علائم اسکولیوز
اسکولیوز خفیف
اسکولیوز خفیف ممکن است توسط افراد معمولی قابل تشخیص نباشد. با این حال در صورتی که انحنای ستون فقرات شدیدتر گردد، علائم مختلفی ممکن است ایجاد شود. در اغلب موارد هنگامی که شخص متوجه چیزی ناخوشایند در ستون فقرات خود میشود نخستین مشکلی که بررسی میشود وجود اسکولیوز است. برخی از مشکلاتی که ممکن است فرد تجربه کند عبارتند از:
- لباس به درستی به تن فرد نمینشیند یا ناموزون به نظر میرسد. والدین، دوستان یا حتی خود فرد مبتلا به اسکولیوز ممکن است متوجه شود که پیراهن یا بلوز ناهموار به نظر میرسد.
- هنگامی که فرد لباس شنا به تن میکند یا هیچ پیراهنی به تن ندارد در بدن او انحنا رو به سمت راست یا چپ مشاهده میشود. ممکن است در استخر یا کنار ساحل، والدین متوجه وجود این انحنا در کمر فرزندشان شوند.
حتی اگر این عدم تقارن جزئی به نظر برسد باید فرد توسط پزشک معاینه شود؛ زیرا اسکولیوز در صورت تشخیص زودهنگام راحتتر درمان میشود.
اسکولیوز متوسط و شدید
تنها حدود ۱۰ درصد از افرادی که به اسکولیوز ایدیوپاتیک مبتلا هستند وضعیت انحنای ستون فقراتشان از خفیف به متوسط یا شدید گسترش می‌یابد و در نتیجه به درمان نیاز دارند. با شدت یافتن انحنای ستون فقرات، انحراف و ناهمواری حالت بدنی فرد آشکارتر میگردد و به احتمال زیاد علائم آن نیز به راحتی قابل مشاهده خواهد بود.
- تغییر در نحوه راه رفتن. درصورتی که ستون فقرات به طور غیرنرمال به سمت راست یا چپ خم شود، لگن فرد از توازن خارج میشود و راه رفتن فرد تغییر میکند. در چنین شرایطی فرد برای جبران عدم توازن و ایجاد تعادل در لگن و پاها فشار بیشتری را متحمل میشود و این باعث میشود برخی از عضلات زودتر خسته شوند. همچنین ممکن است فرد حین راه رفتن متوجه شود که یک دستش به سمت لگن میچرخد اما دست دیگر نه.
- کاهش دامنه حرکتی. تغییر شکل ناشی از انحراف جانبی ستون فقرات، سفتی عضلات را بیشتر میکند و انعطاف پذیری ستون فقرات را کاهش میدهد.
- اختلال در تنفس. اگر انحراف ستون فقرات بیش از حد باشد، در قفسه سینه فرد فضای کافی برای عملکرد صحیح ریه‌ها باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی استخوان‌های قفسه سینه به ریه‌ها فشار وارد میکنند و تنفس فرد را با مشکل مواجه میکنند.
- مشکلات قلبی عروقی. درست مانند مورد قبلی با منحرف شدن قفسه سینه به پهلو، فضای داخل قفسه سینه کاهش می‌یابد و با وارد شدن فشار به قلب، توانایی پمپاژ خون دچار اختلال میشود.
- درد. اگر انحنای ستون فقرات بیش از حد شود عضلات پشت ممکن است دچار اسپاسم دردناکی شوند. ممکن است در اطراف عضلات تحت فشار، التهاب موضعی ایجاد شود و باعث بروز درد در این ناحیه شود. این امکان نیز وجود دارد که دیسک‌های بین مهره‌ای و مفاصل ستون فقرات، بر اثر فشار بیشتری که باید متحمل شوند سریعتر تحلیل بروند.
- پایین آمدن عزت نفس فرد. افراد دیگر یا کسانی که با آنها معاشرت دارید معمولاً این مسئله را نادیده میگیرند یا آن را کم اهمیت میدانند، اما ابتلا به اسکولیوز با شدت بالا، کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد. به ویژه در نوجوانان که دائم خود را با هم سن و سالانشان مقایسه میکنند، متفاوت به نظر رسیدن، ناهموار بودن لباسها یا نیاز به پوشیدن بریس بسیار چالش برانگیز است و ممکن است فرد را دچار استرس و افسردگی کند.
اینکه اسکولیوز تا حدی وخیم شود که باعث مرگ فرد شود، گرچه ممکن است، اما بسیار بعید است. معمولاً پیش از اینکه وخامت وضعیت تا این حد پیش برود میتوان از عمل جراحی کمک گرفت.
علت‌های اسکولیوز
همانطور که در بالا اشاره شد اسکولیوز دارای ۳ نوع است و هر نوع علل زمینه‌ای خود را دارند:
علت‌های اسکولیوز مادرزادی
اسکولیوز مادرزادی ناشی از ناهنجاری جنینی در یک یا چند مهره است. اینگونه ناهنجاری‌ها ممکن است در هر بخشی از ستون فقرات ایجاد شوند. ناهنجاری‌های مهره‌ای منجر به ایجاد انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات و دیگر مشکلات میشوند. علت این امر این است که در چنین شرایطی طول یک ناحیه از ستون مهرهها نسبت به دیگر بخش‌ها با سرعت کمتری افزایش می‌یابد. فرم و محل ناهنجاری، میزان پیشرفت اسکولیوز را بر اثر رشد کودک تعیین میکند. با توجه به وجود اینگونه ناهنجاری‌ها در بدو تولد فرد، اسکولیوز مادرزادی معمولاً در سنین پایین‌تری نسبت به اسکولیوز ایدیوپاتیک تشخیص داده میشود.
علت‌های اسکولیوز عصبی عضلانی
اسکولیوز عصبی عضلانی مربوط به بیماری‌های عصبی عضلانی میشود. این نوع اسکولیوز با فلج مغزی، ترومای نخاع، دیستروفی عضلانی، آتروفی عضلانی نخاعی و اسپینا بیفیدا همراه است. اسکولیوز عصبی عضلانی نسبت به اسکولیوز ایدیوپاتیک در اکثر موارد سریعتر پیشرفت میکند و معمولاً به عمل جراحی نیاز دارد.
علت‌های اسکولیوز ایدیوپاتیک
اسکولیوز ایدیوپاتیک زمانی تشخیص داده میشود که دیگر علت‌ها رد شده باشند. حدود ۸۰ درصد از موارد ابتلا به اسکولیوز با این نوع درگیر هستند. شایع‌ترین نوع اسکولیوز، اسکولیوز ایدیوپاتیک در نوجوانان است و معمولاً در همان دوران بلوغ نیز تشخیص داده میشود.
عوامل خطر
عوامل خطر برای ابتلا به شایع ترین نوع اسکولیوز شامل موارد زیر میشود:
- سن. معمولاً علائم و نشانه‌ها در نوجوانی شروع میگردد.
- جنسیت. گرچه دختران و پسران تقریباً ممکن است با سرعت یکسانی به اسکولیوز خفیف مبتلا شوند، اما خطر شدت یافتن انحنا و نیاز به درمان در دختران بیشتر است.
- پیشینه خانوادگی. اسکولیوز میتواند ارثی باشد، اما در اکثر کودکانی که به این بیماری مبتلا میشوند پیشینه خانوادگی ابتلا به این بیماری دیده نمیشود.
تشخیص اسکولیوز
برای تشخیص اسکولیوز معمولاً از معاینه فیزیکی، عکسبرداری با اشعه ایکس، رادیوگرافی ستون فقرات، سی تی اسکن یا MRI استفاده میشود. میزان انحراف ستون فقرات را با روش Cobb اندازه‌گیری میکنند و شدت آن بر حسب درجه بیان میشود. درصورتی که انحنای کرونر در رادیوگرافی خلفی-قدامی بیش از ۱۰ درجه اندازه‌گیری شود، فرد به اسکولیوز مبتلا است. به طور کلی اگر این انحنا بیش از ۲۰ یا ۳۰ درجه باشد میزان انحراف قابل توجه خواهد بود. انحراف بیش از ۴۵ تا ۵۰ درجه شدید خوانده میشود و به روشهای درمانی تهاجمی نیاز دارد.
در برخی موارد پزشکان اطفال و در غربالگری‌های مدارس ابتدایی از آزمایش خم شدن به جلوی آدام (Adam’s Forward Bend Test) به عنوان یک آزمایش استاندارد استفاده میکنند. در حین انجام این آزمایش، بیمار در حالی که پاهایش در کنار یکدیگر قرار دارند از ناحیه کمر به اندازه ۹۰ درجه رو به جلو خم میشود. در چنین وضعیتی پزشک میتواند هرگونه عدم تقارن در تنه یا انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات را به راحتی تشخیص دهد. این آزمایش غربالگری میتواند مشکلات احتمالی را تشخیص دهد، اما نمیتواند نوع دقیق اسکولیوز یا شدت تغییرات ستون فقرات را به طور دقیق مشخص کند و برای تشخیص دقیق به آزمایش‌های رادیوگرافی نیاز است.
همانطور که اشاره شد برای تشخیص انحنای غیرایدیوپاتیک، انحنا با الگوی غیرمعمولی یا اسکولیوز مادرزادی، ممکن است از روش های زیر نیز کمک گرفته شود:
- عکسبرداری با اشعه ایکس: برای مشاهده ساختار مهرهها و طرح کلی مفاصل در این ناحیه، از تابش اشعه ایکس برای تولید فیلم یا تصویر بخشی از بدن استفاده میشود. برای جستجوی علل بالقوه دیگری که منجر به ایجاد درد در ستون فقرات شده است (مانند عفونت، شکستگی، بدشکلی و…) از ستون فقرات، اشعه ایکس گرفته میشود.
- سی تی اسکن: تصویری است که پس از خوانده شدن اشعه ایکس توسط کامپیوتر ایجاد میشود. نتیجه سی تی اسکن میتواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات آن و ساختارهای اطراف آن را نشان دهد. همچنین در تجسم ساختارهای استخوانی نیز بسیار مفید است.
- MRI: آزمایش ام آر آی یک آزمایش تشخیصی است که از ساختارهای بدن با استفاده از آهنرباهای قدرتمند و فناوری‌های کامپیوتری، تصاویر ۳ بعدی ایجاد میکند. نتایج این آزمایش میتواند طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی و نواحی اطراف را به تصویر بکشد. همچنین میتواند بزرگ شدن، تحلیل رفتگی و تغییر فرم ستون فقرات را نشان دهد.
درمان غیرجراحی اسکولیوز
درمان اسکولیوز به سن، شدت انحنای ستون فقرات و اینکه چقدر احتمال دارد با گذشت زمان وخامت اوضاع بدتر شود بستگی دارد. بسیاری از مبتلایان به هیچ درمانی نیاز ندارند و تنها عده کمی به جراحی نیاز خواهند داشت.
انحنای ستون فقرات در بسیاری از کودکان مبتلا، به قدری خفیف است که اصلاً به درمان نیازی ندارد. با این حال اگر پزشک نگران شدت یافتن انحنا باشد، ممکن است توصیه کند که ستون فقرات بیمار هر ۴ تا ۶ ماه یک بار در دوران نوجووانی معاینه شود.
به بزرگسالانی که به اسکولیوز مبتلا هستند، در صورتی که علائمشان بدتر نشود توصیه میشود هر ۵ سال یک بار از ستون فقرات خود با اشعه ایکس عکس برداری کنند.
پس از بررسی مواردی که اشاره شد ممکن است گزینه‌های درمانی زیر توصیه شود:
استفاده از بریس
استفاده از بریس تنها برای مبتلایانی که به بلوغ اسکلتی نرسیده‌اند مؤثر است. اگر کودک هنوز در حال رشد باشد و انحنای ستون فقراتش بین ۲۵ تا ۴۰ درجه باشد، ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت انحنای ستون فقرات او استفاده از بریس توصیه شود. امروزه در طراحی بریس، پیشرفت‌هایی صورت گرفته و مدل‌های جدیدتر بریس به جای اینکه دور گردن فرد متصل شوند زیر بازوها قرار میگیرند. انواع مختلفی از بریس وجود دارد. در حالی که درباره مؤثرترین نوع بریس میان متخصصان اختلاف نظرهایی وجود دارد، نتایج مطالعاتی که انجام شده نشان میدهد استفاده منظم از بریس میتواند پیشرفت انحراف جانبی ستون فقرات را در ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به اسکولیوز متوقف کند. برای دستیابی به نتیجه دلخواه باید بریس به طور مرتب بررسی شود تا از تناسب آن با فرم ستون فقرات اطمینان حاصل شود. تا زمانی که رشد فرد متوقف شود ممکن است لازم باشد روزانه ۱۶ الی ۲۳ ساعت بریس پوشیده شود.
گزینه‌های درمانی حین استفاده از بریس
برای درمان اسکولیوز با استفاده از بریس دو گزینه وجود دارد:
- بریس‌هایی که به صورت تمام وقت پوشیده میشوند. این بریس‌ها به گونه‌ای طراحی میشوند که در روز ۱۶ الی ۲۳ ساعت باید پوشیده شوند. هدف این است که تقریباً در تمام ساعات شبانه روز از این نوع بریس‌ها استفاده کنید به جز زمان‌هایی که در حال استحمام هستید، مشغول انجام مراقبت‌های پوستی هستید یا ورزش میکنید.
- بریس‌هایی که تنها شبها پوشیده میشوند. این نوع بریس‌ها به بدن نیروی اصلاح کننده زیادی وارد میکند که باعث میشود بدن از حالت تعادل طبیعی خود خارج شود؛ به طوری که فرد نمیتواند هنگامی که بریس را پوشیده است به راحتی بایستد یا به کارهای روزمره بپردازد. این نوع بریس را باید هر شب حدود ۸ ساعت استفاده کرد.
انتخاب میان بریس‌های تمام وقت و بریس‌های شبانه به شدت و محل انحنای ستون فقرات و ترجیح خود بیمار بستگی دارد. به طور کلی بریس شبانه تأثیرگذارتر است، زیرا احتمال اینکه فرد مبتلا از این نوع بریس مطابق دستورالعمل پزشک استفاده کند بیشتر است. البته نتایج برخی مطالعات نشان میدهد در صورتی که از بریس تمام وقت درست مطابق دستورالعمل ها استفاده شود اثربخشی آن میتواند حتی بهتر از بریس شبانه باشد.
تمرینات ورزشی
اگر پزشک اجازه دهد، انجام حرکات ورزشی برای مبتلایان به اسکولیوز بسیار مفید است و بدن را قوی و منعطف نگه میدارد. به خاطر داشته باشید که حرکات ورزشی حتماً باید تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست و به عنوان مکمل روشهای درمانی دیگر (مانند استفاده از بریس) انجام شود. با پزشک خود درباره حرکات ورزشی مناسب و اینکه در درمان ستون فقراتتان چه تأثیری خواهد گذاشت صحبت کنید.
جراحی اسکولیوز
اگر وضعیت اسکولیوز رو به بدتر شدن باشد و استفاده از بریس هم ممکن یا مؤثر نباشد، ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد. جراحی اسکولیوز معمولاً با اهداف زیر انجام میشود:
- پیشگیری از پیشرفت انحنای ستون فقرات. زمانی که برای درمان اسکولیوز به عمل جراحی نیاز است معمولاً علت آن این است که وضعیت انحراف ستون فقرات در حال بدتر شدن است. به همین خاطر جراحی اسکولیوز باید بتواند از بدتر شدن انحنای ستون فقرات پیشگیری کند.
- کاهش تغییر شکل ستون فقرات. بسته به میزان انعطاف پذیری ستون فقرات، جراحی اسکولیوز معمولاً انحنای غیرطبیعی ستون فقرات را تا ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش میدهد. این تغییرات به فرد مبتلا کمک میکند تا حالت بدنی بهتری داشته باشد و قوز پشت او را نیز کاهش میدهد.
- حفظ تعادل بالاتنه. برای هر تغییری که در ستون فقرات به وجود آید، جراح تعادل کلی بالاتنه را (با حفظ تقعر و تحدب طبیعی ستون فقرات و تعادل در لگن و پاها) تا حد امکان در نظر میگیرد.
به طور کلی عمل جراحی در بزرگسالان ممکن است در مواردی توصیه شود که انحنای ستون فقرات از ۵۰ درجه بیشتر باشد و به پاهای فرد آسیب عصبی وارد شده باشد و یا در عملکرد روده یا مثانه اختلال ایجاد شده باشد. برای بزرگسالانی که به اسکولیوز دژنراتیو و تنگی کانال نخاعی مبتلا هستند ممکن است به جراحی رفع فشار با استفاده از فیوژن ستون فقرات نیاز باشد.
فیوژن
در این جراحی ۲ یا چند مهره مجاور از ستون فقرات را به طور دائم به هم جوش میدهند تا در مفصل با یکدیگر رشد کنند و استخوانی یکپارچه تشکیل دهند. روشهای جراحی مدرن و ابزار دقیق (مانند میله‌ها، پیچ‌ها، قلاب‌ها و یا سیم‌هایی که در ستون فقرات قرار داده میشوند) باعث میشوند بتوان از طریق جراحی فیوژن انحنای ستون فقرات را بهتر از گذشته اصلاح کرد و زمان بهبودی نیز کوتاه تر گردد.
سابقه طولانی انجام جراحی فیوژن منجر به بالا رفتن ایمنی و اثربخشی این عمل جراحی در درمان اسکولیوز شده است. اما یک ایراد که بر این روش وارد است این است که مهره‌هایی که به یکدیگر جوش میخورند توان حرکتی خود را از دست میدهند و خم شدن ستون مهرهها به جلو و عقب و چرخیدن به طرفین را محدود میکند. امروزه در جراحی فیوژن ستون فقرات تعداد مهره کمتری را به یکدیگر جوش میدهند تا تحرک ستون فقرات خیلی محدود نشود.
به تأخیر انداختن فیوژن با سیستم‌های در حال رشد
برای اصلاح و حفاظت از انحنای ستون فقرات در دوران رشد کودکان، میله‌هایی را به ستون فقرات متصل میکنند. برای اینکه این میله‌ها با تغییرات ستون فقرات هماهنگ باشد، باید هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار کودک مجدداً جراحی شود. معمولاً پس از اینکه کودک به اندازه کافی به بلوغ اسکلتی نزدیک شود میتوان جراحی فیوژن را انجام داد.
اگر فیوژن ستون فقرات در سنین بسیار پایین انجام شود (در دختران کمتر از ۱۰ سال و در پسران کمتر از ۱۲ سال)، باعث میشود فضای کافی برای رشد ریه‌ها باقی نماند. مورد دیگر کوتاه بودن غیر عادی بالا تنه کودک نسبت به دست و پاها است که مشکل‌زا خواهد بود. متد سیستم‌های در حال رشد، ستون فقرات فرد مبتلا را در دوره رشد هدایت میکند و مانع از بدتر شدن انحنای آن میشود. با به کارگیری این روش، ستون فقرات برای جراحی فیوژن آماده میشود.
درمان اسکولیوز بدون همجوشی مهرهها
روشهای جراحی که در آنها مهرهها به یکدیگر جوش داده نمیشوند مشابه شیوه‌ای انجام میشوند که در گذشته برای درمان نابرابری طول پاها در کودکان در حال رشد انجام میشد. اساس این روش این است که با وارد کردن فشار مداوم به استخوان میتوان سرعت رشد آن را کاهش و تراکم آن را افزایش داد. جراح با اعمال چنین فشاری به قسمت بیرونی انحنای ستون مهرهها سعی دارد رشد بخش بیرون زده انحنا را کُند یا ترجیحاً متوقف کند در حالی که بخش داخلی انحنا به رشد طبیعی خود ادامه میدهد. به این ترتیب با رشد ستون فقرات، انحنای جانبی آن به مرور صاف‌تر میشود.
در یکی از روش‌هایی که به کار گرفته میشود از سیستم اتصال مهره‌ای استفاده میکنند، که شامل قراردادن پیچ در بخش بیرونی انحنا و کشیدن آنها توسط یک طناب میشود. هدف از این کار نیز صاف‌تر کردن انحنای جانبی ستون فقرات است. در جراحی بدون همجوشی مهرهها در مقایسه با جراحی فیوژن ستون فقرات، توان حرکتی ستون مهرهها پس از درمان بیشتر است. با این حال روشهای بدون همجوشی مهرهها رویکردی جدید است و هنوز اطلاعاتی درباره خطرات و مزایای آن در بلند مدت در دسترس نیست.
پیشگیری از اسکولیوز
هیچ راهی برای پیشگیری از اسکولیوز وجود ندارد. شایعاتی که در این باره شنیده‌اید را فراموش کنید، از جمله اینکه آسیب‌های ورزشی در دوران کودکی باعث ایجاد اسکولیوز میشود. همچنین اگر فرزندتان به مدرسه میرود و وزن کوله پشتی او سنگین است بهتر است برای آن چاره‌ای بیندیشید. اما خوب است بدانید کوله پشتی سنگین با اینکه باعث ایجاد درد در کمر، شانه‌ها و گردن میشود، هیچ ارتباطی با اسکولیوز ندارد.
شاید بپرسید حالت بدن ناصحیح چطور؟ نحوه ایستادن یا نشستن هیچ تأثیری بر احتمال ابتلا به اسکولیوز ندارد. گرچه ستون فقرات خمیده و قوز کرده مشکلات خود را به همراه دارد. اگر نمیتوانید هنگام ایستادن حالت طبیعی را حفظ کنید از پزشک بخواهید ستون فقراتتان را معاینه کند.
زندگی با اسکولیوز
اکثر مبتلایان به اسکولیوز میتوانند یک زندگی عادی داشته باشند و به فعالیتهای مختلف از جمله ورزش بپردازند. اسکولیوز معمولاً باعث درد قابل توجه یا مشکلات سلامتی نمیشود و پس از پایان سن رشد، شکل ستون فقرات دیگر تغییر نمیکند و به همان صورت باقی میماند. صرف نظر از این موارد، در صورت بدتر شدن وضعیت ستون فقراتتان به پزشک مراجعه کنید.
ابتلا به اسکولیوز یا استفاده از بریس میتواند دشوار باشد و باعث ایجاد مشکلاتی در عزت نفس فرد به ویژه در کودکان و نوجوانان شود. شاید برقراری تماس با یک گروه پشتیبان برایتان مفید باشد. این گروه‌ها برای دریافت اطلاعات و ارائه پشتیبانی بسیار خوب هستند و ممکن است بتوانید از طریق آنها با افراد دیگری که وضعیتی مشابه شما دارند ارتباط برقرار کنید.
سؤالات پرتکرار
آیا میتوان از اسکولیوز بزرگسالان پیشگیری کرد؟
خیر. اسکولیوز بزرگسالان قابل پیشگیری نیست. علت ایجاد اسکولیوز ایدیوپاتیک همچنان ناشناخته است. اسکولیوز دژنراتیو نیز بر اثر گذشت زمان و افزایش سن ایجاد میشود.
مبتلایان به اسکولیوز باید از چه کارهایی اجتناب کنند؟
به طور کلی از فعالیتهایی که باعث: افزایش فشار، کشش نامطلوب ستون مهرهها، قرارگیری ستون مهرهها در موقعیتهای نامناسب، تشدید عدم تعادل عضلات و افزایش خطر آسیب به ستون مهرهها میشود باید اجتناب کنید.
اسکولیوز چگونه زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار میدهد؟
ابتلا به اسکولیوز انجام فعالیتهای روزانه مانند پیاده روی، بلند کردن اجسام و انجام حرکات ورزشی را با محدودیت و دشواری همراه میکند. این مشکلات در افراد مسن خود را بیشتر نشان میدهد به ویژه در مواردی که انحنای ستون فقرات شدید است.
اسکولیوز چقدر سریع پیشرفت میکند؟
انحنای جانبی ستون فقرات معمولاً در دوران رشد نوجوانان هرماه ۱ درجه شدیدتر میشود.
آیا اسکولیوز متوقف میشود؟
این باور که اسکولیوز پس از پایان دوران رشد دیگر پیشرفت نمیکند حتی در جامعه پزشکی نیز همچنان وجود دارد. حقیقت این است که هیچ تضمینی برای این مسئله وجود ندارد و انحنای جانبی ستون فقرات میتواند تا بزرگسالی نیز پیشرفت کند.
افراد مبتلا به اسکولیوز باید چگونه بنشینند؟
این افراد باید طوری بنشینند که زانوهایشان کمی پایین از لگن قرار بگیرد. کف پاها باید روی زمین قرار بگیرد و پاها به اندازه عرض شانه از یکدیگر فاصله داشته باشد. همچنین نشستن برای مدت طولانی اصلاً خوب نیست. بهتر است هر ۳۰ دقیقه بلند شوید و کمی حرکت کنید.
افراد مبتلا به اسکولیوز باید چگونه بخوابند؟
کسانی که مبتلا به اسکولیوز هستند باید نکات زیر را رعایت کنند:
- به شکم نخوابند.
- به پشت یا به پهلو بخوابند.
- از تشک با سفتی متوسط استفاده کنند.
- هنگام خواب از بالش استفاده کنند حتی در مواقعی که بریس به تن دارند.
- درصورت استفاده از بریس از آن به خوبی مراقبت کنند.
بهبودی پس از جراحی اسکولیوز چقدر طول میکشد؟
بهبودی پس از این عمل جراحی ممکن است ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد.
