آرتروز مفصل لگن مشکلی است که با التهاب و تخریب مفصل لگن شناخته می‌شود و نتیجه آن هم درد، خشکی و محدودیت حرکتی است. انواع مختلف آرتروز مثل استئوآرتریت، آرتروز روماتیسمی و آرتروز بعد از حادثه می‌توانند آرتروز مفصل لگن را به همراه بیاورند. از علائم آرتروز مفصل لگن می‌توان به درد لگن، سختی در راه رفتن، کاهش بازه حرکتی و تورم مفصل اشاره کرد. روش‌های درمان آرتروز مفصل لگن می‌تواند از اقدامات محافظه‌کارانه‌ای مثل مصرف دارو و فیزیوتراپی تا گزینه‌های تهاجمی‌تری مثل تزریق مفصلی و جراحی تعویض مفصل لگن را شامل شود. شناخت دلیل، علاوم و روش‌های درمان آرتروز مفصل لگن برای کنترل و بهبود کلی سلامت مفصل، ضروری است.
آرتروز مفصل لگن چیست؟
آرتروز مفصل لگن منجر به ساییدگی غضروف این مفصل می‌شود. مفصل لگن به شکل یک توپی و یک حفره است که این توپی در بالای استخوان ران (سر استخوان فمور) قرار دارد. غضروف، فاصله بین این توپی و حفره را پر کرده و عملکرد لغزنده این لایه پوششی، برای فراهم کردن امکان چرخش راحت مفصل در زمان حرکت پا است. لابروم، اسم دیگر غضروف قدرتمند لایه داخلی حفره است که نقش پایداری بیشتر استخوان توپی سر ران در حفره را بر عهده دارد.
غضروف مفصل لگن به دلیل آسیب‌دیدگی، زبر و خشن می‌شود. نازک شدن غضروف، به معنای باریک شدن فضای بین استخوان‌ها و در موارد شدید، ساییدگی آن‌ها بر روی هم است و هر حرکتی، با درد و خشکی مفصل لگن همراه می‌شود. ساییدگی بین دو استخوان می‌تواند منجر به تشکیل خار استخوانی (زائده‌های استخوانی در لبه‌های استخوان که شکل آن را تغییر می‌دهد) شود.
انواع آرتروز مفصل لگن
انواع آرتروز مفصل لگن، دلایل و مراحل بیماری عبارتاند از:
استئوآرتریت مفصل لگن
استئوآرتریت یک بیماری مفصلی دژنراتیو است که تخریب تدریجی مفصل را به همراه می‌آورد. می‌توان استئوآرتریت را شایع‌ترین نوع آرتروز مفصل لگن دانست که مفاصل دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. استئوآرتریت مفصل لگن معمولا تحت تاثیر ساییدگی و استهلاک ناشی از پیری است و با گذشت زمان بدتر می‌شود. تخریب غضروف، منجر به بروز درد و التهاب می‌شود.
شکل مفصل لگن در بعضی افراد، می‌تواند عامل تسریع پیشروی استئوآرتریت مفصل لگن باشد. برای مثال، عدم تناسب کافی میان بالای استخوان ران و حفره مفصل لگن (مشکلی که منجر به ایمپینجمنت لگن یا گیر کردن لگن می‌شود)، می‌تواند منجر به ساییدگی استخوان‌ها بر روی هم و نهایتا ایجاد استئوآرتریت مفصل لگن شود. این موضوع در افراد مبتلا به دیسپلازی لگن (دررفتگی لگن) با حفره‌های کم‌عمقی که جای کافی برای قرارگیری توپی بالای استخوان فمور در خود را ندارد، نیز دیده می‌شود. چنین موقعیتی، با اعمال فشار غیرعادی بر غضروف و تخریب پیش‌ازموعد غضروف همراه می‌شود.
مراحل استئوآرتریت مفصل لگن
مراحل این مشکل عبارتاند از:
- مرحله ۱: استهلاک خفیف مفصل لگن و خارهای استخوانی کوچکی که معمولا دردی ندارند و یا این درد بسیار اندک است.
- مرحله ۲: شروع تخریب غضروف و تشکیل زائده‌های استخوانی که در تصاویر اشعه ایکس دیده می‌شود. از نشانه‌های این مرحله می‌توان به درد، سوزش و خشکی مفصل لگن اشاره کرد. این مرحله از بیماری، استئوآرتریت خفیف مفصل لگن نیز نامیده می‌شود.
- مرحله ۳: ساییدگی غضروف، شروع و فاصله بین استخوان‌های مفصل لگن باریک می‌شود. فعالیت‌های معمولی مثل پیاده‌روی، زانو زدن یا بشین-پاشو با درد و تورم همراه می‌شود. به این مرحله از بیماری، استئوآرتریت متوسط لگن هم گفته می‌شود.
- مرحله ۴ (شدیدترین مرحله): غضروف در این مرحله، تقریبا از بین رفته و التهاب، درد و خشکی مزمنی را ایجاد می‌کند و تقریبا همیشه حس می‌شود.
آرتروز روماتیسمی مفصل لگن
آرتروز روماتیسمی (RA) یک بیماری ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم مفصل، مثل مفصل لگن، است. این بیماری می‌تواند با التهاب غشاء سینوویال یا همان کپسول احاطه‌کننده مفصل لگن همراه شود. سلول‌های التهابی، موادی را ترشح می‌کنند که به تدریج، باعث تخریب غضروف مفصل لگن می‌شود. RA معمولا ابتدا مفاصل کوچکتری مثل مچ یا انگشتان را متاثر می‌کند و احتمالا تا زمانی که نشانه‌های آرتروز روماتیسمی مفصل لگن مشاهده نشود، متوجه آن نخواهید شد.
آرتریت پسوریاتیک لگن
آرتریت پسوریاتیک نوعی از آرتروز است که در افراد مبتلا به پسوریازیس – یک مشکل خودایمنی پوستی که منجر به بروز التهاب مفصلی، از جمله لگن می‌شود – بروز می‌کند. عدم درمان این التهاب، خودش را به تدریج به شکل آسیب مفصلی نشان می‌دهد. ارتریت پسوریاتیک لگن یک مشکل مزمن است که گاهی قبل یا بعد از نشانه‌های پوستی رخ می‌دهد.
آرتریت بعد از ترومای لگن
آسیب‌دیدگی یا ترومای لگن، مثل شکستگی لگن، می‌تواند در ادامه زندگی به شکل آرتروز بروز کند. تروماهایی مثل افتادن، مصدومیت ورزشی یا تصادفات می‌تواند آسیب‌دیدگی غضروف را برای فرد ایجاد کند. اگرچه شاید خود آسیب برطرف شود، اما مصدومیت غضروف و بروز هر گونه تغییر در آناتومی یا راستای اعضای مفصل لگن، می‌تواند سالها بعد به شکل آرتروز دیده شود.
آرتروز مفصل لگن ناشی از نکروز آواسکولار (بافت‌مردگی بی‌خونی)
نکروز آواسکولار زمانی رخ می‌دهد که منابع تامین خون استخوان، قطع و تخریب آن شروع می‌شود. بافت‌مردگی بی‌خونی در لگن ممکن است در سر استخوان ران (قسمت توپی مفصل لگن) رخ دهد و شروع تخریب بافت استخوانی، با تخریب و بدشکلی استخوان ران و نهایتا، آرتروز شدید لگن همراه می‌شود.
علائم آرتروز مفصل لگن
علائم آرتروز مفصل لگن ممکن است به صورت پیوسته و یا ناگهانی بروز کند. از جمله علائم رایج آرتروز لگن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:- درد در/نزدیک مفصل لگن که ممکن است به دلیل بعضی حرکات یا ورزش‌های خاص، بدتر شود. تخریب غضروف به صورت یکدست انجام نمی‌شود و اعمال فشار ناشی از یک حرکت بر روی بخشی که غضروف آن بیشتر تخریب شده باشد، درد بیشتری برای بیمار ایجاد می‌کند. درد آرتروز مفصل لگن معمولا در کشاله ران، و یا گاهی در قسمت بیرونی ران و بالای باسن حس می‌شود. این درد ممکن است بعد از مدتی ایستادن، پیاده‌روی طولانی مدت یا استراحت (بلند شدن از رختخواب در صبح) بدتر شود.
- خشکی مفصل لگن که حرکت لگن یا چرخاندن پا را دشوار می‌کند. این موضوع می‌تواند کارهای روزمره مثل پوشیدن جوراب یا کفش را نیز دشوار کند.
- کرپیتوس به سر و صدایی به شکل ترک‌خوردن، خرد شدن، کلیک یا ترکیدن در زمان حرکت دادن مفصل لگن آسیب‌دیده گفته می‌شود.
- ضعف در مفصل لگن که معمولا در نتیجه کاهش سطح فعالیت ایجاد می‌شود. آرتروز مفصل لگن و درد ناشی از آن می‌تواند جلوی فعالیت‌های فرد را بگیرد و همین موضوع به ضعف بیشتر و بدتر شدن علائم آتروز لگن منجر می‌شود.
چه عواملی احتمال ابتلا به آرتروز مفصل لگن را افزایش می‌دهد؟
از عوامل افزایش احتمال ابتلا به آرتروز مفصل لگن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:- سن: هر چه سنتان بالا رود، احتمال تخریب غضروف مفصل لگن نیز بالاتر می‌رود.
- اضافه وزن: چاقی و اضافه وزن، به صورت فشار اضافه بر مفصل لگن در می‌آید.
- مصدومیت: مصدومیت‌های شدید مثل شکستگی لگن یا پارگی غضروف می‌تواند طی سالیان به شکل آرتروز بروز کند.
- استفاده بیش از حد: کارها و ورزش‌هایی که با حرکات تکراری، منجر به اعمال فشار بر مفصل لگن می‌شوند، احتمال ابتلا به آرتروز را بالا می‌برد.
- جنسیت: زنان در دوره یائسگی، بیش از مردان در معرض ابتلا به آرتروز مفصل لگن قرار می‌گیرند؛ آرتروز روماتیسمی هم زنان را بیش از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- بد‌شلکی مادرزادی یا ناشی از رشد: بدشکلی استخوان‌های مفصل لگن مثل دیسپلازی یا ایمپینجمنت، می‌تواند فشاری غیرعادی بر غضروف وارد کند.
- عوامل فعال‌کننده خودایمنی: اگرچه دلیل اصلی بروز آرتروز روماتیسمی و آرتریت پسوریاتیک مشخص نیست، اما مطالعات نشان داده که عوامل فعال‌کننده بیماری‌های خودایمنی، از موارد موثر در این بیماری‌ها هستند.
- عوامل ژنتیکی: بعضی مشکلات بخصوص خودایمنی که منجر به بروز آرتروز لگن می‌شوند، از خانواده به ارث می‌رسد.
- مشکلات پزشکی دیگر: افراد مبتلا به دیابت، چربی خون بالا، هموکروماتوز یا بیش‌آهنی و کمبود ویتامین D از عوامل موثر در بروز آرتروز مفصل لگن است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هفته‌ها یا ماه‌هاست که با درد لگن، سختی انجام کارهای روزمره، محدودیت حرکتی، افزایش تورم و سوزش مفصل یا اختلال خوابی ناشی از درد آرتروز مواجه هستید و از روش‌های درمان محافظه‌کارانه به نتایج مناسبی نرسیده‌اید، وقت آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید. پزشک بعد از ارزیابی مشکل و تشخیص آرتروز مفصل لگن، گزینه‌های درمان مناسب را پیشنهاد می‌کند. انجام مراقبت‌های پزشکی فوری برای مدیریت علائم، پیشگیری از آسیب بیشتر و بهبود کیفیت زندگی، ضروری است.نحوه تشخیص آرتروز مفصل لگن
پزشک در طول جلسه ویزیت، با شما درباره علائم و سوابق پزشکیتان صحبت می‌کند، شما را معاینه می‌کند و شاید دستور انجام آزمایشات تشخیصی مثل تصویربرداری اشعه ایکس را بدهد.معاینه فیزیکی
پزشک در جلسه معاینه، به دنبال موارد زیر خواهد بود:
- سوزش اطراف لگن
- بازه حرکتی فعال (توسط خود بیمار) و پسیو (با کمک)
- کرپیتوس (احساس سایش و خردشدگی درون مفصل) در حین حرکت
- مشکل در نحوه راه رفتن
- هر نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی عضلانی، تاندون‌ها و رباط‌های اطراف لگن
آزمایشات تصویربرداری
تصاویر اشعه ایکس. تصاویر اشعه ایکس می‌تواند جزئیاتی از ساختارهای متراکمی مثل استخوان را در اختیار پزشک قرار دهد. تصاویر اشعه ایکس از مفصل مبتلا به آرتروز، می‌تواند باریک شدگی فضای مفصلی، وجود هرگونه تغییر در استخوان و تشکیل خار استخوانی را نشان دهد.
آزمایشات تصویربرداری دیگر
بعضا استفاده از تصاویر ام آر‌ای (MRI) یا سی‌تی‌اسکن نیز برای تشخیص بهتر مشکلات استخوان و بافت‌های نرم مفصل لگن ضروری می‌شود.
تشخیص افتراقی
بعضی مشکلات پزشکی دیگر ممکن است با علائم مشابه آرتروز مفصل همراه شوند و تشخیص آرتروز مفصل لگن را به اشتباه بیاندازد. از مشکلاتی که ممکن است با آرتروز مفصل لگن اشتباه گرفته شوند، عبارتند از:
- التهاب کیسه‌های مفصلی: بورسیت لگن به التهاب کیسه‌های مفصلی کوچک پر از مایعی گفته می‌شود که اطراف مفصل را می‌پوشاند و ساییدگی بین استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات اطراف لگن و ران را کاهش می‌دهد. التهاب این کیسه‌ها می‌تواند با درد و سوزش در ناحیه لگن همراه شود، که ممکن است با آرتروز لگن اشتباه گرفته شود. اما درد بورسیت معمولا به صورت موضعی و در بخش بیرونی لگن حس می‌شود که با ایستادن و پیاده‌روی طولانی مدت، بدتر می‌شود.
- کشیدگی عضلانی: کشیدگی عضلات ناحیه لگن ممکن است با درد و سوزش مشابه با آرتروز مفصل لگن همراه شود. این مشکل معمولا در نتیجه استفاده بیش از حد، حرکات ناگهانی یا تکراری ایجاد می‌شود. کشیدگی عضلانی بر خلاف آرترو لگن، معمولا با استراحت یا بعضی حرکات کششی یا تقویتی بخصوص، بهتر می‌شود.
- فتق دیسک: بیرون زدگی یا فتق دیسک ستون فقرات می‌تواند درد منتشری در ناحیه لگن ایجاد کند که نشانه‌هایی مثل آرتروز مفصل لگن داشته باشد. این درد ممکن است از کمر به لگن، باسن و ران منتشر شود و با علائمی مثل بیحسی، گزگز یا ضعف پاها همراه شود.
- درد سیاتیک: درد سیاتیک در صورت خراشیدگی یا فشردگی عصب سیاتیک [که از کمر تا باسن و پشت پاها کشیده می‌شود] ایجاد می‌شود. آسیب‌دیدگی عصب سیاتیک با دردی در لگن، باسن و پاها همراه می‌شود که مشابه با علائم آرتروز لگن است. اما مبتلایان به این مشکل معمولا با درد منتشر تا زیر زانوها و علائم دیگری مثل بیحسی، گزگز یا ضعف عضلانی نیز مواجه می‌شوند.
- پارگی غضروف: پارگی لابروم یا غضروف پوشاننده حفره مفصل لگن می‌تواند با درد و سوزش در لگن همراه شود. علائم این مشکل شامل درد، خشکی و محدودیت حرکت لگن، مشابه با علائم آرتروز مفصل لگن است. اما پارگی لابروم معمولا در حرکات یا حالات خاصی مثل حرکات چرخشی، تشدید می‌شود.
- پوکی استخوان: پوکی استخوان مشکلی است که با ضعف و شکنندگی استخوان شناخته می‌شود و همین موضوع، احتمال شکستگی را بالا می‌برد. اگرچه شباهت مستقیمی بین پوکی استخوان و آرتروز لگن وجود ندارد، اما پوکی استخوان می‌تواند شکستگی مفصل لگن و نتیجتا درد، محدودیت حرکتی و سختی تحمل وزن را برای فرد به همراه بیاورد.
درمان آرتروز مفصل لگن
روش‌های درمان آرتروز مفصل لگن به نوع و مرحله بیماری، سن شما، شدت درد و فاکتورهای دیگر وابسته است. اگرچه تخریب غضروف یک فرایند برگشت پذیر نیست، اما راه‌هایی برای بهبود درد و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر وجود دارد.
درمان دارویی
پزشکان برای کمک به کنترل علائم آرتروز مفصل لگن، مصرف برخی داروها را توصیه و تجویز می‌کنند. مصرف داروهای خاص یا ترکیبی از آن‌ها به علائم و نیازهای فرد بستگی دارد. در اینجا به بعضی داروهای رایج استفاده شده برای درمان آرتروز مفصل لگن اشاره خواهیم کرد:
این داروها مثل ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک به کاهش درد، التهاب و تورم مفصل لگن کمک می‌کند. NSAIDها معمولا خط مقدم درمان آرتروز خفیف یا متوسط لگن هستند. امکان تهیه بدون نسخه NSAIDها وجود دارد، اما برای دوزهای بالاتر به تجویز پزشک نیاز است.
استامینوفن، مثل تیلنول، یک مسکن درد است که به کنترل دردهای خفیف یا متوسط ناشی از آرتروز لگن کمک می‌کند. خاصیت ضدالتهابی استامینوفن مثل NSAIDها نیست، اما گزینه مناسبی برای کسی است که امکان مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی را نداشته باشد.
برای کاهش التهاب و درد، می‌توان داروهای کورتیکواستروئید را مستقیما در مفصل لگن تزریق کرد. این درمان که به آن تزریق درون مفصلی کورتیکواستروئید هم گفته می‌شود، یک کاهش درد موقتی به مدت چند هفته یا حتی چند ماه را به همراه می‌آورد. اما تزریق کورتیکواستروئید معمولا برای کسانی در نظر گرفته می‌شود که علائم شدیدی دارند و واکنش مناسبی به اقدامات محافظه‌کارانه نداشته‌اند.
مصرف DMARDها برای موارد آرتروز مفصل لگن ناشی از مشکلات خودایمنی تجویز می‌شود. DMARDهایی مثل متوترکسات یا سولفاسالازین باعث کاهش سرد پیشروی آسیب مفصلی و کنترل التهاب می‌شود.
از داروهای بیولوژیکی مثل بازدارنده‌های فاکتور نکروز تومور (TNF) یا اینترلوکین-۶ (IL-6) برای افراد مبتلا به آرتروز متوسط تا شدید ناشی از مشکلات خودایمنی استفاده می‌شود. این داروها، مولکول‌های درگیر در واکنش ایمنی بدن را با هدف کاهش التهاب و کند کردن سرعت تخریب مفصلی، هدف می‌گیرند.
مصرف کوتاه‌مدت داروهای مخدر در مواردی تجویز می‌شود که درد شدید آرتروز لگن، واکنشی به درمان نداشته باشد. علیرغم تاثیر مثبت این داروها در کنترل درد، احتمال وابستگی و عوارض جانبی آن باعث می‌شود تا مصرف آن با احتیاط و تحت نظر دقیق پزشک انجام شود.
بعضی از داروهای رایجی که برای درمان آرتروز لگن استفاده می‌شود، عبارتاند از:
- تزریق کورتیکواستروئید: تزریق کورتیکواستروئید که به آن تزریق کورتیزون هم گفته می‌شود و مستقیما در درون مفصل لگن انجام می‌شود. این تزریق منجر به کاهش التهاب و تسکین موقتی درد می‌شود. تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند در کنترل علائم آرتروز لگن به مدت چند هفته یا چند ماه موثر باشد. معمولا زمانی از این تزریق استفاده می‌شود که روش‌های درمانی محافظه‌کارانه دیگر جواب نداده باشد.
- تزریق هیالورونیک اسید: در تزریق هیالورونیک اسید یا ویسکوساپلیمنت (viscosupplementation)، ماده ژل-مانندی در مفصل لگن تزریق می‌شود. عملکرد روان‌کننده و جاذب ضربه هیالورونیک‌اسید، به بهبود حرکت و کاهش درد کمک می‌کند. گاهی می‌توان نتیجه تزریق هیالورونیک‌اسید را تا چند ماه مشاهده کرد، اما تاثیرگذاری آن روی آرتروز لگن هنوز تحت مطالعه است.
- تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): در تزریق PRP از نمونه خون فراوری شده خود بیمار برای افزایش غلظت پلاکت حاوی فاکتور رشد استفاده می‌شود. این فاکتورهای رشد برای تحریک ترمیم بافت و کاهش التهاب، در مفصل لگن تزریق می‌شود. تزریق پی آر پی، تاثیرگذاری مناسبی در بهبود ترمیم و کاهش درد آرتروز لگن را از خود نشان داده است.
- تزریق سلول‌های بنیادی: این درمان شامل تزریق سلول‌های بنیادی گرفته شده از بدن خود بیمار و معمولا از مغز استخوان یا بافت چربی است. این سلولها می‌توانند به انواع مختلفی از سلولها تبدیل شده و به ترمیم و بازسازی بافت کمک کند. تزریق سلول‌های بنیادی برای درمان آرتروز لگن، هنوز تحت مطالعه است و اثرگذاری و ایمنی آن به ارزیابی‌های بیشتری نیاز دارد.
فیزیوتراپی
متخصص طب فیزیکی با آموزش درباره مشکلتان، به شما در آشنایی با موارد زیر کمک می‌کند:
- روش‌های درمان مشکلتان
- اهمیت و مزایای فعالیت‌های روزانه و مرتب
- درد کمتر با یادگیری شکل درست پیاده‌روی، نشستن، بالا و پایین رفتن در پله‌ها و بازگشت به کارهایی که دوست دارید
متخصص طب فیزیکی می‌تواند به هر مشکل جسمی خاص ناشی از آرتروز مفصل لگن بپردازد. به علاوه، آن‌ها می‌توانند با پرداختن به مشکلات دیگری که در بخش‌های دیگر بدن مثل ستون فقرات یا اندام‌های تحتانی وجود دارند، عملکرد جسمی و وضعیت سلامت شما را بهبود دهند. جلسه فیزیوتراپی می‌تواند شامل استراتژی‌های زیر باشد:
- به کنار دراز بکشید، به شکلی که سمت آسیب‌دیده لگن در بالا باشد.
- برای صاف نگه‌داشتن زانویتان، عضلات جلوی ران را منقبض کنید.
- راستای پا و لگنتان را در امتداد باقی بدنتان نگه دارید؛ زانویتان باید به سمت جلو باشد و نباید لگنتان را به عقب ببرید.
- پای بالایی را به صورت صاف، به اندازه ۳۰ سانتیمتر از زمین، بالا بیاورید. همین حالت را به مدت ۶ ثانیه حفظ کنید و آن را به آرامی پایین بیاورید.
- این حرکت را ۸ تا ۱۲ مرتبه تکرار کنید.
- حتی اگر یک سمت لگنتان درد داشته باشد، برگردید و مراحل ۱ تا ۵ را روی پای دیگر هم تکرار کنید.
- روی لبه یک پله (یا استپ) بایستید و یک صندلی یا دیوار را نگه دارید.
- هر دو زانویتان را صاف نگه دارید و پای سالمتان را از روی پله بردارید تا آویزان بماند. حالا سمت سالم لگنتان را تا سطح لگن دردناک و یا کمی بالاتر، بالا بیاورید.
- این حرکت را ۸ تا ۱۲ مرتبه تکرار کنید.
- پاهایتان را جابجا کرده و مراحل ۱ تا ۳ را [حتی اگر در سمت دیگر لگن، درد ندارید] تکرار کنید.
- به پشت بخوابید و هر دو زانویتان را با زاویه حدودا ۹۰ درجه خم کنید.
- کف پاهایتان را به زمین بفشارید، باسنتان منقبض کرده و لگن را تا جایی بالا بکشید که شانه‌ها، لگن و زانوها در یک خط قرار بگیرند.
- این حالت را به مدت ۶ ثانیه حفظ کنید و در این مدت، تنفس را ادامه دهید؛ سپس لگن را به آرامی پایین بیاورید و ۱۰ ثانیه استراحت کنید.
- این حرکت را ۸ تا ۱۲ مرتبه تکرار کنید.
- به پشت بخوابید و پاهایتان را صاف دراز کنید. اگر در پشتتان احساس درد دارید، یک حوله کوچک را لوله کرده و زیر کمرتان قرار دهید.
- پشت ران پای آسیب‌دیده را گرفته و آن را تا جایی به سمت بدنتان بکشید که کشش را در پشت ران حس کنید.
- همین حالت را به مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
- این حرکت را ۲ تا ۴ مرتبه تکرار کنید.
- مراحل ۱ تا ۴ را، حتی اگر دردی در سمت دیگر ندارید، روی پای دیگر نیز اجرا کنید.
- اگر نمی‌توانید به سادگی روی یک پا بایستید، دستتان را به صندلی، سنگ آشپزخانه یا دیوار بگیرید. همچنین، می‌توانید به شکم یا طرفین بخوابید و این حرکت را انجام دهید.
- پایی که می‌خواهید کشیده شود را خم کنید و با دست (برای مثال پای راست را با دست راست)، روی پا یا جلوی قوزک را بگیرید.
- پای کشیده شده را در کنار پای دیگرتان نگه دارید تا زانوهایتان کنار هم باشند. کف پایتان را با دست به سمت باسن بکشید تا کشش را در جلوی ران و ساق پا حس کنید. زانویتان باید دقیقا به سمت زمین (و نه به سمت بیرون) باشد.
- این حالت کشیده شده را حداقل به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
- این حرکت را ۲ تا ۴ مرتبه تکرار کنید.
- مراحل ۱ تا ۵ را، حتی اگر دردی در سمت دیگر ندارید، روی پای دیگر نیز اجرا کنید.
درمان دستی
از روش‌های درمان دستی می‌توان به عنوان بخشی از درمان آرتروز مفصل لگن نیز استفاده کرد. این تکنیک‌ها توسط یک پزشک آموزش‌دیده مثل متخصص طب فیزیکی یا متخصص کایروپراکتیک انجام می‌شود و در آن از دستان به منظور کمک به حرکت مفصل لگن و بافت‌های اطراف استفاده می‌شود. استفاده از روش‌های درمان دستی در ترکیب با روش‌های دیگر درمان آرتروز مفصل لگن، به اثرگذاری آن می‌افزاید. با این روشها می‌توان به خشکی مفصل، عدم تعادل عضلانی و محدودیت‌های حرکتی کمک کرد و با بهبود کلی عملکرد مفصلی، کاهش درد را برای فرد به همراه آورد.
شاک‌ویو درمانی
شاک‌ویو درمانی شامل استفاده از امواج صوتی پرانرژی برای تحریک فرایند بهبود و کاهش درد است. گفته می‌شود که امواج صوت پرانرژی می‌تواند باعث تسریع بازسازی بافت و افزایش جریان خون در ناحیه دردناکی شود. شاک‌ویو تراپی می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد افراد مبتلا به آرتروز لگن کمک کند.
لیزردرمانی
لیزردرمانی که تحت عنوان درمان با لیزر سطح پایین یا درمان با لیزر سرد نیز شناخته می‌شود، از طول موج‌های مشخصی از نور برای نفوذ به پوست و تحریک فعالیت‌های سلولی استفاده می‌کند. این درمان به کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود روند ترمیم بافت کمک می‌کند. می‌توان از لیزردرمانی به عنوان یک درمان تکمیلی در کنار درمان‌های دیگر آرتروز لگن استفاده کرد.
تکار تراپی
در تکارتراپی یا انتقال انرژی مقاومتی و خازنی (CRET)، از انرژی رادیوفرکانس برای ایجاد گرما در درون بافت‌ها استفاده می‌شود. گردش جریان خون، متابولیسم بافت و خاصیت ترمیمی بافت با این روش بهبود می‌یابد. تکارتراپی می‌تواند برای کنترل درد و تسریع دوره ریکاوری در افراد مبتلا به آرتروز لگن موثر باشد.
درمان با امواج اولتراسوند (امواج فراصوت)
در روش درمان با امواج اولتراسوند از امواج صوتی دارای فرکانس بالا، برای تشکیل گرما و تسریع ترمیم بافت به کار گرفته می‌شود. این درمان به کاهش درد و التهاب و بهبود جریان خون کمک می‌کند. درمان با اولتراسوند را می‌توان به عنوان بخشی از یک طرح درمان جامع آرتروز مفصل لگن در نظر گرفت و در آن، نقاط دردناک مشخصی را هدف گرفت.
الکتروتراپی
الکتروتراپی به اشکال مختلفی مثل تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، جریان اینترفرنشیال (IFC) یا تحریک الکتریکی عصبی_عضلانی (NMES) انجام می‌شود. در این روشها از جریان برق برای تحریک اعصاب، کاهش درد و بهبود عملکرد عضلات استفاده می‌شود. می‌توان از برق‌درمانی برای کاهش درد و افزایش قدرت و کنترل عضلانی در افراد مبتلا به آرتروز مفصل لگن استفاده کرد.
ابزارهای کمکی
استفاده از وسایل کمکی به کاهش فشار وارد بر مفصل لگن و بهبود حرکت فرد کمک می‌کند. عصای دستی یا زیربغلی یا واکرها به شکل یک تکیه‌گاه عمل می‌کنند و در عین کمک به حفظ تعادل فرد در زمان پیاده‌روی، فشار وارد بر مفصل لگن آسیب‌دیده را نیز کاهش می‌دهد. با یک پزشک یا متخصص طب فیزیکی درباره مزایای استفاده از ابزارهای کمکی برای نیازهای مخصوص خودتان صحبت کنید.
جراحی
اگر روش‌های غیرجراحی در قابل‌تحمل‌کردن آرتروز لگن فرد موثر نباشند، می‌توان جراحی را بهترین گزینه دانست. نوع دقیق جراحی به سن، آناتومی و مشکل بیمار بستگی دارد. روش‌های جراحی آرتروز مفصل لگن می‌تواند گزینه‌های مختلفی مثل جراحی حفظ لگن خود بیمار یا جراحی تعویض مفصل را شامل شود. از جمله این گزینه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جراحی‌های حفظ لگن: این جراحی‌ها به منظور پیشگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر غضروف انجام می‌شود و شامل موارد زیر می‌شود:
- استئوتومی لگن: بریدن استخوان فمور یا لگن برای تنظیم راستای زاویه مفصل و جلوگیری از تخریب غضروف انجام می‌شود. استئوتومی معمولا برای بیماران جوان و کسانی مناسب است که آرتروزشان به قسمت کوچکی از مفصل لگن محدود باشد. جراح در این درمان، استخوان را از لگن می‌چرخاند و فشار وارده ناشی از وزن را به قسمت سالم توپی و حفره لگن وارد می‌کند. مزیت این جراحی آنست که مفصل لگن خود بیمار حفظ می‌شود و بدون وجود هرگونه عوارض ناشی از پروتز لگن، تسکین درد طولانی‌مدت را برای بیمار به همراه می‌آورد. دوره توانبخشی طولانی تر و امکان ابتلا به آرتروز در راستای جدید را نیز می‌توان از معایب این درمان دانست.
- آرتروتومی لگن: در این جراحی، مفصل برای تمیز کردن قسمت‌های شل شده غضروف، برداشتن خار استخوان یا تومورها و ترمیم شکستگی، باز می‌شود.
- آرتروسکوپی لگن: در این جراحی کم‌تهاجم از آرتروسکوپ برای تمیزکردن و بیرون‌کشیدن قسمت‌های شل‌شده مفصل و ازبین‌بردن خار استخوانی استفاده می‌شود.
- آرترودز یا فیوژن مفصل: لگن و فمور در این درمان با استفاده از پیچ و مهره به هم متصل و نسبت به هم بی‌حرکت می‌شوند. اگرچه با این روش می‌توان درد را کاهش داد، اما لگن به صورت دائمی سفت می‌شود و راه رفتن را دشوارتر می‌کند.
- جراحی تعویض مفصل کلی یا جزئی
- جراحی تعویض مفصل لگن کلی: که به آن آرتروپلاستی لگن هم گفته می‌شود، شامل برداشتن توپی سر استخوان و حفره لگن و تعویض آن با پروتز مصنوعی است.
- تعویض مفصل لگن جزئی: به این جراحی، همی‌آرتروپلاستی هم گفته می‌شود و به جای تعویض هر دو سمت مفصل، تنها تعویض یک طرف از مفصل لگن – مثلا سر استخوان فمور – در آن انجام می‌شود. این جراحی در اغلب موارد بر روی بیماران سالمند مبتلا به شکستگی لگن انجام می‌شود.
- تسطیح لگن: در این جراحی که جایگزین تعویض مفصل لگن است (برای بعضی بیماران مناسب است)، غضروف آسیب‌دیده و آستابولوم (حفره حلقه ای) تعویض می‌شود اما به سر استخوان فمور دست زده نمی‌شود.
نکات مراقبتی مربوط به بیمار
بعضی تغییرات در سبک زندگی فرد مبتلا به آرتروز و دستورالعمل‌های مراقبتی می‌تواند به کنترل علائم آرتروز لگن و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. در اینجا به بعضی نکات مراقبتی و تغییرات سبک زندگی موثر اشاره شده است:
- وزنتان را کنترل کنید: اضافه وزن به معنای فشار اضافه بر مفصل لگن و افزایش درد است. کاهش وزن (در صورت نیاز) می‌تواند به کاهش علائم و فشار وارد بر لگن منجر شود. داشتن یک رژیم غذایی مناسب و یک برنامه تمرینی منظم، دستیابی به وزن ایده آل را برای فرد ممکن می‌کند.
- محیطتان را اصلاح کنید: انجام بعضی اصلاحات در محیط کار و زندگی، برای کاهش فشار وارد بر مفصل لگن ضروری است. با استفاده از صندلی‌های مناسب، قرار دادن اجسام در ارتفاع (برای کاهش فشار ناشی از برداشتن اجسام بر کمر) و استفاده از ابزارهای دسته‌بلند برای برداشتن اجسام از قفسه‌ها، تنها بخشی از اقداماتی است که می‌توانید برای بهینه کردن محیط به کار ببندید.
- شکل بدن و حرکاتتان را اصلاح کنید: داشتن شکل مناسب بدن (طرز ایستادن و نشستن) و استفاده از روش‌های مناسب در حرکات (مثل برداشتن اجسام)، به حداقل سازی فشار وارد بر لگن کمک می‌کند. از یک صندلی با پشتی مناسب استفاده کنید، صاف بنشینید و کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید. در برداشتن یا حمل اجسام، به جای اعمال فشار اضافه بر کمر و لگن، از عضلات پایتان استفاده کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید: استراحت کافی برای پیشگیری از اعمال فشار زیاد و فراهم کردن زمینه ترمیم بدن، ضرری است. ایجاد تعادل میان کار و استراحت، جلوی وارد شدن فشار بر مفصل لگن را می‌گیرد. به بدنتان گوش کنید و در زمان لزوم، استراحت کنید.
- استرستان را کنترل کنید: استرس می‌تواند باعث بدتر شدن درد و تحت تاثیر قرار گرفتن سلامتتان شود. روش‌های کنترل استرس مثل تنفس عمیق، مدیتیشن یا انجام کارهای لذتبخش می‌تواند به شما در این مهم کمک کند. پیدا کردن روش تخلیه استرس، تاثیر مثبتی بر سلامت روان و عواطف شما خواهد داشت.
عوارض آرتروز مفصل لگن
آرتروز مفصل لگن می‌تواند با مشکلات مختلف همراه شود که لگن و عملکرد کلی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بعضی از مشکلات رایج همراه با آرتروز مفصل لگن عبارتاند از:
- تخریب مفصل لگن: غضروف مفصل لگن به تدریج تخریب شده و تخریب بیشتر مفصل را به همراه می‌آورد. این موضوع با افزایش درد، کاهش قدرت حرکت و محدودیت‌های عملکردی همراه می‌شود.
- پیشروی آرتروز: عدم درمان و مدیریت ضعیف شرایط، می‌تواند به پیشروی آرتروز لگن و بدترشدن آن بیانجامد. ماهیت پیشرونده آرتروز ممکن است با علائم شدیدتر، افزایش آسیب مفصلی و نقص عملکردی شدیدتر همراه شود.
- خشکی مفصلی و انقباض: التهاب و آسیب مفصلی ادامه دار، می‌تواند خشکی عضلانی و کاهش قدرت حرکتی بیمار را بیشتر کند. در مواردی، امکان بروز انقباض (کوتاهی دائمی عضلات و تاندون‌ها) و کاهش بیشتر بازه حرکتی نیز وجود دارد.
- بورسیت لگن: آرتروز لگن می‌تواند منجر به التهاب بورسا شود که کیسه‌های کوچک پر از مایع، جاذب ضربات و کاهنده اصطکاک بین استخوان‌ها هستند. التهاب بورسا (بورسیت) می‌تواند درد، تورم و سوزش ناحیه لگن را ایجاد نموده و با کاهش سطح سلامتی فرد، محدودیت‌های عملکردی بیشتر را به همراه بیاورد.
- پارگی غضروف لگن: لابروم یک حلقه غضروفی در دیواره حفره لگن است که عامل جذب ضربات و پایداری استخوان فمور در حفره لگن به شمار می‌رود. آسیب‌دیدگی شدید و حتی پارگی لابروم در موارد شدید آرتروز مفصل لگن و درد زیاد، عدم تعادل و کاهش عملکرد مفصلی از نتایج این مشکل است.
- خار استخوانی: بدن در تلاش برای ترمیم و پایداری هر چه بیشتر در مفصل مبتلا به آرتروز، ممکن است زائده‌های استخوانی به اسم خار استخوانی یا استئوفیت را تشکیل دهد. این خارها منجر به درد، محدودیت حرکتی و ایمپینجمنت ساختارهای اطراف می‌شود.
- بدشکلی در شکل گام برداشتن: درد و خشکی مفصلی ناشی از آرتروز لگن، می‌تواند شکل راه رفتن فرد را تغییر داده و آن را به شکل عجیبی در بیاورد. این موضوع با اعمال فشار بر مفاصلی مثل زانو و قوزک، و افزایش احتمال ابتلا به مشکلات مفصلی ثانویه همراه می‌شود.
- محدودیت‌های حرکتی و معلولیت: پیشروی آرتروز مفصل لگن می‌تواند به شکل ترکیبی از درد، خشکی و کاهش عملکرد مفصلی بروز کرده و قدرت فرد در انجام کارهای روزمره مثل پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها و ایستادن طولانی مدت را تحت تاثیر قرار دهد. مجموعه این موارد، استقلال فرد را کاهش داده و محدودیت عملکردی را برای او به ارمغان می‌آورد.
- تاثیر عاطفی: زندگی با ابتلا به آرتروز لگن مزمن و مشکلات همراه با آن، یک بار عاطفی سنگین است. این مشکل می‌تواند ناامیدی، اضطراب، افسردگی یا درماندگی ناشی از ناتوانی در انجام کارهای روزمره و کاهش کیفیت زندگی را به فرد تزریق کند.
پیشگیری از آرتروز مفصل لگن
شاید پیشگیری از آرتروز مفصل لگن به طور کامل ممکن نباشد اما می‌توانید با انجام بعضی اقدامات، احتمال بروزش را کاهش داده و یا آن را به تاخیر بیاندازید. در اینجا نکاتی برای کمک به پیشگیری از آرتروز لگن آورده شده است:
- وزنتان را در سطح ایده آل حفظ کنید: اضافه وزن، منجر به افزایش فشار وارد بر مفصل لگن و همچنین افزایش احتمال ابتلا به آرتروز می‌شود. حفظ وزن ایده آل از طریق یک رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی، به کاهش فشار وارد بر لگن کمک می‌کند.
- یک روتین ورزشی منظم داشته باشید: یک برنامه ورزشی منظم، به سلامت مفاصل و تقویت عضلات پشتیبان لگن کمک می‌کند. گنجاندن ورزش‌های تماس پایینی مثل پیاده‌روی، شنا، دوچرخه سواری یا یوگا به بهبود انعطاف پذیری عضلانی و سلامت مفصل کمک می‌کند.
- از لگنتان در طول فعالیت‌های جسمانی مراقبت کنید: در صورت حضور در فعالیت‌های شامل حرکات تکراری یا حرکاتی که به لگن فشار وارد می‌کند، اقدامات لازم برای مراقبت از آن را فراموش نکنید. با استفاده از روش و کفش مناسب و همچنین استفاده از لوازم حفاظتی، از مفاصلتان مراقبت کنید.
- حرکاتی انجام دهید که به مفاصلتان کمک کنند: حرکاتی را در برنامه‌های خود بگنجانید که فشار وارد بر لگنتان را حداقل کند. از انجام حرکات تماس بالا، مثل دویدن یا پریدن که فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کنند، خودداری کنید. به جای آن، فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که باعث بهبود قدرت حرکت مفاصل و تقویت عضلات اطراف لگن شود.
- شکل بدن (طرز ایستادن و نشستن) و مکانیک بدنتان را اصلاح کنید: برای کاهش فشار وارد بر مفصل لگنتان، شکل بدنتان را اصلاح کنید. برای برداشتن اجسام از روش‌های درست استفاده کنید و از نشستن یا ایستادن طولانی مدت خودداری کنید. برای کمک به سلامت مفاصلتان، تغییراتی برای ارگونومیک تر کردن محیط کار و زندگیتان اعمال کنید.
- استراحت در طول کار الزامی است: اگر لازم است که در محل کارتان به مدت طولانی بایستید یا بنشینید، حتما از وقفه‌هایی برای تعویض شکل بدن و استراحت دادن به مفصل لگن استفاده کنید. انجام حرکات کششی و پیاده‌روی‌های کوتاه در روتین روزمره، به بهبود قدرت حرکت مفاصل کمک می‌کند.
- از مصدومیت جلوگیری کنید: از لگنتان در مقابل آسیب‌دیدگی‌هایی که می‌تواند احتمال بروز آرتروز را افزایش دهد، محافظت کنید. با انجام اقدامات احتیاطی، استفاده از ادوات ایمنی و مراقبت در انجام حرکاتتان می‌توانید احتمال افتادن یا بروز صدمات جدی را حداقل کنید.
- سبک زندگی سالمی داشته باشید: داشتن یک سبک زندگی سالم، به سلامت کلی مفاصل کمک می‌کند. ترک سیگار (برای افراد سیگاری) از افزایش خطر بروز آرتروز جلوگیری می‌کند. کنترل سطح استرس، خواب کافی و یک رژیم غذایی مغذی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات و پروتئین بدون چربی به سلامت مفاصل کمک می‌کند.
- معاینات و چکاپ‌های دوره‌ای را جدی بگیرید: مراجعه منظم به پزشک برای انجام معاینات دوره‌ای و انجام اقدامات پیشگیرانه، یکی از اصلی‌ترین اقدامات برای کاهش احتمال آرتروز مفصل لگن است. هر نگرانی یا علامت احتمالی را با مراجعه به پزشک مورد بررسی قرار دهید تا زمان کافی برای انجام مراقبت‌های پزشکی و مداخله لازم را داشته باشید.
سوالات متداول
آیا در صورت ابتلا به آرتروز در یک طرف مفصل لگن، طرف دیگر هم درگیر آرتروز خواهد شد؟
آرتروز مفصل لگن، الزاما به صورت دو طرفه و همزمان نخواهد بود. یک سمت لگن در افراد مبتلا به آرتروز لگن (دو طرفه)، معمولا زودتر از سمت دیگر به مرحله پیشرفته بیماری می‌رسد. احتمال بروز علائم در هر دو طرف لگن، در افراد مبتلا به آرتروز روماتیسمی بیشتر است.
آیا آرتروز مفصل لگن بر مفاصل دیگر نیز تاثیر می‌گذارد؟
اگرچه ناحیه تاثیر آرتروز مفصل لگن عمدتا لگن فرد است، اما احتمال بروز مشکلات ناشی از آن در مفاصل دیگر نیز وجود دارد. تغییر در شکل راه رفتن و مکانیک بدن، می‌تواند فشار وارد بر مفاصل دیگری مثل زانوها و کمر را افزایش داده و مشکلات مفصلی ثانویه را به همراه بیاورد.
آیا آرتروز لگن درمان می‌شود؟
درمانی برای آرتروز مفصل لگن وجود ندارد، اما با مراقبت‌های مناسب می‌توان به کاهش علائم ناشی از آن، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی بیمار کمک کرد. درمان آرتروز لگن بر کاهش درد، بهبود قدرت حرکتی و حفظ یک سبک زندگی سالم و فعال متمرکز است.
آیا امکان ابتلا به آرتروز مفصل لگن بدون درد زیاد وجود دارد؟
بله، ابتلا به آرتروز مفصل لگن در بعضی افراد ممکن است با درد قابل توجهی همراه نباشد. بعضی افراد ممکن است درد اندکی را تجربه کنند و بعضی دیگر نیز با علائم برجسته بیماری مواجه می‌شوند.
آیا آرتروز مفصل لگن می‌تواند معلولیت دائمی را برای فرد به همراه بیاورد؟
موارد شدید آرتروز لگن، به خصوص زمانی که کنترل علائم به کمک درمان‌های محافظه‌کارانه ممکن نباشد و یا آسیب گسترده‌ای در مفاصل وجود داشته باشد، می‌تواند به معلولیت دائمی فرد منجر شود.
آیا آب و هوا روی علائم آرتروز مفصل لگن موثر است؟
افزایش درد یا خشکی در آب و هوای خاصی مثل سرما یا رطوبت، از موارد گزارش شده از سوی بعضی افراد مبتلا به آرتروز لگن است.
آیا امکان ابتلا به آرتروز لگن در جوانان نیز وجود دارد؟
اگرچه ابتلا به آرتروز مفصل لگن در میان سالمندان رایج‌تر است، اما ابتلای جوانان به این مشکل نیز غیرممکن نیست.
آیا امکان انتشار درد آرتروز مفصل لگن به بخش‌های دیگر بدن نیز وجود دارد؟
بله؛ احتمال انتشار درد آرتروز لگن به نقاط دیگر بدن مثل باسن، کشاله ران، ران یا زانو نیز وجود دارد.
