صاف بودن کف پا عارضه رایجی است که در آن قوس کف پا وقتی تحت فشار قرار بگیرد، صاف میشود. در بیشتر موارد زمانی که افرادی که کف پای آن‌ها صاف است می‌ایستند، پای آن‌ها رو به بیرون قرار گرفته و کل کف پا زمین را لمس می‌کند. این اختلال می‌تواند به دلیل تشکیل نشدن کامل قوس کف پا در زمان کودکی رخ دهد. همچنین ممکن است در بزرگسالی به دلیل آسیب‌دیدگی و یا تحلیل رفتن استخوان‌ها در اثر افزایش سن ایجاد شود. کف پای صاف به طور معمول بدون درد است و درصورتی‌که باعث اذیت شما نمی‌شود به درمان نیازی ندارد. بااین‌حال، اگر باعث درد شما میشود و فعالیت‌های شما را مختل کرده است باید برای بررسی و معاینه به پزشک مراجعه نمایید.
انواع کف پای صاف
کف پای صاف چه در دوران کودکی به وجود آمده باشد و چه در دوران بزرگسالی، می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود. انواع کف پای صاف شامل موارد زیر میشود:
- انعطاف‌پذیر: کف پای صاف منعطف بسیار رایج می‌باشد. در این حالت می‌توان قوس کف پا را در زمانی که نایستاده‌اید ببینید. این قوس زمانی که وزن بدن بر روی پا قرار می‌گیرد، ناپدید میشود. کف پای صاف انعطاف‌پذیر که در زمان کودکی یا نوجوانی به وجود می‌آید هر دو پا را تحت تاثیر قرار داده و با افزایش سن شدیدتر میشود. تاندون و رباط‌های کف پا در این عارضه ممکن است کشیده و پاره شده و ورم کنند.
- سخت: شخص مبتلا به صافی کف پای سخت هیچ قوسی در کف پای خود ندارد. این عارضه به طور معمول در نوجوانی رخ می‌دهد و با افزایش سن شدیدتر میشود. در این حالت پا دچار درد شده و خم و راست کردن و تکان‌دادن آن به سمت طرفین مشکل میشود. این نوع از صافی کف پا می‌تواند در یک یا هر دو پا رخ دهد
- اکتسابی بزرگسالان (قوس افتاده): در این نوع از صافی کف پا، قوس پا به طور ناگهانی افتاده یا فرومی‌ریزد. با فروریختن قوس، پا به سمت بیرون متمایل شده و ممکن است دچار درد شود. این عارضه ممکن است فقط یک پا را درگیر کند. شایع‌ترین علت صافی کف پای اکتسابی بزرگسالان، التهاب یا پارگی تاندون پا (تاندون تیبیال خلفی) است که قوس پا را حفظ می‌کند.
- تالوس عمودی: برخی از نوزادان به صورت مادرزادی دچار اختلال تالوس عمودی هستند که از تشکیل قوس کف پا جلوگیری می‌کند. در این حالت، استخوان تالوس در مچ پا در پوزیشن اشتباهی قرار دارد و قسمت پایینی کف پا شبیه به صندلی گهواره‌ای میشود. به این عارضه، کف پای گهواره‌ای نیز می‌گویند.
علائم همراه با کف پای صاف
بسیاری از افراد مبتلا به کف پای صاف هیچ درد یا مشکلی نخواهند داشت. اما برخی از انواع کف پای صاف می‌تواند باعث بروز درد شود. برخی از علائم این عارضه شامل موارد زیر میشود:
- گرفتگی پا
- درد عضلانی در پا و کف پا
- درد در قوس، پاشنه، مچ و یا قسمت خارجی پا
- درد پا در زمان راه رفتن
- انحراف انگشتان پا (قسمت جلویی و انگشتان پا به سمت بیرون متمایل می‌شوند).
دلایل ایجاد کف پای صاف
عوامل و فاکتورهای ریسک کف پای صاف درهم‌تنیده هستند، به‌گونه‌ای که عواملی که ممکن است فرد را در معرض ابتلا به این عارضه قرار دهند، باعث بروز آن نیز می‌شوند.
برخی از رایج‌ترین عوامل به شرح زیر می‌باشند:
- عوامل ژنتیکی، کف پای صاف ممکن است از طریق ژن‌ها از والدین به کودکان منتقل شود.
- قوس کم، در این حالت زمانی که فرد نشسته است قوس کف پای او مشخص است؛ اما در زمان ایستادن کف پا کاملاً صاف میشود.
- آسیب‌دیدگی مچ و کف پا
- وارد شدن فشار زیاد به قوس کف پا به دلیل اضافه‌وزن
- آرتروز یا روماتیسم مفصلی
- آسیب‌دیدگی، اختلال در عملکرد یا پارگی تاندون تیبیال خلفی
- بیماری‌های سیستم عصبی یا عضلانی، مانند اسپینا بیفیدا، دیستروفی عضلانی، یا فلج مغزی
- بیماری تارسال که باعث میشود استخوان‌های کف پا به یکدیگر جوش‌خورده و باعث خشکی و صافی کف پا شود.
- استفاده طولانی‌مدت از پاها با افزایش سن که باعث ضعیف‌شدن تاندون تیبیال خلفی که عامل اصلی نگهدارنده قوس کف پا است میشود.
- تاندونیت که به معنی آسیب‌دیدگی و پارگی تاندون به علت استفاده بیش از اندازه می‌باشد.
- اختلال و ناهنجاری در رشد که می‌تواند در دوران کودکی، با افزایش سن و بعد از بارداری به وجود آید.
عواملی که احتمال صافی کف پا را بیشتر می‌کنند عبارت‌اند از:
- چاقی
- بارداری
- دیابت
- آسیب‌دیدگی و ضربه به کف پا
- داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به کف پای صاف
- ابتلا به بیماری که ممکن است بر روی تاندون تاثیر بگذارد.
- داشتن سن کم یا افزایش سن
کف پای صاف در کودکان
قوس کف پای کودکان مبتلا به این عارضه در زمان راه‌رفتن و ایستادن به طور کامل صاف میشود. کف پای صاف در نوزادان و کودکان طبیعی می‌باشد. (بیش از ۴۴% کودکان بین ۳ تا ۶ سال دارای کف پای صاف می‌باشند.) و به‌مرورزمان و با تقویت و سفت‌شدن عضلات به طور طبیعی از بین می‌رود. ارتفاع قوس کف پا با افزایش سن و تا ۹ سالگی افزایش پیدا می‌کند. صاف بودن کف پا در کودکان بیشتر به دلیل ضعیف و انعطاف‌پذیربودن استخوان‌ها و ماهیچه‌ها می‌باشد و در بیشتر موارد تا سن ۶ سالگی درمان میشود. بااین‌وجود کودکانی که بیماری آن‌ها از بین نمی‌رود نیز در بیشتر موارد به درمان نیازی نخواهند داشت.
مشکل اصلی زمانی رخ می‌دهد که بیماری درمان نشده، به طور ناگهانی در کودکان بزرگتر رخ دهد و باعث درد و ناتوانی فرد گردد.
چه زمانی به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که در کف پای خود احساس درد دارید و این اختلال باعث بروز مشکلات در راه رفتن و دویدن شما شود، بهتر است به یک جراح ارتوپد، متخصص پا یا پزشک خانوادگی خود مراجعه کنید. برای تشخیص این بیماری به چند آزمایش نیاز است. برای این کار، پزشک در زمانی که بر روی انگشتان خود ایستاده‌اید قوس کف پا را بررسی می‌نماید. در صورت وجود داشتن قوس، علت درد شما صافی کف پا نمی‌باشد. در اینصورت، پزشک وجود خمیدگی در مچ پا را نیز بررسی خواهد نمود.
تشخیص صافی کف پا
برای بررسی مکانیسم کف پا، پزشک پا را کاملاً معاینه کرده و از شما می‌خواهد که بر روی انگشتان خود بایستید. سپس قدرت مچ پا را بررسی نموده و محل دقیق درد را مشخص می‌کند. علاوه‌براین الگوی پوشیدن کفش نیز اطلاعات زیادی را در خصوص وضعیت پا در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
آزمایش‌های تصویری که به تشخیص علت دقیق درد پا کمک می‌کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
- تصویربرداری اشعه ایکس: در این روش با تاباندن مقداری کمی پرتو ایکس از استخوان‌ها و مفاصل پا عکسبرداری می‌کنند که به تشخیص آرتروز کمک می‌نماید.
- سی‌تی‌اسکن: در این روش از چندین زاویه از پا عکس اشعه ایکس گرفته میشود و جزئیات بیشتری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
- اولتراسوند: درصورتی‌که پزشک احتمال آسیب‌دیدگی تاندون بدهد، از اولتراسوند استفاده می‌کند. در این روش با استفاده از امواج صوتی از بافت نرم بدن عکس می‌گیرند.
- ام‌آرآی: در این روش با استفاده از امواج رادیویی و یک آهنربای قوی از استخوان‌ها و بافت نرم تصاویری با وضوح بالا به دست می‌آورند.
درمان کف پای صاف
بسیاری از افراد مبتلا به کف پای صاف به درمان نیازی ندارند. درصورتی‌که این اختلال باعث بروز درد، خشکی ماهیچه‌ها و دیگر مشکلات شود پزشک استفاده از روش‌های غیرجراحی را تجویز می‌نماید. در موارد بسیار نادر، افراد برای درمان صافی کف پای سخت و مشکلات استخوانی و تاندون‌ها به جراحی نیاز خواهد داشت.
روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
فیزیوتراپی
متخصصین فیزیوتراپی با تجویز ورزش‌های مخصوص و راهنمایی در خصوص فعالیت‌های روزانه به درمان شما کمک می‌نمایند. برخی از روش‌های درمانی در فیزیوتراپی به شرح زیر است:
- کشش عضلات کمپلکس گاستروکنمیوس سولئوس و پرونئوس برویس برای بهبودی واروس و ایرادات پا
- کشش پاشنه پا برای آزادشدن تاندون آشیل و ماهیچه ساق و برطرف‌شدن گرفتگی و خشکی پاشنه پا
- فعال‌کردن تمامی ماهیچه‌هایی که باعث حفظ قوس طولی کف پا می‌شوند.
- قراردادن تمام وزن بدن بر روی یک پا
- راه‌رفتن بر روی انگشتان پا
- مشاوره در خصوص استفاده از کفش مناسب، کفش‌های کنترل‌کننده نحوه راه‌رفتن، ارتزها و بریس
استفاده از کفش‌های طبی و ارتزها
درصورتی‌که در طول روز زمان زیادی را راه می‌روید، می‌ایستید یا می‌دوید، احتمال این که در انتهای روز با درد و التهاب مچ و کف پا و کمر مواجه شوید زیاد است. استفاده از کفش‌های طبی سفارشی می‌تواند کیفیت زندگی شما را افزایش داده و بالا ببرد.
کفش‌های طبی می‌توانند:
- از قوس کف پا محافظت بیشتری کنند.
- درد ناشی از ایستادن، راه‌رفتن و دویدن را کاهش دهند.
- از چرخیدن و پیچیدن پا جلوگیری کنند.
- به پا فضای بیشتری بدهند.
ارتزها یکی دیگر از تجهیزات مفید برای درمان صافی کف پا هستند و می‌توانید از آن‌ها برای تقویت و محافظت بیشتر از قوس کف پا و کاهش فشار وارده به آن استفاده کنید. این ارتزها به‌صورت آماده و سفارشی موجود هستند و می‌توانید از بین آن‌ها بهترین مورد را انتخاب نمایید. علاوه‌براین، کفش‌های پایدار نیز می‌توانند به درمان کف پای صاف کمک کنند.
مسکن
در برخی موارد صاف بودن کف پا باعث بروز دردی غیرقابل تحمل میشود. در این حالت برای کاهش درد سریع باید از مسکن‌ها استفاده نمود. این مسکن‌ها می‌توانند شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن شود.
درمان با جراحی
در آخرین روش درمانی و برای درمان صافی کف پای بسیار شدید ممکن است از جراحی استفاده شود. در طول این جراحی، پزشک یک قوس در کف پا ایجاد کرده، تاندون‌ها را ترمیم نموده و یا استخوان‌ها و مفاصل را به همجوش می‌دهد. همچنین در صورت کوتاه بودن تاندون آشیل، جراح آن را کشیده‌تر کرده تا درد شما را کاهش دهد.
در صورت درمان نکردن کف پای صاف چه رخ می‌دهد؟
در برخی از موارد صاف بودن کف پا می‌تواند بر روی جنبه‌های مختلفی از سلامت فرد تاثیر بگذارد. به دلیل صاف بودن کف پا، پا حمایت لازم را دریافت نکرده و اغلب دچار درد میشود. بیماری فاشیای کف پا در افراد مبتلا به کف پای صاف رایج‌تر می‌باشد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که تاندون‌های کف پا بیش از اندازه کشیده شوند و باعث درد شدید در کف پا به‌خصوص در صبح میشود.
علاوه‌براین، صافی کف پا باعث بیماری دیگری به نام پرونیزی نیز میشود که در آن مچ پا در هنگام راه رفتن به سمت داخل می‌پیچد و کف و مچ پا دردناک خواهد شد. به دلیل این که پاها در اولین خط ثبات بدن قرار دارند، ابتلا به صافی کف پا و پرونیزی می‌تواند باعث بروز مشکلات در ستون فقرات شود و به مرور زمان متوجه اختلال در لگن، زانو و قسمت پایینی کمر خود شوید.
سؤالات متداول
قوس پا در چه سنی تشکیل میشود؟
قوس پا در بیشتر کودکان در حدود سن ۶ سال تشکیل میشود. بااین‌حال از هر ۵ کودک، هیچ‌گاه قوس کف پا نخواهد داشت. صافی کف پا به طور در بیشتر از یک عضو خانواده بروز پیدا می‌کند.
آیا ارتز برای کودکان مفید است؟
ارتزهایی که به‌صورت سفارشی برای کودک ساخته می‌شوند بسیار مفید می‌باشند چرا که به‌خوبی از پای درحال‌رشد آن‌ها محافظت می‌نمایند. استفاده از ارتز برای کودکان یکی از بهترین تصمیماتی است که می‌توانید در جهت مراقبت از پاهای آن‌ها چه در دوران کودکی و چه در دوران بزرگسالی داشته باشید.
آیا با وجود صافی کف پا می‌توان فعالیت ورزشی داشت؟
خبر خوب این است که صاف بودن کف پا به معنی این نیست که شما نمی‌توانید از ورزش کردن و داشتن فعالیت لذت ببرید. در حقیقت در بین ورزشکاران سرشناس از جمله دوندگان ماراتون و بازیکنان NBA افراد زیادی با کف پای صاف وجود دارند.
آیا صاف بودن کف پا باعث بزرگتر شدن پا میشود؟
به دلیل صاف بودن، قوس کف پا کشیده شده و پا کشیده و بزرگتر و همچنین پهنتر میشود. به دلیل این که پا به‌مرورزمان بزرگتر میشود باید با افزایش سن از کفش‌های سایز بزرگ استفاده کنید. درصورتی‌که همچنان کفش‌هایی که ده سال پیش استفاده می‌کردید را می‌پوشید صددرصد برای شما تنگ می‌باشند.
آیا جراحی کف پای صاف ضروری است؟
بسیاری از افراد با وجود کف پای صاف بدون هیچ مشکل و دردی به زندگی خود ادامه می‌دهند و دیگران نیز می‌توانند بدون نیاز به جراحی و با استفاده از درمان‌های دیگر بیماری خود را درمان کنند. به جز این بسیاری از افراد مبتلا به کف پای صاف با وجود این عارضه و بدون جراحی به زندگی خود ادامه می‌دهند چرا که درمان‌کردن آن تغییر زیادی در کیفیت زندگی آن‌ها ایجاد نمی‌کند.
