پیچ خوردگی مچ پا زمانی رخ میدهد که مچ پا به‌صورت اشتباه و در زاویه غیرعادی بچرخد یا پیچ بخورد. در این حالت رباطی که استخوان‌های مچ پا را در کنار یکدیگر قرار می‌دهند کشیده و یا پاره می‌شود.
رباط‌ها باعث تثبیت مفاصل شده و از تکان‌خوردن بیش از اندازه آن‌ها جلوگیری می‌کنند. پیچ‌خوردگی مچ پا زمانی رخ میدهد که رباط بیش از اندازه کشیده می‌شود. در بیشتر موارد پیچ‌خوردگی مچ پا شامل آسیب‌دیدگی رباط در قسمت خارجی مچ می‌شود.
روش درمان این عارضه به‌شدت وخامت آن بستگی دارد. اگرچه درمان‌های خانگی و استفاده از مسکن به درمان پیچ خوردگی مچ پا کمک می‌کنند؛ اما در برخی موارد برای تشخیص بهتر شدت پیچیدگی و تجویز درمان صحیح به معاینه پزشکی نیاز است.
علائم همراه با پیچ‌خوردگی مچ پا
علائم پیچ‌خوردگی مچ پا به‌شدت آسیب‌دیدگی رباط‌ها بستگی دارند. در جدول زیر به این علائم اشاره شده است. (منبع)
| شدت | آسیب‌دیدگی رباط | علائم | زمان بهبودی |
|---|---|---|---|
| گرید ۱ | کشیدگی کم و پاره نشدن رباط | درد کم، تورم و حساس به لمس، به طور معمول بدون کبودی، ثابت بودن مفاصل، نداشتن مشکل در تحمل وزن | ۱ تا ۳ هفته |
| گرید ۲ | پارگی نسبی | درد متوسط، تورم و حساس به لمس، احتمال کبودی، بی‌ثباتی نسبی مفصل‌ها، از دست‌دادن دامنه حرکات مچ پا، احساس درد در زمان راه‌رفتن و قرارگرفتن وزن بدن بر روی مچ | ۳ تا ۶ هفته |
| گرید ۳ | پارگی کامل رباط | درد شدید و تورم و کبودی، بی‌ثباتی بالا، از دست دادن کامل دامنه حرکات و عملکرد مچ، ناتوانی در راه رفتن و تحمل وزن بدن | تا چندین ماه |
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که علائم آسیب‌دیدگی مچ پای شما شدید بوده و ظرف مدت کوتاهی برطرف نشد، باید به پزشک مراجعه نمایید. در صورتی که درد و تورم زیاد بوده و مچ پا بی حس شده و نتواند وزن بدن را تحمل کند، پزشک بلافاصله شما را معاینه خواهد کرد. وی مچ و کل پا را معاینه کرده تا نوع پیچ‌خوردگی و شدت آسیب را تشخیص دهد.
تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
در طول معاینه پزشک، مچ، کف و قسمت پایینی پا را بررسی می‌کند. برای این کار وی پوست اطراف محل آسیب دیده را لمس کرده تا متوجه هرگونه حساسیت به لمس شده و سپس مچ پا را تکان میدهد تا میزان حرکات آن را بررسی نماید و متوجه شود چه حالتی باعث بروز درد می‌شود.
در صورتی که شدت آسیب دیدگی زیاد باشد ممکن است پزشک برای بررسی شکستگی یا متوجه شدن از میزان دقیق آسیب دیدگی، یک یا چند مورد از آزمایش‌های تصویربرداری که در ادامه به آن اشاره شده است را تجویز نماید.
- عکس اشعه ایکس. در طول این پروسه مقدار کمی پرتو اشعه ایکس به بدن تابانده می‌شود تا تصویری از استخوان‌ها و مچ پا ایجاد کند. این آزمایش به تشخیص شکستگی استخوان‌ها کمک می‌کند.
- MRI. ام‌آرآی با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی، تصاویری سه‌بعدی یا مقطعی از بافت و ساختارهای نرم داخلی مچ پا از جمله رباط‌ها ایجاد می‌کند.
- سی تی اسکن. سی تی اسکن اطلاعات بیشتری را در خصوص استخوان‌ها و مفاصل در اختیار ما قرار میدهد. این روش با گرفتن عکس‌های اشعه ایکس از زاویه‌های مختلف و کنار هم قرار دادن آن‌ها یک تصویر سه بعدی ایجاد می‌کند.
- اولتراسوند. در اولتراسوند با استفاده از امواج صوتی تصویری فوری ایجاد می‌شود. پزشک با استفاده از این تصاویر میتواند وضعیت رباط‌ها و تاندون‌ها را زمانی که پا در حالت‌های مختلفی قرار دارد بررسی نماید.
درمان پیچ‌خوردگی مچ پا
درمان پیچ‌خوردگی مچ پا به شدت آسیب دیدگی آن بستگی دارد. اگرچه در درجه اول توصیه می‌شود از فیزیوتراپی و درمان‌های ساده‌تر استفاده نمایید.
درمان با روش RICE
برای رگ به رگ شدن‌های خفیف، پزشک پروتکل RICE را تجویز می‌نماید. توصیه می‌شود بلافاصله بعد از آسیب‌دیدگی این اقدامات را انجام دهید:
- استراحت‌کردن. با راه نرفتن و برای مدتی ورزش نکردن کمی به مچ پای خود استراحت دهید.
- کمپرس یخ. باید بلافاصله بعد از آسیب‌دیدگی بر روی مچ پا قرار گیرد تا از تورم آن بکاهد. می‌توانید ۳ تا ۴ بار در روز و هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از کمپرس سرد استفاده کنید. از قرار دادن مستقیم یخ بر روی پوست خودداری نمایید.
- بستن پا به کمک بانداژ یا باندهای کششی. این کار باعث ثابت‌شدن مچ پا می‌شود. علاوه بر این از تورم نیز جلوگیری می‌نماید.
- بالاتر نگه‌داشتن پا از سطح قلب. در زمان‌های ممکن در طول ۴۸ ساعت اولیه آسیب‌دیدگی نیز باعث کاهش تورم پا می‌شود.
درمان با استفاده از دارو
در بیشتر موارد استفاده از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن برای کنترل درد مچ پای پیچ‌خورده کافی میباشند.
درمان با انجام حرکات ورزشی و فیزیوتراپی
زمانی که تورم و درد پا به قدری کم شد که توانستید دوباره پای خود را تکان دهید، پزشک از شما می‌خواهد تا برای بازیابی دامنه حرکات مچ پا، ثبات آن و همچنین تقویت و بالابردن انعطاف‌پذیری آن چندین تمرین ورزشی انجام دهید. پزشک یا متخصص فیزیوتراپی نحوه صحیح انجام این تمرینات و پیشبرد آن‌ها را به شما توضیح خواهد داد.
داشتن ثبات و تعادل برای این که ماهیچه‌ها بتوانند دوباره باهم کار کرده و از مفاصل پا محافظت کنند و از پیچ‌خوردگی مجدد آن جلوگیری نمایند بسیار مهم می‌باشد. این ورزش‌ها ممکن است شامل تمرینات حفظ تعادل مانند ایستادن بر روی یک پا شود.
در صورتی که مچ پای شما در طول ورزش کردن پیچ خورده است از فیزیوتراپ خود در خصوص زمانی که می‌توانید دوباره ورزش را شروع کنید سؤال نمایید. ممکن است فیزیوتراپ برای این که بررسی کند مچ پا در هنگام ورزشی که انجام می‌دهید چه عملکردی دارد از شما بخواهد حرکات مخصوصی را انجام دهید.
درمان با طب سوزنی
طب سوزنی باعث کاهش سریع درد در آسیب دیدگیهای بافت نرم؛ مانند پیچ‌خوردگی مچ پا می‌شود. ثابت شده است که تحریک صحیح نقاط طب سوزنی باعث آزاد شدن طبیعی اندورفین در بدن شده که به کاهش درد کمک می‌کند و از انتقال پیام عصبی درد به مغز جلوگیری می‌نماید. آسیب دیدگی بافت نرم شامل آسیب‌دیدگی رباط‌ها، تاندون‌ها و ماهیچه‌ها می‌شود.
تزریق پی آر پی (PRP)
پزشکان سال‌های متمادی است که برای درمان آسیب‌دیدگی مفاصل از پی آر پی استفاده می‌کنند. پلاسمای غنی شده با پلاکت نوعی سرم غلیظ است که از خون خود شما گرفته شده و باعث تحریک سیستم درمانی بدن می‌شود. برای به دست آوردن پی آر پی، پزشک یک نمونه از خون شما را درون دستگاه سانتریفیوژ قرار میدهد.
این دستگاه خون را با سرعت بسیار بالایی می‌چرخاند به گونه‌ای که تمام مولکول‌های آن از هم جدا میشوند. زمانی که پلاسمای غنی شده با پلاکت از دیگر سلول‌های خونی جدا شد میتوان آن را به درون مچ پای آسیب‌دیده تزریق نمود. این روش برای بسیاری از افراد مؤثر واقع شده است؛ اما بهتر است قبل از انجام هرگونه اقدام درمانی تمامی گزینه‌های پیش رو برای درمان مچ پای خود را بررسی نمایید.
بدن شما باید به‌تنهایی و حتی بدون تزریق پی آر پی رباط‌ها را ترمیم نماید؛ اما در این صورت دوران بهبودی کمی طولانی‌تر خواهد شد. به کمک پی آر پی این زمان کوتاه‌تر شده و می‌توانید زودتر تمریناتی که باعث تقویت و ثبات ماهیچه‌های اطراف مچ پا میشوند را شروع کنید.
لیست هزینه تزریق پی آر پی
تزریق پی آر پی: ۱.۵۰۰.۰۰۰ تومان
تزیق اوزون و پی آر پی: ۱.۷۰۰.۰۰۰ تومان
تزریق اوزون و پی آر پی دو مفصل: ۳.۲۰۰.۰۰۰ تومان
تزریق استروئید
در صورتی که مچ پا ورم زیادی کرده باشد و به لمس حساس بوده و در هنگام جابه‌جایی صدای ترک خوردن بدهد میتوان به کمک تزریق استروئید آن را درمان نمود. بعد از تزریق این ماده ظرف مدت چند ساعت تا چند روز درد شما به طور کامل برطرف خواهد شد. این زمان به نوع داروی مصرفی شما بستگی دارد. حتی با وجود ریسک‌هایی که دارد تزریق استروئید یک روش بسیار مؤثر در کاهش درد پیچ‌خوردگی مچ پا محسوب می‌شود.
درمان با امواج فراصوت یا اولتراپی
سال‌های طولانی است که برای درمان بیماری‌های عضلانی اسکلتی و همچنین کاهش درد، تورم و افزایش دامنه حرکات مفاصل در آسیب دیدگی‌هایی نظیر پیچ‌خوردگی مچ پا از امواج فراصوت یا اولتراسوند استفاده می‌شود. این روش بیشتر توسط متخصصین فیزیوتراپی و در کلینیک‌های سرپایی و یا در فیزیوتراپی اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان با استفاده از بریس و مچ‌بند طبی پا
به دلیل این که راه رفتن با مچ پیچ‌خورده دردناک می‌باشد ممکن است مجبور شوید تا زمان کاهش درد برای راه رفتن از عصا کمک بگیرید. در برخی موارد بسته به شدت آسیب دیدگی، پزشک برای ثابت نگه داشتن مچ پا توصیه می‌کند از باندهای کشی، چسب‌های مخصوص و یا بریس پا استفاده کنید. در آسیب دیدگیهای شدید برای ثابت نگه‌داشتن مچ پا در طول روند درمان، پا گچ گرفته شده و یا درون آتل قرار می‌گیرد.
درمان با جراحی
در موارد نادر و زمانی که مچ پا با وجود جلسات فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی همچنان ثبات کافی ندارد، باید از جراحی استفاده نمود. جراحی در شرایط زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- ترمیم رباطی که درمان نشده است.
- بازسازی رباط به کمک بافت دیگر رباط‌ها و تاندون‌ها
عواملی که احتمال پیچ‌خوردن مچ پا را بیشتر می‌کنند
عواملی که احتمال پیچ‌خوردن مچ پا را بیشتر می‌کنند شامل موارد زیر میشوند:
- ورزش کردن حرفه‌ای. پیچ‌خوردگی مچ پا یک آسیب دیدگی رایج در ورزش می‌باشد، به خصوص در ورزش‌هایی که به پریدن و چرخش پا نیاز دارند؛ مانند بسکتبال، تنیس، فوتبال، ساکر و تریل رانینگ.
- سطوح ناهموار. راه رفتن و دویدن بر روی سطوح ناهموار خطر پیچیدگی مچ پا را افزایش میدهد.
- داشتن سابقه آسیب‌دیدگی مچ پا. در صورتی که قبلاً دچار پیچ خوردگی مچ پا یا دیگر آسیب‌های این‌چنینی شده باشید، امکان پیچ‌خوردن مجدد مچ پا در شما بیشتر می‌شود.
- داشتن شرایط جسمانی نامساعد. نداشتن انعطاف و قدرت کافی در مچ پا، ریسک پیچ خوردن آن را در زمان ورزش‌کردن افزایش میدهد.
- کفش نامناسب. کفش‌هایی که برای شما اندازه نیستند به هیچ عنوان مناسب نمی‌باشند. علاوه بر این خطر پیچ خوردن مچ پا با کفش‌های پاشنه بلند بیشتر است.
پیشگیری از پیچ خوردن مچ پا
بهترین روش برای جلوگیری از پیچ‌خوردن مچ پا داشتن عضلاتی قوی، متعادل و منعطف می‌باشد. انجام کارهای زیر از پیچ‌خوردن مچ پا جلوگیری می‌کنند:
- گرم‌کردن قبل از ورزش
- مراقب بودن در زمان راه رفتن یا دویدن بر روی سطوح ناهموار
- استفاده از چسب‌های مخصوص مچ پا یا بریس برای مچ‌های ضعیفی که قبلاً دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند.
- پوشیدن کفش‌های مناسب و کاملاً اندازه که برای ورزش کردن طراحی شده‌اند.
- محدود کردن پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند
- پرهیز از شرکت در ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که توانایی انجام آن را ندارید.
- داشتن عضلاتی قوی و انعطاف‌پذیر
- انجام تمرینات تعادلی
سؤالات متداول
درمان پیچ خوردگی مچ پا چقدر طول میکشد؟
بعد از ۲ هفته اکثر پیچ خوردگیهای مچ پا بهبود مییابند. برای مدت ۸ هفته از انجام فعالیتهای سنگین مانند دویدن خودداری نمایید، چرا که خطر آسیب دیدگیهای بیشتر را افزایش میدهد. درمان کامل آسیب دیدگیهای شدید گاهی تا ماه‌ها طول میکشد.
آیا کرمهای حرارتی برای پیچ خوردگی مچ پا مفید میباشند؟
در صورتی که کمتر از ۴۸ ساعت از پیچ خوردگی مچ پای شما گذشته به هیچ عنوان از کرمهای حرارتی یا اسپری استفاده نکنید. این موارد باعث افزایش گردش خون و آسیب بیشتر مچ میشوند.
آیا باید مچ پای آسیب دیده را در طول شب بست؟
بستن مچ پا به کمک بانداژهای کشی به کاهش تورم آن بعد از آسیب دیدگی کمک می‌کند. در صورتی که می‌خواهید مچ پای خود را ببندید بهتر است صبح‌ها بعد از بیدار شدن پا را بسته و شب‌ها قبل از خواب آن را باز کنید.
آیا راه‌رفتن برای پیچ‌خوردگی مچ پا مفید است؟
ممکن است بتوانید با پای آسیب‌دیده راه بروید؛ اما این کار به هیچ عنوان توصیه نمی‌گردد. راه رفتن با مچ پای آسیب دیده روند درمان آن را به تعویق انداخته و ممکن است باعث عوارض پیچیده‌تری شود. درد مچ پا، نداشتن ثبات و آرتروز از عوارض رایج این عارضه محسوب میشوند.
کدام یک برای مچ پیچ خورده مناسبتر است؟ گرما یا سرما؟
در طی ۲ تا ۳ روز اول بعد از آسیب دیدگی برای کاهش تورم پا باید از یخ استفاده نمود. بعد از این مدت برای افزایش گردش خون و کمک به روند طبیعی درمان میتوان از حرارت استفاده کرد. گرم کردن زود هنگام پا میتواند باعث تورم بیشتر شود.
آیا باید مچ پای آسیب‌دیده را ماساژ داد؟
ماساژ دادن مچ پا بعد از آسیب دیدگی به کاهش درد و تورم آن کمک می‌کند؛ اما باید بادقت انجام شود. در صورتی که درد و تورم پا بعد از ماساژ شدیدتر شد، این کار را متوقف کنید. ممکن است آسیب دیدگی مچ پا شدید بوده و به مراقبت‌های پزشکی نیاز داشته باشد به همین دلیل باید با مراقب تغییرات آن باشید.
آیا قراردادن پا در آب به درمان پیچ‌خوردگی مچ کمک می‌کند؟
آسیب دیدگیهای داخلی مانند پیچ‌خوردگی مچ پا به طور معمول واکنش خوبی به قرار گرفتن در آب نشان می‌دهند. اگرچه قرار دادن پا در محلول آب و نمک اپسوم باعث درمان نمی‌شود؛ اما به‌شدت آرام‌بخش است. به همین دلیل انجام آن توصیه می‌گردد.
