کیفوز نوعی اختلال ستون فقرات است که در آن انحنای بیش از حد ستون فقرات منجر به گرد شدن غیر طبیعی قسمت بالای کمر میشود. در مواردی که گردی پشت بیش از حد میشود به عنوان گوژپشت شناخته میشود. کیفوز در هر سنی ممکن است افراد را مبتلا کند، اما در دوران نوجوانی شایع تر است.
گاهی اوقات ممکن است بیمار برای بهبود حالت بدن و تقویت ستون فقرات خود به استفاده از بریس پشت یا انجام تمرینات ورزشی نیاز داشته باشد. با این حال در موارد شدید کیفوز می‌تواند دردناک باشد، تغییر شکل قابل توجهی در ستون فقرات ایجاد کند و منجر به مشکلات تنفسی شود. بیماران مبتلا به کیفوز شدید ممکن است برای کمک به کاهش انحنای بیش از حد ستون فقرات و بهبود علائم خود نیاز به جراحی داشته باشند.
کیفوز چیست؟
ستون فقرات در حالت عادی صاف به نظر می‌رسد. اما ستون فقرات تحت تاثیر کیفوز باعث حالت رو به جلوی استخوان‌ها (مهره‌ها) در ناحیه فوقانی پشت میشود و گردی غیر طبیعی یا گوژ پشت ایجاد می‌کند.
کیفوز به عنوان انحنای ستون فقرات با اندازه ۵۰ درجه یا بیشتر در تصویر اشعه ایکس دیده میشود. اشعه ایکس یک آزمایش تشخیصی است که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌کند. ستون فقرات طبیعی می‌تواند از ۲۰ تا ۴۵ درجه خمیدگی در ناحیه بالای کمر ایجاد کند. کیفوز نوعی تغییر شکل ستون فقرات است.
انواع کیفوز
کیفوز انواع مختلفی دارد. سه موردی که بیشتر کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهند عبارتند از:
- کیفوز وضعیتی
- کیفوز شوئرمن
- کیفوز مادرزادی
کیفوز وضعیتی
کیفوز وضعیتی شایع ترین نوع کیفوز است و معمولاً در دوران نوجوانی رخ می‌دهد. از نظر بالینی به دلیل حالت نامناسب پشت یا خمیده شدن مورد توجه قرار می‌گیرد، اما با ناهنجاری‌های ساختاری شدید ستون فقرات همراه نیست.
انحنای ناشی از کیفوز وضعیتی معمولاً گرد و صاف است و اغلب بیمار می‌تواند با صاف ایستادن آن را اصلاح کند. کیفوز وضعیتی در دختران بیشتر از پسران دیده میشود. این وضعیت به ندرت دردناک میشود و چون منحنی پیشرفت نمی‌کند، معمولاً در بزرگسالی منجر به مشکل نمی‌شود.
کیفوز شوئرمن
کیفوز شوئرمن به نام رادیولوژیست دانمارکی که اولین بار این بیماری را شناسایی کرد نامگذاری شده است. کیفوز شوئرمن مانند کیفوز وضعیتی اغلب در دوران نوجوانی ظاهر میشود. با این حال کیفوز شوئرمن می‌تواند منجر به بدشکلی شدیدتر از کیفوز وضعیتی شود.
کیفوز شوئرمن به دلیل یک ناهنجاری ساختاری در ستون فقرات ایجاد میشود. عکسبرداری با اشعه ایکس از پهلو از یک بیمار مبتلا به کیفوز شوئرمن نشان می‌دهد که حالت پشت بیمار جای شکل مستطیل معمولی، سه یا چند مهره متوالی شکل مثلثی بیشتری دارند. این شکل نامنظم باعث میشود مهره‌ها به سمت جلوی ستون فقرات به هم متصل شوند و فضای طبیعی دیسک را کاهش داده و انحنای شدیدی رو به جلو در قسمت بالایی پشت ایجاد کند.
خمیدگی ناشی از کیفوز شوئرمن معمولاً تیز و زاویه دار و سفت است. بیمار مبتلا به کیفوز شوئرمن برخلاف بیمار مبتلا به کیفوز وضعیتی به سادگی با صاف ایستادن قادر به اصلاح گوژپشتی نیست.
کیفوز مادرزادی
کیفوز مادرزادی در بدو تولد وجود دارد. کیفوز مادرزادی زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات جنین در رحم رشد طبیعی نداشته باشد. ممکن است استخوان‌ها آنطور که باید شکل نگیرند یا ممکن است چندین مهره با هم ترکیب شوند. کیفوز مادرزادی معمولاً با افزایش سن کودک بدتر میشود.
برای جلوگیری از پیشرفت کیفوز مادرزادی، بیمار باید در سنین پایین جراحی کند. در بسیاری از مواقع این بیماران، دارای نقص‌های مادرزادی دیگری هستند که بر سایر قسمت‌های بدن آنها مانند قلب و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد.
دلایل ایجاد کیفوز
انحنای طبیعی در بخش میانی ستون فقرات در افراد مبتلا به کیفوز، خمیدگی بیشتری نسبت به حالت طبیعی دارد. دلایل متعددی باعث بروز چنین مشکلی می‌شوند از جمله:
- حالت نامناسب (کیفوز وضعیتی یا پوسچرال): خم شدن، تکیه دادن به پشتی صندلی و حمل کیسه‌های سنگین می‌تواند باعث کشش عضلات و رباط‌های پشتیبان شود که می‌تواند انحنای ستون فقرات را افزایش دهد.
- شکل غیرطبیعی مهره‌های ستون فقرات (کیفوز شوئرمن): اگر مهره‌ها به درستی رشد نکنند، ممکن است از موقعیت خارج شوند.
- رشد غیرطبیعی ستون فقرات در رحم (کیفوز مادرزادی): اگر چیزی رشد طبیعی ستون فقرات را مختل کند، گاهی دو یا چند مهره به هم پیوند می‌خورند.
- سن: افزایش سن ممکن است انحنای ستون فقرات را افزایش دهد.
شرایطی که باعث کیفوز میشود عبارتند از:
- پوکی استخوان: پوکی استخوان باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها میشود، در نتیجه احتمال شکستگی آنها افزایش می‌یابد.
- اسپوندیلوز گردن: اسپوندیلوز گردن با افزایش سن باعث ساییدگی استخوان‌ها، دیسک‌ها و رباط‌های ستون فقرات میشود.
- اسپینا بیفیدا: اسپینا بیفیدا وضعیتی است که در آن ستون فقرات به درستی شکل نگرفته است.
- بیماری پاژه استخوان: وضعیتی که در آن رشد سلول‌های استخوانی جدید مختل میشود و در نتیجه استخوان‌ها ضعیف می‌شوند.
- نوروفیبروماتوز نوع ۱: یک اختلال ژنتیکی که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد.
- دیستروفی عضلانی: یک بیماری ژنتیکی که باعث ضعف پیشرونده عضلات میشود.
- سل (TB): یک عفونت باکتریایی که عمدتاً ریه ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- سرطانی که در داخل ستون فقرات ایجاد میشود یا از قسمت دیگری از بدن به ستون فقرات سرایت می‌کند.
کیفوز همچنین گاهی اوقات می‌تواند در نتیجه آسیب به ستون فقرات ایجاد شود.
علائم همراه با کیفوز
علائم و نشانه‌های کیفوز بسته به علت و شدت انحنا متفاوت است. علائم این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- شانه‌های گرد
- قوز قابل مشاهده در پشت
- کمر درد خفیف
- خستگی
- سفتی ستون فقرات
- همسترینگ سفت (عضلات پشت ران)
گوژ پشتی‌های پیشرونده به ندرت در طول زمان ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- ضعف، بی حسی یا گزگز پاها
- از دست دادن حس
- تغییر در عادات روده یا مثانه
- تنگی نفس یا سایر مشکلات تنفسی
چگونگی تشخیص کیفوز
معمولاً اولین بار کیفوز، با غربالگری اسکولیوز در مدرسه مشخص میشود. در موارد دیگر نوجوانان یا والدین آنها متوجه خمیدگی ستون فقرات می‌شوند. برای تشخیص کامل این مشکل باید به پزشک مراجعه کرد.
پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی ستون فقرات این مشکل را تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است از شما (یا فرزندتان) بخواهد که “تست خم شدن به جلو آدام” را انجام دهید. از شما خواسته میشود که با پاهای کنار هم زانوهای صاف و بازوهای آویزان به جلو خم شوید. این تست به پزشک کمک می‌کند تا انحنای ستون فقرات یا هر مشکل دیگری مانند اسکولیوز (انحنای جانبی ستون فقرات) را ببیند.
ممکن است برای اندازه گیری انحنای ستون فقرات از این ناحیه عکسبرداری شود. منحنی طبیعی ستون فقرات بین ۲۰ تا ۴۵ درجه است. اگر منحنی بیشتر از ۵۰ درجه باشد پزشک کیفوز را تشخیص می‌دهد.
درمان کیفوز
درمان کیفوز به وضعیت بیمار بستگی دارد:
- سن
- سابقه بیماری
- نوع کیفوز
- شدت منحنی
هدف از درمان جلوگیری از بدتر شدن منحنی ستون فقرات است. در موارد شدید ممکن است بیمار نیاز به جراحی داشته باشد. اما اکثر افراد مبتلا به کیفوز نیازی به جراحی ندارند. روش‌های درمانی غیرجراحی می‌توانند به درمان مشکل بیمار کمک کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست می‌تواند به بیمار آموزش دهد که چگونه به طور آگاهانه وضعیت خود را بهبود بخشد. او به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید که حالت بدنی خوب چه احساسی دارد. فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند به شما کمک کند عضلات ستون فقرات خود را تقویت کنید.
ورزش‌های مخصوص کیفوز
تمرینات مفیدی برای درمان کیفوز وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
تمرین سوپرمن
برای این تمرین نکات زیر را دنبال کنید:
- روی شکم دراز بکشید و دست را به جلوی سر دراز کنید.
- سر را در وضعیت خنثی نگه دارید، به سمت زمین نگاه کنید و هر دو دست و پا را به سمت سقف بلند کنید.
تمرین تصویر آینه‌ای
برای این تمرین به سادگی حرکت مخالف وضعیتی را که می‌خواهید اصلاح کنید انجام دهید.
- در صورت لزوم در مقابل دیوار بایستید.
- چانه را کمی جمع کنید و سر را مستقیماً روی شانه ها برگردانید.
- تیغه‌های شانه را به عقب و پایین بیاورید. ۳۰ ثانیه تا ۱ دقیقه نگه دارید. اگر احساس درد داشتید استراحت کنید.
اگر نگه داشتن سر در تماس با دیوار و در عین حال حفظ موقعیت چانه دشوار است یک بالش را پشت سرتان بگذارید و سر خود را داخل بالش فشار دهید.
تمرین فشردن کتف
این تمرین به کاهش تنش و تقویت عضلات بالای کمر کمک می‌کند:
- با حالت ایستاده بنشینید یا بایستید و شانه‌های خود را به عقب بکشید.
- تیغه‌های شانه خود را تا جایی که می‌توانید محکم به هم فشار دهید و پنج تا ده ثانیه نگه دارید، رها کنید و تکرار کنید.
می‌توانید این تمرین را سه تا پنج بار در هر ست تکرار کنید. روزانه دو ست این تمرین را تکرار کنید. اگر می‌خواهید مقاومت بیشتری به تمرینات تیغه شانه اضافه کنید می‌توانید از نوار مقاومتی استفاده کنید. دو سر باند مقاومتی را در جلوی بدن بگیرید، باند را تا جایی که راحت می‌توانید بکشید و بازوهای خود را موازی با زمین کنید. روی استفاده از شانه‌های خود برای کشش به خصوص تیغه‌های شانه خود تمرکز کنید. کشش را برای پنج تا ده ثانیه نگه دارید سپس به آرامی رها کنید. می‌توانید این تمرین را سه تا پنج بار در هر ست تکرار کنید و روزانه حداکثر سه ست انجام دهید.
تمرین بالا بردن بازوها
این کشش به درگیر شدن عضلات شانه برای تقویت و کشش کمک می‌کند.
- بایستید، بازوها رو به پهلو و کف دست‌ها رو به جلو باشد.
- بازوهایتان را بالا بیاورید و از آرنج خم کنید تا بازوهایتان موازی با زمین باشند و کف دستتان به سمت جلو باشد. این وضعیت را برای پنج ثانیه نگه دارید.
- به بالا بردن بازوها ادامه دهید تا زمانی که به طور کامل به سمت بالا کشیده شوند. تا جایی که می‌توانید به سمت بالا بکشید و کف دست‌ها همچنان رو به جلو باشند. این حالت را به مدت پنج تا ده ثانیه نگه دارید، سپس بازوهای خود را پایین بیاورید.
این تمرین را سه ست در روز و در هر ست ده بار تکرار کنید.
تمرین شنا
شنا یکی از ساده ترین تمرینات با وزن بدن برای تقویت عضلات شانه و پشت و کنار بازوها است.
- روی زمین روی شکم خود دراز بکشید و دستان خود را روی زمین و در دو طرف شانه‌های خود قرار دهید.
- بدن خود را به آرامی از روی زمین به سمت بالا فشار دهید در حالی که زانوها یا انگشتان پا روی زمین هستند. کمر و پاهای خود را تا حد امکان صاف نگه دارید.
- به آرامی خود را به زمین برگردانید و این کار را تکرار کنید.
اگر هنگام اعمال فشار روی زمین احساس راحتی نمی‌کنید، می‌توانید فشارهای اصلاح شده را روی پیشخوان یا دیوار هم انجام دهید. به سادگی دست‌های خود را روی دیوار یا لبه پیشخوان قرار دهید و پاهای خود را کمی از دیوار دور کنید تا در یک زاویه قرار بگیرد سپس خود را به سمت دیوار پایین بیاورید.
استفاده از بریس
در برخی موارد ابتلا به کیفوز شوئرمن اگر ستون فقرات بیمار در حال رشد باشد پزشک ممکن است استفاده از بریس را به او توصیه کند. بریس های ستون فقرات از پشت حمایت می‌کنند، در حالی که ستون فقرات به حالت معمولی رشد می‌کند و از انحنای پیشرونده جلوگیری می‌کند.
تزریق استروئید
تزریق استروئید اپیدورال (ESIs) یک گزینه درمانی رایج برای بسیاری از بیماری‌های کمر درد مانند کیفوز است. این روش درمانی چندین دهه استفاده شده است و یکی از درمان‌های غیرجراحی برای سیاتیک و کمر درد است. به این روش درمانی تزریق استروئید اپیدورال گفته میشود، چون شامل تزریق بی حس کننده موضعی و داروهای استروئیدی مستقیم به فضای اپیدورال اطراف نخاع و ریشه‌های عصبی است.
تزریق پی آر پی (PRP)
پی آر پی به عنوان خون اتولوگ با غلظت پلاکت بالاتر از سطح پایه فیزیولوژیکی تعریف میشود. این ماده طی فرایند سانتریفیوژ که اجزای مایع و جامد خون را جدا می‌کند به دست می‌آید. در سال‌های اخیر تزریق پی آر پی به دلیلی ایمنی و توانایی در بهبود احتمالی بافت نرم به عنوان یک روش درمانی برای بیماری‌های اسکلتی-عضلانی مورد توجه قرار گرفته است. بازسازی بافت در شرایط اسکلتی-عضلانی با تزریق پی آر پی از راه پوست انجام میشود.
درمان با جراحی
جراحی ممکن است برای افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی یا اشکال شدید کیفوز شوئرمن مفید باشد. هدف از جراحی کاهش انحنای ستون فقرات و علائم مرتبط با آن مانند درد است. نوع دقیق درمان به وضعیت بیمار بستگی دارد. یک نوع رایج جراحی فیوژن ستون فقرات است. این روش شامل جوش دادن چندین مهره به یکدیگر برای تشکیل یک بخش از استخوان است.
سایر روش‌های جراحی برای کیفوز شدید شامل قرار دادن میله‌ها، پیچ‌های فلزی و صفحات در ستون فقرات است. این روش به تثبیت ستون فقرات و افزایش سرعت همجوشی برای پیوند استخوان کمک می‌کند و انحنای ستون فقرات بالایی را کاهش می‌دهد.
این‌ها جراحی‌های بزرگی هستند، بنابراین پزشکان معمولاً در ابتدا روش‌های غیرجراحی را تا جایی که ممکن است امتحان می‌کنند.
راه‌های پیشگیری از کیفوز
همیشه نمی‌توان از کیفوز پیشگیری کرد. با این حال افراد ممکن است بتوانند با حفظ حالت بدنی خوب و سلامت کمر احتمال ابتلا به کیفوز وضعیتی را کاهش دهند:
- ورزش منظم برای قوی نگه داشتن عضلات پشت و مرکزی بدن
- اجتناب از خم شدن
- مطمئن شوید که فضاهای کاری و میزها به صورت ارگونومیک تنظیم شده‌اند.
- استفاده از صندلی‌هایی که از وضعیت نشستن سالم پشتیبانی می‌کنند.
- دریافت کلسیم و ویتامین دی کافی برای حفظ استحکام استخوان
- ترک سیگار، چون مصرف سیگار خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.
- مصرف الکل را کاهش دهید یا از مصرف آن خودداری کنید.
نحوه درست نشستن برای جلوگیری از کیفوز
اگر فردی زمان زیادی را صرف نشستن می‌کند تمرین یک وضعیت نشستن سالم برای او بسیار مهم است. برای انجام این کار:
- صندلی را طوری قرار دهید که هنگام نشستن هر دو پا بتوانند روی زمین قرار گیرند.
- زانوها باید زاویه ۹۰ درجه داشته باشند. اگر صندلی خیلی بلند است یا شخصی از میز بلندی استفاده می‌کند، باید از یک تکیه گاه برای پا استفاده کند.
- شانه‌ها را شل کنید تا اندازه‌ای که نه خم شوند و نه به عقب کشیده شوند. بازوها را روی تکیه گاه‌های بازو قرار دهید تا در زاویه ۹۰ تا ۱۲۰ درجه بنشینند و نزدیک بدن باشند.
- اگر از میز یا سطح دیگری استفاده می‌کنید مطمئن شوید که در همان ارتفاع بازوها قرار دارد.
- از صندلی‌ای استفاده کنید که انحنای کمر را پشتیبانی می‌کند، یا اگر صندلی این تکیه گاه را ندارد از یک کوسن استفاده کنید.
به یاد داشته باشید که برای کشش استراحت‌های مکرر داشته باشید.
نحوه درست ایستادن برای جلوگیری از کیفوز
برای حفظ حالت بدنی خوب در هنگام ایستادن موارد زیر را رعایت کنید:
- قرار دادن پاها به اندازه عرض شانه
- قرار دادن بیشتر وزن روی توپ پا
- صاف ایستادن
- تراز نگه داشتن سر
- شل کردن شانه‌ها به پایین و پشت
سوالات پرتکرار
تفاوت کیفوز و لوردوز چیست؟
لوردوز به انحنای ستون فقرات به سمت داخل اشاره دارد که ستون فقرات گردن و کمر را مشخص می‌کند، اما کیفوز به انحنای ستون فقرات به سمت بیرون ستون فقرات سینه‌ای اشاره دارد.
تفاوت کیفوز و اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز، انحنای جانبی ستون فقرات است که اغلب به شکل حرف S یا C است. کیفوز بیشتر حالت گرد پشت به سمت جلو است که منجر به گوژپشتی میشود.
اگر کیفوز درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
درد و کاهش تحرک ناشی از کیفوز باعث بدتر شدن انحنای ستون فقرات میشود.
آیا کیفوز برگشت پذیر است؟
بسته به علت ابتلا به کیفوز این وضعیت قابل درمان و اغلب قابل برگشت است، به خصوص اگر کیفوز شما در مراحل اولیه باشد.
آیا گوژ پشتی همان کیفوز است؟
بله آنها یکسان هستند. از اصطلاحات دیگری مانند قوز پشت، کیفوز وضعیتی و هایپر کیفوز هم برای این مشکل استفاده میشود.
آیا کیفوز با گذشت زمان بدتر میشود؟
اگر کیفوز شدید دارید علائم شما ممکن است به مرور زمان بدتر شود. همچنین ممکن است در تنفس و غذا خوردن دچار مشکل شوید.
چه گروه سنی بیشتر تحت تاثیر کیفوز قرار می‌گیرند؟
شیوع کیفوز شدید با افزایش سن در همه بزرگسالان افزایش می‌یابد و بیشترین تغییر در زاویه کیفوز در بین ۵۰ تا ۵۹ سالگی رخ می‌دهد.
